श्लोकः
श्रीभगवानुवाच
भूय एव महाबाहो शऋणु मे परमं वचः ।
यत्तेऽहं प्रीयमाणाय वक्ष्यामि हितकाम्यया ॥ 1 ॥
Meaning
श्री-भगवान् उवाच — Bhagavan Sri Krishna said; भूयः — again; एव — certainly; महा-बाहो — O mighty-armed; शृणु — just hear; मे — My; परमम् — supreme; वचः — instruction; यत् — that which; ते — to you; अहम् — I; प्रीयमाणाय — thinking you dear to Me; वक्ष्यामि — say; हित-काम्यया — for your benefit.
Translation
Bhagavan Sri Krishna said: Listen again, O mighty-armed Arjuna. Because you are My dear friend, for your benefit I shall speak to you further, giving knowledge that is better than what I have already explained.
श्लोकः
न मे विदुः सुरगणाः प्रभवं न महर्षयः ।
अहमादिर्हि देवानां महर्षीणां च सर्वशः ॥ 2 ॥
Meaning
न — never; मे — My; विदुः — know; सुर-गणाः — the demigods; प्रभवम् — origin, opulences; न — never; महा-ऋषयः — great sages; अहम् — I am; आदिः — the origin; हि — certainly; देवानाम् — of the demigods; महा-ऋषीणाम् — of the great sages; च — also; सर्वशः — in all respects.
Translation
Neither the hosts of demigods nor the great sages know My origin or opulences, for, in every respect, I am the source of the demigods and sages.
श्लोकः
यो मामजमनादिं च वेत्ति लोकमहेश्वरम् ।
असम्मूढः स मर्त्येषु सर्वपापैः प्रमुच्यते ॥ 3 ॥
Meaning
यः — anyone who; माम् — Me; अजम् — unborn; अनादिम् — without beginning; च — also; वेत्ति — knows; लोक — of the planets; महा-ईश्वरम् — the supreme master; असम्मूढः — undeluded; सः — he; मर्त्येषु — among those subject to death; सर्व-पापैः — from all sinful reactions; प्रमुच्यते — is delivered.
Translation
He who knows Me as the unborn, as the beginningless, as the Supreme Lord of all the worlds – he only, undeluded among men, is freed from all sins.
श्लोकः
बुद्धिर्ज्ञानमसम्मोहः क्षमा सत्यं दमः शमः ।
सुखं दुःखं भवोऽभावो भयं चाभयमेव च ॥ 4 ॥
अहिंसा समता तुष्टिस्तपो दानं यशोऽयशः ।
भवंति भावा भूतानां मत्त एव पृथग्विधाः ॥ 5 ॥
Meaning
बुद्धिः — intelligence; ज्ञानम् — knowledge; असम्मोहः — freedom from doubt; क्षमा — forgiveness; सत्यम् — truthfulness; दमः — control of the senses; शमः — control of the mind; सुखम् — happiness; दुःखम् — distress; भवः — birth; अभावः — death; भयम् — fear; च — also; अभयम् — fearlessness; एव — also; च — and; अहिंसा — nonviolence; समता — equilibrium; तुष्टिः — satisfaction; तपः — penance; दानम् — charity; यशः — fame; अयशः — infamy; भवंति — come about; भावाः — natures; भूतानाम् — of living entities; मत्तः — from Me; एव — certainly; पृथक्-विधाः — variously arranged.
Translation
Intelligence, knowledge, freedom from doubt and delusion, forgiveness, truthfulness, control of the senses, control of the mind, happiness and distress, birth, death, fear, fearlessness, nonviolence, equanimity, satisfaction, austerity, charity, fame and infamy – all these various qualities of living beings are created by Me alone.
श्लोकः
महर्षयः सप्त पूर्वे चत्वारो मनवस्तथा ।
मद्भआवा मानसा जाता येषां लोक इमाः प्रजाः ॥ 6 ॥
Meaning
महा-ऋषयः — the great sages; सप्त — seven; पूर्वे — before; चत्वारः — four; मनवः — Manus; तथा — also; मत्-भावाः — born of Me; मानसाः — from the mind; जाताः — born; येषाम् — of them; लोके — in the world; इमाः — all this; प्रजाः — population.
Translation
The seven great sages and before them the four other great sages and the Manus [progenitors of mankind] come from Me, born from My mind, and all the living beings populating the various planets descend from them.
श्लोकः
एतां विभूतिं योगं च मम यो वेत्ति तत्त्वतः ।
सोऽविकल्पेन योगेन युज्यते नात्र संशयः ॥ 7 ॥
Meaning
एताम् — all this; विभूतिम् — opulence; योगम् — mystic power; च — also; मम — of Mine; यः — anyone who; वेत्ति — knows; तत्त्वतः — factually; सः — he; अविकल्पेन — without division; योगेन — in devotional service; युज्यते — is engaged; न — never; अत्र — here; संशयः — doubt.
Translation
One who is factually convinced of this opulence and mystic power of Mine engages in unalloyed devotional service; of this there is no doubt.
श्लोकः
अहं सर्वस्य प्रभवो मत्तः सर्वं प्रवर्तते ।
इति मत्वा भजंते मां बुधा भावसमन्विताः ॥ 8 ॥
Meaning
अहम् — I; सर्वस्य — of all; प्रभवः — the source of generation; मत्तः — from Me; सर्वम् — everything; प्रवर्तते — emanates; इति — thus; मत्वा — knowing; भजंते — become devoted; माम् — unto Me; बुधाः — the learned; भाव-समन्विताः — with great attention.
Translation
I am the source of all spiritual and material worlds. Everything emanates from Me. The wise who perfectly know this engage in My devotional service and worship Me with all their hearts.
श्लोकः
मच्चित्ता मद्गतप्राणा बोधयंतः परस्परम् ।
कथयंतश्च मां नित्यं तुष्यंति च रमंति च ॥ 9 ॥
Meaning
मत्-चित्ताः — their minds fully engaged in Me; मत्-गत-प्राणाः — their lives devoted to Me; बोधयंतः — preaching; परस्परम् — among themselves; कथयंतः — talking; च — also; माम् — about Me; नित्यम् — perpetually; तुष्यंति — become pleased; च — also; रमंति — enjoy transcendental bliss; च — also.
Translation
The thoughts of My pure devotees dwell in Me, their lives are fully devoted to My service, and they derive great satisfaction and bliss from always enlightening one another and conversing about Me.
श्लोकः
तेषां सततयुक्तानां भजतां प्रीतिपूर्वकम् ।
ददामि बुद्धियोगं तं येन मामुपयांति ते ॥ 10 ॥
Meaning
तेषाम् — unto them; सतत-युक्तानाम् — always engaged; भजताम् — in rendering devotional service; प्रीति-पूर्वकम् — in loving ecstasy; ददामि — I give; बुद्धि-योगम् — real intelligence; तम् — that; येन — by which; माम् — unto Me; उपयांति — come; ते — they.
Translation
To those who are constantly devoted to serving Me with love, I give the understanding by which they can come to Me.
श्लोकः
तेषामेवानुकंपार्थमहमज्ञानजं तमः ।
नाशयाम्यात्मभावस्थो ज्ञानदीपेन भास्वता ॥ 11 ॥
Meaning
तेषाम् — for them; एव — certainly; अनुकंपा-अर्थम् — to show special mercy; अहम् — I; अज्ञान-जम् — due to ignorance; तमः — darkness; नाशयामि — dispel; आत्म-भाव — within their hearts; स्थः — situated; ज्ञान — of knowledge; दीपेन — with the lamp; भास्वता — glowing.
Translation
To show them special mercy, I, dwelling in their hearts, destroy with the shining lamp of knowledge the darkness born of ignorance.
श्लोकः
अर्जुन उवाच
परं ब्रह्म परं धाम पवित्रं परमं भवान् ।
पुरुषं शाश्वतं दिव्यमादिदेवमजं विभुम् ॥ 12 ॥
आहुस्त्वामृषयः सर्वे देवर्षिर्नारदस्तथा ।
असितो देवलो व्यासः स्वयं चैव ब्रवीषि मे ॥ 13 ॥
Meaning
अर्जुनः उवाच — Arjuna said; परम् — supreme; ब्रह्म — truth; परम् — supreme; धाम — sustenance; पवित्रम् — pure; परमम् — supreme; भवान् — You; पुरुषम् — personality; शाश्वतम् — eternal; दिव्यम् — transcendental; आदि-देवम् — the original Lord; अजम् — unborn; विभुम् — greatest; आहुः — say; त्वाम् — of You; ऋषयः — sages; सर्वे — all; देव-ऋषिः — the sage among the demigods; नारदः — Nārada; तथा — also; असितः — Asita; देवलः — Devala; व्यासः — Vyāsa; स्वयम् — personally; च — also; एव — certainly; ब्रवीषि — You are explaining; मे — unto me.
Translation
Arjuna said: You are the ultimate abode, the purest, the Absolute Truth. You are the eternal, transcendental, original person, the unborn, the greatest. All the great sages such as Nārada, Asita, Devala and Vyāsa confirm this truth about You, and now You Yourself are declaring it to me.
श्लोकः
सर्वमेतदृतं मन्ये यन्मां वदसि केशव ।
न हि ते भगवन्व्यक्तिं विदुर्देवा न दानवाः ॥ 14 ॥
Meaning
सर्वम् — all; एतत् — this; ऋतम् — truth; मन्ये — I accept; यत् — which; माम् — unto me; वदसि — You tell; केशव — O Kriṣṇa; न — never; हि — certainly; ते — Your; भगवन् — O Personality of Godhead; व्यक्तिम् — revelation; विदुः — can know; देवाः — the demigods; न — nor; दानवाः — the demons.
Translation
O Kriṣṇa, I totally accept as truth all that You have told me. Neither the demigods nor the demons, O Lord, can understand Your personality.
श्लोकः
स्वयमेवात्मनात्मानं वेत्थ त्वं पुरुषोत्तम ।
भूतभावन भूतेश देवदेव जगत्पते ॥ 15 ॥
Meaning
स्वयम् — personally; एव — certainly; आत्मना — by Yourself; आत्मानम् — Yourself; वेत्थ — know; त्वम् — You; पुरुष-उत्तम — O greatest of all persons; भूत-भावन — O origin of everything; भूत-ईश — O Lord of everything; देव-देव — O Lord of all demigods; जगत्-पते — O Lord of the entire universe.
Translation
Indeed, You alone know Yourself by Your own internal potency, O Supreme Person, origin of all, Lord of all beings, God of gods, Lord of the universe!
श्लोकः
वक्तुमर्हस्यशेषेण दिव्या ह्यात्मविभूतयः ।
याभिर्विभूतिभिर्लोकानिमांस्त्वं व्याप्य तिष्ठसि ॥ 16 ॥
Meaning
वक्तुम् — to say; अर्हसि — You deserve; अशेषेण — in detail; दिव्याः — divine; हि — certainly; आत्म — Your own; विभूतयः — opulences; याभिः — by which; विभूतिभिः — opulences; लोकान् — all the planets; इमान् — these; त्वम् — You; व्याप्य — pervading; तिष्ठसि — remain.
Translation
Please tell me in detail of Your divine opulences by which You pervade all these worlds.
श्लोकः
कथं विद्यामहं योगिंस्त्वां सदा परिचिंतयन् ।
केषु केषु च भावेषु चिंत्योऽसि भगवन्मया ॥ 17 ॥
Meaning
कथम् — how; विद्यां अहम् — shall I know; योगिन् — O supreme mystic; त्वाम् — You; सदा — always; परिचिंतयन् — thinking of; केषु — in which; केषु — in which; च — also; भावेषु — natures; चिंत्यः असि — You are to be remembered; भगवन् — O Supreme; मया — by me.
Translation
O Kriṣṇa, O supreme mystic, how shall I constantly think of You, and how shall I know You? In what various forms are You to be remembered, O Supreme Personality of Godhead?
श्लोकः
विस्तरेणात्मनो योगं विभूतिं च जनार्दन ।
भूयः कथय तृप्तिर्हि शऋण्वतो नास्ति मेऽमृतम् ॥ 18 ॥
Meaning
विस्तरेण — in detail; आत्मनः — Your; योगम् — mystic power; विभूतिम् — opulences; च — also; जन-अर्दन — O killer of the atheists; भूयः — again; कथय — describe; तृप्तिः — satisfaction; हि — certainly; शृण्वतः — hearing; न अस्ति — there is not; मे — my; अमृतम् — nectar.
Translation
O Janārdana, again please describe in detail the mystic power of Your opulences. I am never satiated in hearing about You, for the more I hear the more I want to taste the nectar of Your words.
श्लोकः
श्रीभगवानुवाच
हंत ते कथयिष्यामि दिव्या ह्यात्मविभूतयः ।
प्राधान्यतः कुरुश्रेष्ठ नास्त्यंतो विस्तरस्य मे ॥ 19 ॥
Meaning
श्री-भगवान् उवाच — Bhagavan Sri Krishna said; हंत — yes; ते — unto you; कथयिष्यामि — I shall speak; दिव्याः — divine; हि — certainly; आत्म-विभूतयः — personal opulences; प्राधान्यतः — which are principal; कुरु-श्रेष्ठ — O best of the Kurus; न अस्ति — there is not; अंतः — limit; विस्तरस्य — to the extent; मे — My.
Translation
Bhagavan Sri Krishna said: Yes, I will tell you of My splendorous manifestations, but only of those which are prominent, O Arjuna, for My opulence is limitless.
श्लोकः
अहमात्मा गुडाकेश सर्वभूताशयस्थितः ।
अहमादिश्च मध्यं च भूतानामंत एव च ॥ 20 ॥
Meaning
अहम् — I; आत्मा — the soul; गुडाकेश — O Arjuna; सर्व-भूत — of all living entities; आशय-स्थितः — situated within the heart; अहम् — I am; आदिः — the origin; च — also; मध्यम् — middle; च — also; भूतानाम् — of all living entities; अंतः — end; एव — certainly; च — and.
Translation
I am the Supersoul, O Arjuna, seated in the hearts of all living entities. I am the beginning, the middle and the end of all beings.
श्लोकः
आदित्यानामहं विष्णुर्ज्योतिषां रविरंशउमान् ।
मरीचिर्मरुतामस्मि नक्षत्राणामहं शशी ॥ 21 ॥
Meaning
आदित्यानाम् — of the Ādityas; अहम् — I am; विष्णुः — the Supreme Lord; ज्योतिषाम् — of all luminaries; रविः — the sun; अंशु-मान् — radiant; मरीचिः — Marīci; मरुताम् — of the Maruts; अस्मि — I am; नक्षत्राणाम् — of the stars; अहम् — I am; शशी — the moon.
Translation
Of the Ādityas I am Viṣṇu, of lights I am the radiant sun, of the Maruts I am Marīci, and among the stars I am the moon.
श्लोकः
वेदानां सामवेदोऽस्मि देवानामस्मि वासवः ।
इंद्रियाणां मनश्चास्मि भूतानामस्मि चेतना ॥ 22 ॥
Meaning
वेदानाम् — of all the Vedas; साम-वेदः — the Sāma Veda; अस्मि — I am; देवानाम् — of all the demigods; अस्मि — I am; वासवः — the heavenly king; इंद्रियाणाम् — of all the senses; मनः — the mind; च — also; अस्मि — I am; भूतानाम् — of all living entities; अस्मि — I am; चेतना — the living force.
Translation
Of the Vedas I am the Sāma Veda; of the demigods I am Indra, the king of heaven; of the senses I am the mind; and in living beings I am the living force [consciousness].
श्लोकः
रुद्राणां शंकरश्चास्मि वित्तेशो यक्षरक्षसाम् ।
वसूनां पावकश्चास्मि मेरुः शिखरिणामहम् ॥ 23 ॥
Meaning
रुद्राणाम् — of all the Rudras; शंकरः — Lord Śiva; च — also; अस्मि — I am; वित्त-ईशः — the lord of the treasury of the demigods; यक्ष-रक्षसाम् — of the Yakṣas and Rākṣasas; वसूनाम् — of the Vasus; पावकः — fire; च — also; अस्मि — I am; मेरुः — Meru; शिखरिणाम् — of all mountains; अहम् — I am.
Translation
Of all the Rudras I am Lord Śiva, of the Yakṣas and Rākṣasas I am the Lord of wealth [Kuvera], of the Vasus I am fire [Agni], and of mountains I am Meru.
श्लोकः
पुरोधसां च मुख्यं मां विद्धि पार्थ बृहस्पतिम् ।
सेनानीनामहं स्कंदः सरसामस्मि सागरः ॥ 24 ॥
Meaning
पुरोधसाम् — of all priests; च — also; मुख्यम् — the chief; माम् — Me; विद्धि — understand; पार्थ — O son of Prithā; बृहस्पतिम् — Brihaspati; सेनानीनाम् — of all commanders; अहम् — I am; स्कंदः — Kārttikeya; सरसाम् — of all reservoirs of water; अस्मि — I am; सागरः — the ocean.
Translation
Of priests, O Arjuna, know Me to be the chief, Brihaspati. Of generals I am Kārttikeya, and of bodies of water I am the ocean.
श्लोकः
महर्षीणां भृगुरहं गिरामस्म्येकमक्षरम् ।
यज्ञानां जपयज्ञोऽस्मि स्थावराणां हिमालयः ॥ 25 ॥
Meaning
महा-ऋषीणाम् — among the great sages; भृगुः — Bhrigu; अहम् — I am; गिराम् — of vibrations; अस्मि — I am; एकं अक्षरम् — praṇava; यज्ञानाम् — of sacrifices; जप-यज्ञः — chanting; अस्मि — I am; स्थावराणाम् — of immovable things; हिमालयः — the Himālayan mountains.
Translation
Of the great sages I am Bhrigu; of vibrations I am the transcendental oM. Of sacrifices I am the chanting of the holy names [japa], and of immovable things I am the Himālayas.
श्लोकः
अश्वत्थः सर्ववृक्षाणां देवर्षीणां च नारदः ।
गंधर्वाणां चित्ररथः सिद्धानां कपिलो मुनिः ॥ 26 ॥
Meaning
अश्वत्थः — the banyan tree; सर्व-वृक्षाणाम् — of all trees; देव-ऋषीणाम् — of all the sages amongst the demigods; च — and; नारदः — Nārada; गंधर्वाणाम् — of the citizens of the Gandharva planet; चित्ररथः — Citraratha; सिद्धानाम् — of all those who are perfected; कपिलः मुनिः — Kapila Muni.
Translation
Of all trees I am the banyan tree, and of the sages among the demigods I am Nārada. Of the Gandharvas I am Citraratha, and among perfected beings I am the sage Kapila.
श्लोकः
उच्चैःश्रवसमश्वानां विद्धि माममृतोद्भवम् ।
ऐरावतं गजेंद्राणां नराणां च नराधिपम् ॥ 27 ॥
Meaning
उच्चैःश्रवसम् — Uccaiḥśravā; अश्वानाम् — among horses; विद्धि — know; माम् — Me; अमृत-उद्भवम् — produced from the churning of the ocean; ऐरावतम् — Airāvata; गज-इंद्राणाम् — of lordly elephants; नराणाम् — among human beings; च — and; नर-अधिपम् — the king.
Translation
Of horses know Me to be Uccaiḥśravā, produced during the churning of the ocean for nectar. Of lordly elephants I am Airāvata, and among men I am the monarch.
श्लोकः
आयुधानामहं वज्रं धेनूनामस्मि कामधुक् ।
प्रजनश्चास्मि कंदर्पः सर्पाणामस्मि वासुकिः ॥ 28 ॥
Meaning
आयुधानाम् — of all weapons; अहम् — I am; वज्रम् — the thunderbolt; धेनूनाम् — of cows; अस्मि — I am; काम-धुक् — the surabhi cow; प्रजनः — the cause for begetting children; च — and; अस्मि — I am; कंदर्पः — Cupid; सर्पाणाम् — of serpents; अस्मि — I am; वासुकिः — Vāsuki.
Translation
Of weapons I am the thunderbolt; among cows I am the surabhi. Of causes for procreation I am Kandarpa, the god of love, and of serpents I am Vāsuki.
श्लोकः
अनंतश्चास्मि नागानां वरुणो यादसामहम् ।
पितॄणामर्यमा चास्मि यमः संयमतामहम् ॥ 29 ॥
Meaning
अनंतः — Ananta; च — also; अस्मि — I am; नागानाम् — of the many-hooded serpents; वरुणः — the demigod controlling the water; यादसाम् — of all aquatics; अहम् — I am; पितॄणाम् — of the ancestors; अर्यमा — Aryamā; च — also; अस्मि — I am; यमः — the controller of death; संयमताम् — of all regulators; अहम् — I am.
Translation
Of the many-hooded Nāgas I am Ananta, and among the aquatics I am the demigod Varuṇa. Of departed ancestors I am Aryamā, and among the dispensers of law I am Yama, the lord of death.
श्लोकः
प्रह्लादश्चास्मि दैत्यानां कालः कलयतामहम् ।
मृगाणां च मृगेंद्रोऽहं वैनतेयश्च पक्षिणाम् ॥ 30 ॥
Meaning
प्रह्लादः — Prahlāda; च — also; अस्मि — I am; दैत्यानाम् — of the demons; कालः — time; कलयताम् — of subduers; अहम् — I am; मृगाणाम् — of animals; च — and; मृग-इंद्रः — the lion; अहम् — I am; वैनतेयः — Garuḍa; च — also; पक्षिणाम् — of birds.
Translation
Among the Daitya demons I am the devoted Prahlāda, among subduers I am time, among beasts I am the lion, and among birds I am Garuḍa.
श्लोकः
पवनः पवतामस्मि रामः शस्त्रभृतामहम् ।
झषाणां मकरश्चास्मि स्रोतसामस्मि जाह्नवी ॥ 31 ॥
Meaning
पवनः — the wind; पवताम् — of all that purifies; अस्मि — I am; रामः — Rāma; शस्त्र-भृताम् — of the carriers of weapons; अहम् — I am; झषाणाम् — of all fish; मकरः — the shark; च — also; अस्मि — I am; स्रोतसाम् — of flowing rivers; अस्मि — I am; जाह्नवी — the river Ganges.
Translation
Of purifiers I am the wind, of the wielders of weapons I am Rāma, of fishes I am the shark, and of flowing rivers I am the Ganges.
श्लोकः
सर्गाणामादिरंतश्च मध्यं चैवाहमर्जुन ।
अध्यात्मविद्या विद्यानां वादः प्रवदतामहम् ॥ 32 ॥
Meaning
सर्गाणाम् — of all creations; आदिः — the beginning; अंतः — end; च — and; मध्यम् — middle; च — also; एव — certainly; अहम् — I am; अर्जुन — O Arjuna; अध्यात्म-विद्या — spiritual knowledge; विद्यानाम् — of all education; वादः — the natural conclusion; प्रवदताम् — of arguments; अहम् — I am.
Translation
Of all creations I am the beginning and the end and also the middle, O Arjuna. Of all sciences I am the spiritual science of the self, and among logicians I am the conclusive truth.
श्लोकः
अक्षराणामकारोऽस्मि द्वंद्वः सामासिकस्य च ।
अहमेवाक्षयः कालो धाताहं विश्वतोमुखः ॥ 33 ॥
Meaning
अक्षराणाम् — of letters; अ-कारः — the first letter; अस्मि — I am; द्वंद्वः — the dual; सामासिकस्य — of compounds; च — and; अहम् — I am; एव — certainly; अक्षयः — eternal; कालः — time; धाता — the creator; अहम् — I am; विश्वतः-मुखः — Brahmā.
Translation
Of letters I am the letter A, and among compound words I am the dual compound. I am also inexhaustible time, and of creators I am Brahmā.
श्लोकः
मृत्युः सर्वहरश्चाहमुद्भवश्च भविष्यताम् ।
कीर्तिः श्रीर्वाक्च नारीणां स्मृतिर्मेधा धृतिः क्षमा ॥ 34 ॥
Meaning
मृत्युः — death; सर्व-हरः — all-devouring; च — also; अहम् — I am; उद्भवः — generation; च — also; भविष्यताम् — of future manifestations; कीर्तिः — fame; श्रीः — opulence or beauty; वाक् — fine speech; च — also; नारीणाम् — of women; स्मृतिः — memory; मेधा — intelligence; धृतिः — firmness; क्षमा — patience.
Translation
I am all-devouring death, and I am the generating principle of all that is yet to be. Among women I am fame, fortune, fine speech, memory, intelligence, steadfastness and patience.
श्लोकः
बृहत्साम तथा साम्नआं गायत्री छंदसामहम् ।
मासानां मार्गशीर्षोऽहमृतूनां कुसुमाकरः ॥ 35 ॥
Meaning
बृहत्-साम — the Brihat-sāma; तथा — also; साम्नाम् — of the Sāma Veda songs; गायत्री — the Gāyatrī hymns; चंदसाम् — of all poetry; अहम् — I am; मासानाम् — of months; मार्ग-शीर्षः — the month of November-December; अहम् — I am; ऋतूनाम् — of all seasons; कुसुम-आकरः — spring.
Translation
Of the hymns in the Sāma Veda I am the Brihat-sāma, and of poetry I am the Gāyatrī. Of months I am Mārgaśīrṣa [November-December], and of seasons I am flower-bearing spring.
श्लोकः
द्यूतं छलयतामस्मि तेजस्तेजस्विनामहम् ।
जयोऽस्मि व्यवसायोऽस्मि सत्त्वं सत्त्ववतामहम् ॥ 36 ॥
Meaning
द्यूतम् — gambling; चलयताम् — of all cheats; अस्मि — I am; तेजः — the splendor; तेजस्विनाम् — of everything splendid; अहम् — I am; जयः — victory; अस्मि — I am; व्यवसायः — enterprise or adventure; अस्मि — I am; सत्त्वम् — the strength; सत्त्व-वताम् — of the strong; अहम् — I am.
Translation
I am also the gambling of cheats, and of the splendid I am the splendor. I am victory, I am adventure, and I am the strength of the strong.
श्लोकः
वृष्णीनां वासुदेवोऽस्मि पांडवानां धनंजयः ।
मुनीनामप्यहं व्यासः कवीनामुशना कविः ॥ 37 ॥
Meaning
वृष्णीनाम् — of the descendants of Vriṣṇi; वासुदेवः — Kriṣṇa in Dvārakā; अस्मि — I am; पांडवानाम् — of the Pāṇḍavas; धनम्-जयः — Arjuna; मुनीनाम् — of the sages; अपि — also; अहम् — I am; व्यासः — Vyāsa, the compiler of all Vedic literature; कवीनाम् — of all great thinkers; उशना — Uśanā; कविः — the thinker.
Translation
Of the descendants of Vriṣṇi I am Vāsudeva, and of the Pāṇḍavas I am Arjuna. Of the sages I am Vyāsa, and among great thinkers I am Uśanā.
श्लोकः
दंडो दमयतामस्मि नीतिरस्मि जिगीषताम् ।
मौनं चैवास्मि गुह्यानां ज्ञानं ज्ञानवतामहम् ॥ 38 ॥
Meaning
दंडः — punishment; दमयताम् — of all means of suppression; अस्मि — I am; नीतिः — morality; अस्मि — I am; जिगीषताम् — of those who seek victory; मौनम् — silence; च — and; एव — also; अस्मि — I am; गुह्यानाम् — of secrets; ज्ञानम् — knowledge; ज्ञान-वताम् — of the wise; अहम् — I am.
Translation
Among all means of suppressing lawlessness I am punishment, and of those who seek victory I am morality. Of secret things I am silence, and of the wise I am the wisdom.
श्लोकः
यच्चआपि सर्वभूतानां बीजं तदहमर्जुन ।
न तदस्ति विना यत्स्यान्मया भूतं चराचरम् ॥ 39 ॥
Meaning
यत् — whatever; च — also; अपि — may be; सर्व-भूतानाम् — of all creations; बीजम् — seed; तत् — that; अहम् — I am; अर्जुन — O Arjuna; न — not; तत् — that; अस्ति — there is; विना — without; यत् — which; स्यात् — exists; मया — Me; भूतम् — created being; चर-अचरम् — moving and nonmoving.
Translation
Furthermore, O Arjuna, I am the generating seed of all existences. There is no being – moving or nonmoving – that can exist without Me.
श्लोकः
नांतोऽस्ति मम दिव्यानां विभूतीनां परंतप ।
एष तूद्देशतः प्रोक्तो विभूतेर्विस्तरो मया ॥ 40 ॥
Meaning
न — nor; अंतः — a limit; अस्ति — there is; मम — My; दिव्यानाम् — of the divine; विभूतीनाम् — opulences; परम्-तप — O conqueror of the enemies; एषः — all this; तु — but; उद्देशतः — as examples; प्रोक्तः — spoken; विभूतेः — of opulences; विस्तरः — the expanse; मया — by Me.
Translation
O mighty conqueror of enemies, there is no end to My divine manifestations. What I have spoken to you is but a mere indication of My infinite opulences.
श्लोकः
यद्यद्विभूतिमत्सत्त्वं श्रीमदूर्जितमेव वा ।
तत्तदेवावगच्छ त्वं मम तेजोऽशसंभवम् ॥ 41 ॥
Meaning
यत् यत् — whatever; विभूति — opulences; मत् — having; सत्त्वम् — existence; श्री-मत् — beautiful; ऊर्जितम् — glorious; एव — certainly; वा — or; तत् तत् — all those; एव — certainly; अवगच्च — must know; त्वम् — you; मम — My; तेजः — of the splendor; अंश — a part; संभवम् — born of.
Translation
Know that all opulent, beautiful and glorious creations spring from but a spark of My splendor.
श्लोकः
अथवा बहुनैतेन किं ज्ञातेन तवार्जुन ।
विष्टभ्याहमिदं कृत्स्नमेकांशेन स्थितो जगत् ॥ 42 ॥
Meaning
अथ वा — or; बहुना — many; एतेन — by this kind; किम् — what; ज्ञातेन — by knowing; तव — your; अर्जुन — O Arjuna; विष्टभ्य — pervading; अहम् — I; इदम् — this; कृत्स्नम् — entire; एक — by one; अंशेन — part; स्थितः — am situated; जगत् — universe.
Translation
But what need is there, Arjuna, for all this detailed knowledge? With a single fragment of Myself I pervade and support this entire universe.
Browse Related Categories:
