View this in:
English Devanagari Telugu Tamil Kannada Malayalam Gujarati Oriya Bengali  |
Marathi Assamese Punjabi Hindi Samskritam Konkani Nepali Sinhala Grantha  |

તૈત્તિરીય ઉપનિષદ્ - શીક્ષાવલ્લી

ઓં શં નો॑ મિ॒ત્ર-શ્શં વરુ॑ણઃ । શં નો॑ ભવત્વર્ય॒મા । શં ન॒ ઇંદ્રો॒ બૃહ॒સ્પતિઃ॑ । શં નો॒ વિષ્ણુ॑-રુરુક્ર॒મઃ । નમો॒ બ્રહ્મ॑ણે । નમ॑સ્તે વાયો । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષં॒ બ્રહ્મા॑સિ । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષં॒ બ્રહ્મ॑ વદિષ્યામિ ।
ઋ॒તં વ॑દિષ્યામિ । સ॒ત્યં વ॑દિષ્યામિ। તન્મામ॑વતુ । તદ્વ॒ત્તાર॑મવતુ । અવ॑તુ॒ મામ્ । અવ॑તુ વ॒ક્તારમ્᳚ ।

ઓં શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॑ ॥1॥

શીક્ષાં વ્યા᳚ખ્યાસ્યા॒મઃ । વર્ણ॒-સ્સ્વરઃ । માત્રા॒ બલમ્ ।
સામ॑ સંતા॒નઃ । ઇત્યુત્ત-શ્શી᳚ક્ષાધ્યા॒યઃ ॥2॥

સ॒હ નૌ॒ યશઃ । સ॒હ નૌ બ્ર॑હ્મવ॒ર્ચસમ્ । અથાતસ્સગ્-મ્હિતાયા ઉપનિષદં વ્યા᳚ખાસ્યા॒મઃ ।
પંચસ્વધિક॑રણે॒શુ। અધિલોકમધિજ્યૌતિષ-મધિવિદ્ય-મધિપ્રજ॑મધ્યા॒ત્મમ્ । તા મહાસગ્-મ્હિતા ઇ॑ત્યાચ॒ક્ષતે । અથ॑ધિલો॒કમ્ । પૃથિવી પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । દ્યૌ રુત્ત॑રરૂ॒પમ્ । આકા॑શ-સ્સંધિઃ ॥3॥

વાયુઃ॑-સ્સંધા॒નમ્ । ઇત્ય॑ધિલો॒કમ્ । અથા॑ધિજ્યૌ॒તિષમ્ । આચાર્યઃ પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ ॥4।અંતેવાસ્યુત્ત॑રરૂ॒પમ્ । વિ॑દ્યા સ॒ંધિઃ । પ્રવચનગ્-મ્॑ સંધા॒નમ્ । ઇત્ય॑ધિવિ॒દ્યમ્ ॥ અથાધિ॒પ્રજમ્ । માતા પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । પિતોત્ત॑રરૂ॒પમ્ । પ્ર॑જા સ॒ંધિઃ । પ્રજનનગ્-મ્॑ સંધા॒નમ્ । ઇત્યધિ॒પ્રજમ્ ॥5॥

અથાધ્યા॒ત્મમ્ । અધરા હનુઃ પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । ઉત્તરા હનુરુત્ત॑રરૂ॒પમ્ । વાક્સ॒ંધિઃ । જિહ્વા॑ સંધા॒નમ્ । ઇત્યધ્યા॒ત્મમ્ । ઇતીમામ॑હાસ॒ગ્-મ્॒હિ॑તાઃ ॥ ય એવમેતા મહાસગ્-મ્હિતા વ્યાખ્યા॑તા વે॒દ । સંધીયતે પ્રજ॑યા પ॒શુભિઃ । બ્રહ્મવર્ચસેનાન્નાદ્યેન સુવર્ગ્યેણ॑ લોકે॒ન ॥6॥

યશ્છંદ॑સામૃષ॒ભો વિ॒શ્વરૂ॑પઃ । છંદો॒ભ્યોઽધ્ય॒મૃતા᳚ત્સ્થં બ॒ભૂવ॑ । સ મેંદ્રો॑ મે॒ધયા᳚ સ્પૃણોતુ । અ॒મૃત॑સ્ય દેવ॒ધાર॑ણો ભૂયાસમ્ । શરી॑રં મે॒ વિચ॑ર્ષણમ્ । જિ॒હ્વા મે॒ મધુ॑મત્તમા । કર્ણા᳚ભ્યં॒ ભૂરિ॒વિશ્રુ॑વમ્ । બ્રહ્મ॑ણઃ કો॒શો॑સિ મે॒ધયા પિ॑હિતઃ । શ્રુ॒તં મે॑ ગોપાય । આ॒વહ॑ંતી વિતન્વા॒ના ॥7॥

કુ॒ર્વા॒ણા ચીર॑-મા॒ત્મનઃ॑ । વાસાગ્-મ્॑સિ॒ મમ॒ ગાવ॑શ્ચ । અ॒ન્ન॒પા॒ને ચ॑ સર્વ॒દા । તતો॑ મે॒ શ્રિય॒-માવ॑હ । લો॒મ॒શાં પ॒શુભિ॑સ્સ॒હ સ્વાહા᳚ । આમા॑યંતુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । વિમા॑ઽઽયંતુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । પ્રમા॑ઽઽયંતુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । દમા॑યંતુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । શમા॑યંતુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ ॥8॥

યશો॒ જને॑ઽસાનિ॒ સ્વાહા᳚ । શ્રેયા॒ન્॒ વસ્ય॑સોઽસાનિ॒ સ્વાહા᳚ । તં ત્વા॑ ભગ॒ પ્રવિ॑શાનિ॒ સ્વાહા᳚ । સ મા॑ ભગ॒ પ્રવિ॑શ॒ સ્વાહા᳚ । તસ્મિન્᳚ સ॒હસ્ર॑શાખે । શ્રેયા॒ન્॒ વસ્ય॑સોઽસાનિ॒ સ્વાહા᳚ । તં ત્વા॑ ભગ॒ પ્રવિ॑શાનિ॒ સ્વાહા᳚ । સ મા॑ ભગ॒ પ્રવિ॑શ॒ સ્વાહા᳚ । તસ્મિ᳚ંથ્સ॒હસ્ર॑શાખે । નિ ભ॑ગા॒ઽહં ત્વયિ॑ મ્રુજે॒ સ્વાહા᳚ । યથાઽઽપઃ॒ પ્રવ॑તા॒ઽઽયંતિ॑ । યથા॒ માસા॑ અહર્જ॒રમ્ । એવં॒ માં બ્ર॑હ્મચા॒રિણઃ॑ । ધાત॒રાય॑ંતુ સ॒ર્વત॒સ્સ્વાહા᳚ । પ્ર॒તિ॒વે॒શો॑ઽસિ॒ પ્ર મા॒ ભાહિ॒ પ્ર મા॑ પદ્યસ્વ ॥9॥

ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒રિતિ॒ વા એ॒તાસ્તિ॒સ્રો વ્યાહૃ॑તયઃ । તાસા॑મુ હ સ્મૈ॒ તાં ચ॑તુ॒ર્થેએમ્ । માહા॑ચમસ્યઃ॒ પ્રવે॑દયતે । મહ॒ ઇતિ॑ । તદ્-બ્રહ્મ॑ । સ આ॒ત્મા । અંગા᳚ન્ય॒ન્યા દે॒વતાઃ᳚ । ભૂરિતિ॒ વા અ॒યં લો॒કઃ । ભુવ॒ ઇત્ય॒ંતરિ॑ક્ષમ્ । સુવ॒રિત્ય॒સૌ લો॒કઃ ॥10॥ મહ॒ ઇત્યા॑દિ॒ત્યઃ । આ॒દિ॒ત્યેન॒ વાવ સર્વે॑ લો॒કા મહી॑યંતે । ભૂરિતિ॒ વા અ॒ગ્નિઃ । ભુવ॒ ઇતિ॑ વા॒યુઃ । સુવ॒રિત્યા॑દિ॒ત્યઃ । મહ॒ ઇતિ॑ ચ॒ંદ્રમાઃ᳚ । ચ॒ંદ્રમ॑સા॒ વાવ સર્વા॑ણિ॒ જ્યોતીગ્-મ્॑ષિ॒ મહી॑યંતે । ભૂરિતિ॒ વા ઋચઃ॑ । ભુવ॒ ઇતિ॒ સામા॑નિ । સુવ॒રિતિ॒ યજૂગ્-મ્॑ષિ ॥11॥ મહ॒ ઇતિ॒ બ્રહ્મ॑ । બ્રહ્મ॑ણા॒ વાવ સર્વે॑ વે॒દા મહી॑યંતે । ભૂરિતિ॒ વૈ પ્રાણઃ । ભુવ॒ ઇત્ય॑પા॒નઃ । સુવ॒રિતિ॑ વ્યા॒નઃ । મહ॒ ઇત્યન્નમ્᳚ । અન્ને॑ન॒ વાવ સર્વે᳚ પ્રા॒ણા મહી॑યંતે । તા વા એ॒તાશ્ચત॑સ્રશ્ચતુ॒ર્ધા । ચત॑સ્રશ્ચતસ્રો॒ વ્યાહૃ॑તયઃ । તા યો વેદ॑ । સ વે॑દ॒ બ્રહ્મ॑ । સર્વે᳚ઽસ્મૈ દે॒વા બ॒લિમાવ॑હંતિ ॥12॥

સ ય એ॒ષો᳚ઽંતર્-હૃ॑દય આકા॒શઃ । તસ્મિ॑ન્ન॒યં પુરુ॑ષો મનો॒મયઃ॑ । અમૃ॑તો હિર॒ણ્મયઃ॑ । અંત॑રેણ॒ તાલુ॑કે । ય એ॒ષ સ્તન॑ ઇવાવ॒લંબ॑તે । સે᳚ંદ્રયો॒નિઃ । યત્રા॒સૌ કે॑શા॒ંતો વિવર્ત॑તે । વ્ય॒પોહ્ય॑ શીર્ષકપા॒લે । ભૂરિત્ય॒ગ્નૌ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ । ભુવ॒ ઇતિ॑ વા॒યૌ ॥13॥ સુવ॒રિત્યા॑દિ॒ત્યે । મહ॒ ઇતિ॒ બ્રહ્મ॑ણિ । આ॒પ્નોતિ॒ સ્વારા᳚જ્યમ્ । આ॒પ્નોતિ॒ મન॑સ॒સ્પતિમ્᳚ । વાક્પ॑તિ॒શ્ર્ચક્ષુ॑શ્પતિઃ શ્રોત્ર॑પતિર્વિ॒જ્ઞાન॑પતિઃ । એ॒તત્તતો॑ ભવતિ । આ॒કા॒શશ॑રીરં॒ બ્રહ્મ॑ । સ॒ત્યાત્મ॑ પ્રા॒ણારા॑મં॒ મન॑ આનંદમ્ । શાંતિ॑સમૃદ્ધ-મ॒મૃતમ્᳚ । ઇતિ॑ પ્રાચીન યો॒ગ્યોપા᳚સ્વ ॥14॥

પૃ॒થિ॒વ્ય॑ંતરિ॑ક્ષં॒ દ્યો-ર્દિશો॑ઽવાંતરદિ॒શાઃ । અ॒ગ્નિર્વા॒યુરા॑દિ॒ત્યશ્ચ્॒ંદ્રમા॒ નક્ષ॑ત્રાણિ । આપ॒ ઓષ॑દયો॒ વન॒સ્પત॑ય આકા॒શ આ॒ત્મા । ઇત્ય॑ધિભૂ॒તમ્ । અથાધ્યા॒ત્મમ્ । પ્રા॒ણો વ્યા॒નો॑ઽપા॒ન ઉ॑દા॒નસ્સ॑માનઃ । ચક્ષુ॒શ્રોત્રં॒ મનો॒ વાક્ ત્વક્ । ચર્મ॑મા॒ગ્-મ્॒સગ્ગ્ સ્નાવાઽસ્થિ॑ મ॒જ્જા । એ॒ત-દ॑ધિવિ॒ધાય॒ ઋષિ॒-રવો॒ચત્ પાંક્તં॒ વા ઇ॒દગ્-મ્॒ સર્વમ્᳚ । પાન્ગ્ત્તે॑નૈ॒વ પાંક્તગ્ગ્ સ્પૃણો॒તીતિ॑ ॥15॥

ઓ-મિતિ॒ બ્રહ્મ॑ । ઓમિતી॒દગ્-મ્ સર્વમ્᳚ । ઓમિત્યે॒ત-દ॑નુકૃતિ હસ્મ॒ વા અ॒પ્યોશ્રા॑વ॒યેત્યાશ્રા॑વયંતિ । ઓ-મિતિ॒ સામા॑નિ ગાયંતિ । ઓગ્-મ્ શો-મિતિ॑ શ॒સ્ત્રાણિ॑ શગ્-મ્સંતિ । ઓમિત્ય॑ધ્વ॒ર્યુઃ પ્ર॑તિગ॒રં પ્રતિ॑ગૃણાતિ । ઓ-મિતિ॒ બ્રહ્મા॒ પ્રસૌ॑તિ । ઓ-મિત્ય॑ગ્નિહોત્ર-મનુ॑જાનાતિ । ઓમિતિ॑ બ્રાહ્મ॒ણઃ પ્ર॑વ॒ક્ષ્યન્ના॑હ॒ બ્રહ્મોપા᳚પ્નવા॒નીતિ॑ । બ્રહ્મૈ॒વોપા᳚પ્નોતિ ॥16॥

ઋતં ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । સત્યં ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । તપશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । દમશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । શમશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । અગ્નયશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । અગ્નિહોત્રં ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । અતિથયશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । માનુષં ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । પ્રજા ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । પ્રજનશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । પ્રજાતિશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને ચ । સત્યમિતિ સત્યવચા॑ રાથી॒ તરઃ । તપ ઇતિ તપોનિત્યઃ પૌ॑રુશિ॒ષ્ઠિઃ । સ્વાધ્યાય પ્રવચને એવેતિ નાકો॑ મૌદ્ગ॒લ્યઃ । તદ્ધિ તપ॑-સ્તદ્ધિ॒ તપઃ ॥17॥

અ॒હં વૃ॒ક્ષસ્ય॒ રેરિ॑વા । કી॒ર્તિઃ પૃ॒ષ્ઠં ગિ॒રે-રિ॑વ । ઊ॒ર્ધ્વપ॑વિત્રો વા॒જિની॑વ સ્વ॒મૃત॑-મસ્મિ । દ્રવિ॑ણ॒ગ્-મ્॒ સવ॑ર્ચસમ્ । સુમેધા અ॑મૃતો॒ક્ષિતઃ । ઇતિ ત્રિશંકોર્વેદા॑નુવ॒ચનમ્ ॥18॥

વેદમનૂચ્યાચાર્યોઽંતેવાસિન-મ॑નુશા॒સ્તિ । સત્યં॒ વદ । ધર્મં॒ ચર । સ્વાધ્યાયા᳚ન્મા પ્ર॒મદઃ । આચાર્યાય પ્રિયં ધનમાહૃત્ય પ્રજાતંતું મા વ્ય॑વચ્છે॒ત્સીઃ । સત્યન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । ધર્માન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । કુશલાન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । ભૂત્યૈ ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । સ્વાધ્યાયપ્રવચનાભ્યાં ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ ॥19॥

દેવપિતૃકાર્યાભ્યાં ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । માતૃ॑દેવો॒ ભવ । પિતૃ॑દેવો॒ ભવ । આચાર્ય॑દેવો॒ ભવ । અતિથિ॑દેવો॒ ભવ । યાન્યનવદ્યાનિ॑ કર્મા॒ણિ । તાનિ સેવિ॑તવ્યા॒નિ । નો ઇ॑તરા॒ણિ । યાન્યસ્માકગ્-મ્ સુચ॑રિતા॒નિ । તાનિ ત્વયો॑પાસ્યા॒નિ ॥20॥

નો ઇ॑તરા॒ણિ ।યે કે ચાસ્મચ્છ્રેયાગ્-મ્॑સો બ્રા॒હ્મણાઃ । તેષાં ત્વયાઽઽસને ન પ્રશ્વ॑સિત॒વ્યમ્ । શ્રદ્ધ॑યા દે॒યમ્ । અશ્રદ્ધ॑યાઽઽદે॒યમ્ । શ્રિ॑યા દે॒યમ્ । હ્રિ॑યા દે॒યમ્ । ભિ॑યા દે॒યમ્ । સંવિ॑દા દે॒યમ્ । અથયદિ તે કર્મવિચિકિત્સા વા વૃત્તવિચિકિ॑ત્સા વા॒ સ્યાત્ ॥21॥

યે તત્ર બ્રાહ્મણા᳚-સ્સમ્મ॒ર્॒શિનઃ । યુક્તા॑ આયુ॒ક્તાઃ । અલૂક્ષા॑ ધર્મ॑-કામા॒સ્સ્યુઃ । યથા તે॑ તત્ર॑ વર્તે॒રન્ । તથા તત્ર॑ વર્તે॒થાઃ । અથાભ્યા᳚ખ્યાતે॒ષુ । યે તત્ર બ્રાહ્મણા᳚-સ્સમ્મ્॒ર્॒શિનઃ । યુક્તા॑ આયુ॒ક્તાઃ । અલૂક્ષા॑ ધર્મ॑-કામા॒સ્સ્યુઃ । યથા તે॑ તેષુ॑ વર્તે॒રન્ । તથા તેષુ॑ વર્તે॒થાઃ । એષ॑ આદે॒શઃ । એષ ઊ॑પદે॒શઃ । એષા વે॑દોપ॒નિષત્ । એતદ॑નુશા॒સનમ્ । એવમુપા॑સિત॒વ્યમ્ ।એવમુચૈત॑દિપા॒સ્યમ્ ॥22॥

શં નો॑ મિ॒ત્ર-શ્શમ્ વરુ॑ણઃ । શં નો॑ ભવત્વર્ય॒મા । શં ન॒ ઇંદ્રો॒ બૃહ॒સ્પતિઃ॑ । શં નો॒ વિશ્ણુ॑-રુરુક્ર॒મઃ । નમો॒ બ્રહ્મ॑ણે । નમ॑સ્તે વાયો । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષં॒ બ્રહ્મા॑સિ । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષં॒ બ્રહ્માવા॑દિષમ્ । ઋ॒તમ॑વાદિષમ્ । સ॒ત્યમ॑વાદિષમ્ । તન્મામા॑વીત્ । તદ્વ॒ક્તાર॑માવીત્ । આવી॒ન્મામ્ । આવી᳚દ્વ॒ક્તારમ્᳚ ।

ઓમ્ શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॒ શાંતિઃ॑







Browse Related Categories: