શ્લોકઃ
શ્રીભગવાનુવાચ
અનાશ્રિતઃ કર્મફલં કાર્યં કર્મ કરોતિ યઃ ।
સ સન્ન્યાસી ચ યોગી ચ ન નિરગ્નિર્ન ચાક્રિયઃ ॥ 1 ॥
Meaning
શ્રી-ભગવાન્ ઉવાચ — the Lord said; અનાશ્રિતઃ — without taking shelter; કર્મ-ફલમ્ — of the result of work; કાર્યમ્ — obligatory; કર્મ — work; કરોતિ — performs; યઃ — one who; સઃ — he; સન્ન્યાસી — in the renounced order; ચ — also; યોગી — mystic; ચ — also; ન — not; નિઃ — without; અગ્નિઃ — fire; ન — nor; ચ — also; અક્રિયઃ — without duty.
Translation
The ભગવાન્ said: One who is unattached to the fruits of his work and who works as he is obligated is in the renounced order of life, and he is the true mystic, not he who lights no fire and performs no duty, i.e., who still lives in the material world, but behaves like a સન્ન્યાસી, who gives up all actions.
શ્લોકઃ
યં સન્ન્યાસમિતિ પ્રાહુર્યોગં તં વિદ્ધિ પાંડવ ।
ન હ્યસન્ન્યસ્તસંકલ્પો યોગી ભવતિ કશ્ચન ॥ 2 ॥
Meaning
યમ્ — what; સન્ન્યાસમ્ — renunciation; ઇતિ — thus; પ્રાહુઃ — they say; યોગમ્ — linking with the Supreme; તમ્ — that; વિદ્ધિ — you must know; પાંડવ — O son of Pāṇḍu; ન — never; હિ — certainly; અસન્ન્યસ્ત — without giving up; સંકલ્પઃ — desire for self-satisfaction; યોગી — a mystic transcendentalist; ભવતિ — becomes; કશ્ચન — anyone.
Translation
What is called સન્ન્યાસમ્ or renunciation you should know to be the same as યોગ or કર્મયોગ (doing action without attached to results). O son of Pāṇḍu, for one can never become a yogī unless he renounces the desire for sense gratification.
શ્લોકઃ
આરુરુક્ષોર્મુનેર્યોગં કર્મ કારણમુચ્યતે ।
યોગારૂઢસ્યતસ્યૈવ શમઃ કારણમુચ્યતે ॥ 3 ॥
Meaning
આરુરુક્ષોઃ — who has just begun; મુનેઃ — of the sage; યોગમ્ — the eightfold yoga system; કર્મ — work; કારણમ્ — the means; ઉચ્યતે — is said to be; યોગ — eightfold yoga; આરૂઢસ્ય — of one who has attained; તસ્ય — his; એવ — certainly; શમઃ — stopping of all material activities; કારણમ્ — the means; ઉચ્યતે — is said to be.
Translation
For one who is a beginner or just started in the eightfold yoga system, work is said to be the means; and for one who is already elevated in yoga, stopping of all material activities is said to be the means. This means that as one keeps doing action without being interested in the results, he realizes that the eventual goal is not do any action itself and stops getting involved in work.
શ્લોકઃ
યદા હિ નેંદ્રિયાર્થેષુ ન કર્મસ્વનુષજ્જતે ।
સર્વસંકલ્પસન્ન્યાસી યોગારૂઢસ્તદોચ્યતે ॥ 4 ॥
Meaning
યદા — when; હિ — certainly; ન — not; ઇંદ્રિય-અર્થેષુ — in sense gratification; ન — never; કર્મસુ — in fruitive activities; અનુષજ્જતે — one necessarily engages; સર્વ-સંકલ્પ — of all material desires; સન્ન્યાસી — renouncer; યોગ-આરૂઢઃ — elevated in yoga; તદા — at that time; ઉચ્યતે — is said to be.
Translation
A person is said to be elevated in yoga when, having renounced all material desires, he neither acts for sense gratification nor engages in fruitive activities.
શ્લોકઃ
ઉદ્ધરેદાત્મનાત્માનં નાત્માનમવસાદયેત્ ।
આત્મૈવ હ્યાત્મનો બંધુરાત્મૈવ રિપુરાત્મનઃ ॥ 5 ॥
Meaning
ઉદ્ધરેત્ — one must deliver; આત્મના — by the mind; આત્માનમ્ — the conditioned soul; ન — never; આત્માનમ્ — the conditioned soul; અવસાદયેત્ — put into degradation; આત્મા — mind; એવ — certainly; હિ — indeed; આત્મનઃ — of the conditioned soul; બંધુઃ — friend; આત્મા — mind; એવ — certainly; રિપુઃ — enemy; આત્મનઃ — of the conditioned soul.
Translation
One must deliver himself with the help of his mind, and not degrade himself. The mind is the friend of the conditioned soul, and his enemy as well.
શ્લોકઃ
બંધુરાત્માત્મનસ્તસ્ય યેનાત્મૈવાત્મના જિતઃ ।
અનાત્મનસ્તુ શત્રુત્વે વર્તેતાત્મૈવ શત્રુવત્ ॥ 6 ॥
Meaning
બંધુઃ — friend; આત્મા — the mind; આત્મનઃ — of the living entity; તસ્ય — of him; યેન — by whom; આત્મા — the mind; એવ — certainly; આત્મના — by the living entity; જિતઃ — conquered; અનાત્મનઃ — of one who has failed to control the mind; તુ — but; શત્રુત્વે — because of enmity; વર્તેત — remains; આત્મા એવ — the very mind; શત્રુ-વત્ — as an enemy.
Translation
For him who has conquered the mind, the mind is the best of friends; but for one who has failed to do so, his mind will remain the greatest enemy.
શ્લોકઃ
જિતાત્મનઃ પ્રશાંતસ્ય પરમાત્મા સમાહિતઃ ।
શીતોષ્ણસુખદુઃખેષુ તથા માનાપમાનયોઃ ॥ 7 ॥
Meaning
જિત-આત્મનઃ — of one who has conquered his mind; પ્રશાંતસ્ય — who has attained tranquillity by such control over the mind; પરમ-આત્મા — the Supersoul; સમાહિતઃ — approached completely; શીત — in cold; ઉષ્ણ — heat; સુખ — happiness; દુઃખેષુ — and distress; તથા — also; માન — in honor; અપમાનયોઃ — and dishonor.
Translation
For one who has conquered the mind, the Supersoul is already reached, for he has attained tranquillity. To such a man happiness and distress, heat and cold, honor and dishonor are all the same.
શ્લોકઃ
જ્ઞાનવિજ્ઞાનતૃપ્તાત્મા કૂટસ્થો વિજિતેંદ્રિયઃ ।
યુક્ત ઇત્યુચ્યતે યોગી સમલોષ્ટ્રાશ્મકાંચનઃ ॥ 8 ॥
Meaning
જ્ઞાન — by acquired knowledge; વિજ્ઞાન — and realized knowledge; તૃપ્ત — satisfied; આત્મા — a living entity; કૂટ-સ્થઃ — spiritually situated; વિજિત-ઇંદ્રિયઃ — sensually controlled; યુક્તઃ — competent for self-realization; ઇતિ — thus; ઉચ્યતે — is said; યોગી — a mystic; સમ — equipoised; લોષ્ટ્ર — pebbles; અશ્મ — stone; કાંચનઃ — gold.
Translation
A person is said to be established in self-realization and is called a yogī [or mystic] when he is fully satisfied by virtue of acquired knowledge and realization. Such a person is situated in transcendence and is self-controlled. He sees everything – whether it be pebbles, stones or gold – as the same.
શ્લોકઃ
સુહૃન્મિત્રાર્યુદાસીનમધ્યસ્થદ્વેષ્યબંધુષુ ।
સાધુષ્વપિ ચ પાપેષુ સમબુદ્ધિર્વિશિષ્યતે ॥ 9 ॥
Meaning
સુ-હૃત્ — to well-wishers by nature; મિત્ર — benefactors with affection; અરિ — enemies; ઉદાસીન — neutrals between belligerents; મધ્ય-સ્થ — mediators between belligerents; દ્વેષ્ય — the envious; બંધુષુ — and the relatives or well-wishers; સાધુષુ — unto the pious; અપિ — as well as; ચ — and; પાપેષુ — unto the sinners; સમ-બુદ્ધિઃ — having equal intelligence; વિશિષ્યતે — is far advanced.
Translation
A person is considered still further advanced when he regards honest well-wishers, affectionate benefactors, the neutral, mediators, the envious, friends and enemies, the pious and the sinners all with an equal mind.
શ્લોકઃ
યોગી યુંજીત સતતમાત્માનં રહસિ સ્થિતઃ ।
એકાકી યતચિત્તાત્મા નિરાશીરપરિગ્રહઃ ॥ 10 ॥
Meaning
યોગી — a transcendentalist; યુંજીત — must concentrate in Kriṣṇa consciousness; સતતમ્ — constantly; આત્માનમ્ — himself (by body, mind and self); રહસિ — in a secluded place; સ્થિતઃ — being situated; એકાકી — alone; યત-ચિત્ત-આત્મા — always careful in mind; નિરાશીઃ — without being attracted by anything else; અપરિગ્રહઃ — free from the feeling of possessiveness.
Translation
A transcendentalist should always engage his body, mind and self in relationship with the Supreme; he should live alone in a secluded place and should always carefully control his mind. He should be free from desires and feelings of possessiveness.
શ્લોકઃ
શઉચૌ દેશે પ્રતિષ્ઠાપ્ય સ્થિરમાસનમાત્મનઃ ।
નાત્યુચ્છ્રિતં નાતિનીચં ચૈલાજિનકુશોત્તરમ્ ॥ 11 ॥
તત્રૈકાગ્રં મનઃ કૃત્વા યતચિત્તેંદ્રિયક્રિય ।
ઉપવિશ્યાસને યુઞ્જ્યાદ્યોગમાત્મવિશઉદ્ધયે ॥ 12 ॥
Meaning
શુચૌ — in a sanctified; દેશે — land; પ્રતિષ્ઠાપ્ય — placing; સ્થિરમ્ — firm; આસનમ્ — seat; આત્મનઃ — his own; ન — not; અતિ — too; ઉચ્ચ્રિતમ્ — high; ન — nor; અતિ — too; નીચમ્ — low; ચૈલ-અજિન — of soft cloth and deerskin; કુશ — and kuśa grass; ઉત્તરમ્ — covering; તત્ર — thereupon; એક-અગ્રમ્ — with one attention; મનઃ — mind; કૃત્વા — making; યત-ચિત્ત — controlling the mind; ઇંદ્રિય — senses; ક્રિયઃ — and activities; ઉપવિશ્ય — sitting; આસને — on the seat; યુંજ્યાત્ — should execute; યોગમ્ — yoga practice; આત્મ — the heart; વિશુદ્ધયે — for clarifying.
Translation
To practice yoga, one should go to a secluded place and should lay kuśa grass on the ground and then cover it with a deerskin and a soft cloth. The seat should be neither too high nor too low and should be situated in a sacred place. The yogī should then sit on it very firmly and practice yoga to purify the heart by controlling his mind, senses and activities and fixing the mind on one point.
શ્લોકઃ
સમં કાયશિરોગ્રીવં ધારયન્નચલં સ્થિરઃ ।
સંપ્રેક્ષ્ય નાસિકાગ્રં સ્વં દિશશ્ચાનવલોકયન્ ॥ 13 ॥
પ્રશાંતાત્મા વિગતભીર્બ્રહ્મચારિવ્રતે સ્થિતઃ ।
મનઃ સંયમ્ય મચ્ચઇત્તો યુક્ત આસીત મત્પરઃ ॥ 14 ॥
Meaning
સમમ્ — straight; કાય — body; શિરઃ — head; ગ્રીવમ્ — and neck; ધારયન્ — holding; અચલમ્ — unmoving; સ્થિરઃ — still; સંપ્રેક્ષ્ય — looking; નાસિકા — of the nose; અગ્રમ્ — at the tip; સ્વમ્ — own; દિશઃ — on all sides; ચ — also; અનવલોકયન્ — not looking; પ્રશાંત — unagitated; આત્મા — mind; વિગત-ભીઃ — devoid of fear; બ્રહ્મચારિ-વ્રતે — in the vow of celibacy; સ્થિતઃ — situated; મનઃ — mind; સંયમ્ય — completely subduing; મત્ — upon Me (Kriṣṇa); ચિત્તઃ — concentrating the mind; યુક્તઃ — the actual yogī; આસીત — should sit; મત્ — Me; પરઃ — the ultimate goal.
Translation
One should hold one’s body, neck and head erect in a straight line and stare steadily at the tip of the nose. Thus, with an unagitated, subdued mind, devoid of fear, completely free from sex life, one should meditate upon Me within the heart and make Me the ultimate goal of life.
શ્લોકઃ
યુંજન્નેવં સદાત્માનં યોગી નિયતમાનસઃ ।
શાંતિં નિર્વાણપરમાં મત્સંસ્થામધિગચ્છતિ ॥ 15 ॥
Meaning
યુંજન્ — practicing; એવમ્ — as mentioned above; સદા — constantly; આત્માનમ્ — body, mind and soul; યોગી — the mystic transcendentalist; નિયત-માનસઃ — with a regulated mind; શાંતિમ્ — peace; નિર્વાણ-પરમામ્ — cessation of material existence; મત્-સંસ્થામ્ — the spiritual sky (the kingdom of God); અધિગચ્ચતિ — does attain.
Translation
Thus practicing constant control of the body, mind and activities, the mystic transcendentalist, his mind regulated, attains to the kingdom of God [or the abode of Kriṣṇa] by cessation of material existence.
શ્લોકઃ
નાત્યશ્નતસ્તુ યોગોઽસ્તિ ન ચૈકાંતમનશ્નતઃ ।
ન ચાતિસ્વપ્નશીલસ્ય જાગ્રતો નૈવ ચાર્જુન ॥ 16 ॥
Meaning
ન — never; અતિ — too much; અશ્નતઃ — of one who eats; તુ — but; યોગઃ — linking with the Supreme; અસ્તિ — there is; ન — nor; ચ — also; એકાંતમ્ — overly; અનશ્નતઃ — abstaining from eating; ન — nor; ચ — also; અતિ — too much; સ્વપ્ન-શીલસ્ય — of one who sleeps; જાગ્રતઃ — or one who keeps night watch too much; ન — not; એવ — ever; ચ — and; અર્જુન — O Arjuna.
Translation
There is no possibility of one’s becoming a yogī, O Arjuna, if one eats too much or eats too little, sleeps too much or does not sleep enough.
શ્લોકઃ
યુક્તાહારવિહારસ્ય યુક્તચેષ્ટસ્ય કર્મસુ ।
યુક્તસ્વપ્નાવબોધસ્ય યોગો ભવતિ દુઃખહા ॥ 17 ॥
Meaning
યુક્ત — regulated; આહાર — eating; વિહારસ્ય — recreation; યુક્ત — regulated; ચેષ્ટસ્ય — of one who works for maintenance; કર્મસુ — in discharging duties; યુક્ત — regulated; સ્વપ્ન-અવબોધસ્ય — sleep and wakefulness; યોગઃ — practice of yoga; ભવતિ — becomes; દુઃખ-હા — diminishing pains.
Translation
He who is regulated in his habits of eating, sleeping, recreation and work can mitigate all material pains by practicing the yoga system.
શ્લોકઃ
યદા વિનિયતં ચિત્તમાત્મન્યેવાવતિષ્ઠતે ।
નિસ્પૃહઃ સર્વકામેભ્યો યુક્ત ઇત્યુચ્યતે તદા ॥ 18 ॥
Meaning
યદા — when; વિનિયતમ્ — particularly disciplined; ચિત્તમ્ — the mind and its activities; આત્મનિ — in the transcendence; એવ — certainly; અવતિષ્ઠતે — becomes situated; નિસ્પૃહઃ — devoid of desire; સર્વ — for all kinds of; કામેભ્યઃ — material sense gratification; યુક્તઃ — well situated in yoga; ઇતિ — thus; ઉચ્યતે — is said to be; તદા — at that time.
Translation
When the yogī, by practice of yoga, disciplines his mental activities and becomes situated in transcendence – devoid of all material desires – he is said to be well established in yoga.
શ્લોકઃ
યથા દીપો નિવાતસ્થો નેંગતે સોપમા સ્મૃતા ।
યોગિનો યતચિત્તસ્ય યુંજતો યોગમાત્મનઃ ॥ 19 ॥
Meaning
યથા — as; દીપઃ — a lamp; નિવાત-સ્થઃ — in a place without wind; ન — does not; ઇંગતે — waver; સા — this; ઉપમા — comparison; સ્મૃતા — is considered; યોગિનઃ — of the yogī; યત-ચિત્તસ્ય — whose mind is controlled; યુંજતઃ — constantly engaged; યોગમ્ — in meditation; આત્મનઃ — on transcendence.
Translation
As a lamp in a windless place does not waver, so the transcendentalist, whose mind is controlled, remains always steady in his meditation on the transcendent Self.
શ્લોકઃ
યત્રોપરમતે ચિત્તં નિરુદ્ધં યોગસેવયા ।
યત્ર ચૈવાત્મનાત્માનં પશ્યન્નાત્મનિ તુષ્યતિ ॥ 20 ॥
સુખમાત્યંતિકં યત્તદ્બુદ્ધિગ્રાહ્યમતીંદ્રિયમ્ ।
વેત્તિ યત્ર ન ચૈવાયં સ્થિતશ્ચલતિ તત્ત્વતઃ ॥ 21 ॥
યં લબ્ધ્વા ચાપરં લાભં મન્યતે નાધિકં તતઃ ।
યસ્મિન્સ્થિતો ન દુઃખેન ગુરુણાપિ વિચાલ્યતે ॥ 22 ॥
તં વિદ્યાદ્દુઃખસંયોગવિયોગં યોગસંજ્ઞિતમ્ ॥ 23 ॥
Meaning
યત્ર — in that state of affairs where; ઉપરમતે — cease (because one feels transcendental happiness); ચિત્તમ્ — mental activities; નિરુદ્ધમ્ — being restrained from matter; યોગ-સેવયા — by performance of yoga; યત્ર — in which; ચ — also; એવ — certainly; આત્મના — by the pure mind; આત્માનમ્ — the Self; પશ્યન્ — realizing the position of; આત્મનિ — in the Self; તુષ્યતિ — one becomes satisfied; સુખમ્ — happiness; આત્યંતિકમ્ — supreme; યત્ — which; તત્ — that; બુદ્ધિ — by intelligence; ગ્રાહ્યમ્ — accessible; અતીંદ્રિયમ્ — transcendental; વેત્તિ — one knows; યત્ર — wherein; ન — never; ચ — also; એવ — certainly; અયમ્ — he; સ્થિતઃ — situated; ચલતિ — moves; તત્ત્વતઃ — from the truth; યમ્ — that which; લબ્ધ્વા — by attainment; ચ — also; અપરમ્ — any other; લાભમ્ — gain; મન્યતે — considers; ન — never; અધિકમ્ — more; તતઃ — than that; યસ્મિન્ — in which; સ્થિતઃ — being situated; ન — never; દુઃખેન — by miseries; ગુરુણા અપિ — even though very difficult; વિચાલ્યતે — becomes shaken; તમ્ — that; વિદ્યાત્ — you must know; દુઃખ-સંયોગ — of the miseries of material contact; વિયોગમ્ — extermination; યોગ-સંજ્ઞિતમ્ — called trance in yoga.
Translation
In the stage of perfection called trance, or samādhi, one’s mind is completely restrained from material mental activities by practice of yoga. This perfection is characterized by one’s ability to see the Self by the pure mind and to relish and rejoice in the Self. In that joyous state, one is situated in boundless transcendental happiness, realized through transcendental senses. Established thus, one never departs from the truth, and upon gaining this he thinks there is no greater gain. Being situated in such a position, one is never shaken, even in the midst of greatest difficulty. This indeed is actual freedom from all miseries arising from material contact.
શ્લોકઃ
સ નિશ્ચયેન યોક્તવ્યો યોગોઽનિર્વિણ્ણચેતસા ।
સંકલ્પપ્રભવાન્કામાંસ્ત્યક્ત્વા સર્વાનશેષતઃ ।
મનસૈવેંદ્રિયગ્રામં વિનિયમ્ય સમંતતઃ ॥ 24 ॥
Meaning
સઃ — that; નિશ્ચયેન — with firm determination; યોક્તવ્યઃ — must be practiced; યોગઃ — yoga system; અનિર્વિણ્ણ-ચેતસા — without deviation; સંકલ્પ — mental speculations; પ્રભવાન્ — born of; કામાન્ — material desires; ત્યક્ત્વા — giving up; સર્વાન્ — all; અશેષતઃ — completely; મનસા — by the mind; એવ — certainly; ઇંદ્રિય-ગ્રામમ્ — the full set of senses; વિનિયમ્ય — regulating; સમંતતઃ — from all sides.
Translation
One should engage oneself in the practice of yoga with determination and faith and not be deviated from the path. One should abandon, without exception, all material desires born of mental speculation and thus control all the senses on all sides by the mind.
શ્લોકઃ
શનૈઃ શનૈરુપરમેદ્બુદ્ધ્યા ધૃતિગૃહીતયા ।
આત્મસંસ્થં મનઃ કૃત્વા ન કિંચિદપિ ચિંતયેત્ ॥ 25 ॥
Meaning
શનૈઃ — gradually; શનૈઃ — step by step; ઉપરમેત્ — one should hold back; બુદ્ધ્યા — by intelligence; ધૃતિ-ગૃહીતયા — carried by conviction; આત્મ-સંસ્થમ્ — placed in transcendence; મનઃ — mind; કૃત્વા — making; ન — not; કિંચિત્ — anything else; અપિ — even; ચિંતયેત્ — should think of.
Translation
Gradually, step by step, one should become situated in trance by means of intelligence sustained by full conviction, and thus the mind should be fixed on the Self alone and should think of nothing else.
શ્લોકઃ
યતો યતો નિશ્ચલતિ મનશ્ચંચલમસ્થિરમ્ ।
તતસ્તતો નિયમ્યૈતદાત્મન્યેવ વશં નયેત્ ॥ 26 ॥
Meaning
યતઃ યતઃ — wherever; નિશ્ચલતિ — becomes verily agitated; મનઃ — the mind; ચંચલમ્ — flickering; અસ્થિરમ્ — unsteady; તતઃ તતઃ — from there; નિયમ્ય — regulating; એતત્ — this; આત્મનિ — in the Self; એવ — certainly; વશમ્ — control; નયેત્ — must bring under.
Translation
From wherever the mind wanders due to its flickering and unsteady nature, one must certainly withdraw it and bring it back under the control of the Self.
શ્લોકઃ
પ્રશાંતમનસં હ્યેનં યોગિનં સુખમુત્તમમ્ ।
ઉપૈતિ શાંતરજસં બ્રહ્મભૂતમકલ્મષમ્ ॥ 27 ॥
Meaning
પ્રશાંત — peaceful, fixed on the lotus feet of Kriṣṇa; મનસમ્ — whose mind; હિ — certainly; એનમ્ — this; યોગિનમ્ — yogī; સુખમ્ — happiness; ઉત્તમમ્ — the highest; ઉપૈતિ — attains; શાંત-રજસમ્ — his passion pacified; બ્રહ્મ-ભૂતમ્ — liberation by identification with the Absolute; અકલ્મષમ્ — freed from all past sinful reactions.
Translation
The yogī whose mind is fixed on Me verily attains the highest perfection of transcendental happiness. He is beyond the mode of passion, he realizes his qualitative identity with the Supreme, and thus he is freed from all reactions to past deeds.
શ્લોકઃ
યુંજન્નેવં સદાત્માનં યોગી વિગતકલ્મષઃ ।
સુખેન બ્રહ્મસંસ્પર્શમત્યંતં સુખમશ્નઉતે ॥ 28 ॥
Meaning
યુંજન્ — engaging in yoga practice; એવમ્ — thus; સદા — always; આત્માનમ્ — the self; યોગી — one who is in touch with the Supreme Self; વિગત — freed from; કલ્મષઃ — all material contamination; સુખેન — in transcendental happiness; બ્રહ્મ-સંસ્પર્શમ્ — being in constant touch with the Supreme; અત્યંતમ્ — the highest; સુખમ્ — happiness; અશ્નુતે — attains.
Translation
Thus the self-controlled yogī, constantly engaged in yoga practice, becomes free from all material contamination and achieves the highest stage of perfect happiness in transcendental loving service to the Lord.
શ્લોકઃ
સર્વભૂતસ્થમાત્માનં સર્વભૂતાનિ ચાત્મનિ ।
ઈક્ષતે યોગયુક્તાત્મા સર્વત્ર સમદર્શનઃ ॥ 29 ॥
Meaning
સર્વ-ભૂત-સ્થમ્ — situated in all beings; આત્માનમ્ — the Supersoul; સર્વ — all; ભૂતાનિ — entities; ચ — also; આત્મનિ — in the Self; ઈક્ષતે — does see; યોગ-યુક્ત-આત્મા — one who is dovetailed in Kriṣṇa consciousness; સર્વત્ર — everywhere; સમ-દર્શનઃ — seeing equally.
Translation
A true yogī observes Me in all beings and also sees every being in Me. Indeed, the self-realized person sees Me, the same Supreme Lord, everywhere.
શ્લોકઃ
યો માં પશ્યતિ સર્વત્ર સર્વં ચ મયિ પશ્યતિ ।
તસ્યાહં ન પ્રણશ્યામિ સ ચ મે ન પ્રણશ્યતિ ॥ 30 ॥
Meaning
યઃ — whoever; મામ્ — Me; પશ્યતિ — sees; સર્વત્ર — everywhere; સર્વમ્ — everything; ચ — and; મયિ — in Me; પશ્યતિ — sees; તસ્ય — for him; અહમ્ — I; ન — not; પ્રણશ્યામિ — am lost; સઃ — he; ચ — also; મે — to Me; ન — nor; પ્રણશ્યતિ — is lost.
Translation
For one who sees Me everywhere and sees everything in Me, I am never lost, nor is he ever lost to Me.
શ્લોકઃ
સર્વભૂતસ્થિતં યો માં ભજત્યેકત્વમાસ્થિતઃ ।
સર્વથા વર્તમાનોઽપિ સ યોગી મયિ વર્તતે ॥ 31 ॥
Meaning
સર્વ-ભૂત-સ્થિતમ્ — situated in everyone’s heart; યઃ — he who; મામ્ — Me; ભજતિ — serves in devotional service; એકત્વમ્ — in oneness; આસ્થિતઃ — situated; સર્વથા — in all respects; વર્તમાનઃ — being situated; અપિ — in spite of; સઃ — he; યોગી — the transcendentalist; મયિ — in Me; વર્તતે — remains.
Translation
Such a yogī, who engages in the worshipful service of the Supersoul, knowing that I and the Supersoul are one, remains always in Me in all circumstances.
શ્લોકઃ
આત્મૌપમ્યેન સર્વત્ર સમં પશ્યતિ યોઽર્જુન ।
સુખં વા યદિ વા દુઃખં સ યોગી પરમો મતઃ ॥ 32 ॥
Meaning
આત્મ — with his self; ઔપમ્યેન — by comparison; સર્વત્ર — everywhere; સમમ્ — equally; પશ્યતિ — sees; યઃ — he who; અર્જુન — O Arjuna; સુખમ્ — happiness; વા — or; યદિ — if; વા — or; દુઃખમ્ — distress; સઃ — such; યોગી — a transcendentalist; પરમઃ — perfect; મતઃ — is considered.
Translation
He is a perfect yogī who, by comparison to his own self, sees the true equality of all beings, in both their happiness and their distress, O Arjuna!
શ્લોકઃ
અર્જુન ઉવાચ
યોઽયં યોગસ્ત્વયા પ્રોક્તઃ સામ્યેન મધુસૂદન ।
એતસ્યાહં ન પશ્યામિ ચંચલત્વાત્સ્થિતિં સ્થિરામ્ ॥ 33 ॥
Meaning
અર્જુનઃ ઉવાચ — Arjuna said; યઃ અયમ્ — this system; યોગઃ — mysticism; ત્વયા — by You; પ્રોક્તઃ — described; સામ્યેન — generally; મધુ-સૂદન — O killer of the demon Madhu; એતસ્ય — of this; અહમ્ — I; ન — do not; પશ્યામિ — see; ચંચલત્વાત્ — due to being restless; સ્થિતિમ્ — situation; સ્થિરામ્ — stable.
Translation
Arjuna said: O Madhusūdana, the system of yoga which You have summarized appears impractical and unendurable to me, for the mind is restless and unsteady.
શ્લોકઃ
ચંચલં હિ મનઃ કૃષ્ણ પ્રમાથિ બલવદ્દૃઢમ્ ।
તસ્યાહં નિગ્રહં મન્યે વાયોરિવ સુદુષ્કરમ્ ॥ 34 ॥
Meaning
ચંચલમ્ — flickering; હિ — certainly; મનઃ — mind; કૃષ્ણ — O Kriṣṇa; પ્રમાથિ — agitating; બલ-વત્ — strong; દૃઢમ્ — obstinate; તસ્ય — its; અહમ્ — I; નિગ્રહમ્ — subduing; મન્યે — think; વાયોઃ — of the wind; ઇવ — like; સુ-દુષ્કરમ્ — difficult.
Translation
The mind is restless, turbulent, obstinate and very strong, O Kriṣṇa, and to subdue it, I think, is more difficult than controlling the wind.
શ્લોકઃ
શ્રીભગવાનુવાચ
અસંશયં મહાબાહો મનો દુર્નિગ્રહં ચલમ્ ।
અભ્યાસેન તુ કૌંતેય વૈરાગ્યેણ ચ ગૃહ્યતે ॥ 35 ॥
Meaning
શ્રી-ભગવાન્ ઉવાચ — the Personality of Godhead said; અસંશયમ્ — undoubtedly; મહા-બાહો — O mighty-armed one; મનઃ — the mind; દુર્નિગ્રહમ્ — difficult to curb; ચલમ્ — flickering; અભ્યાસેન — by practice; તુ — but; કૌંતેય — O son of Kuntī; વૈરાગ્યેણ — by detachment; ચ — also; ગૃહ્યતે — can be so controlled.
Translation
Lord Śrī Kriṣṇa said: O mighty-armed son of Kuntī, it is undoubtedly very difficult to curb the restless mind, but it is possible by suitable practice and by detachment.
શ્લોકઃ
અસંયતાત્મના યોગો દુષ્પ્રાપ ઇતિ મે મતિઃ ।
વશ્યાત્મના તુ યતતા શક્યોઽવાપ્તુમુપાયતઃ ॥ 36 ॥
Meaning
અસંયત — unbridled; આત્મના — by the mind; યોગઃ — self-realization; દુષ્પ્રાપઃ — difficult to obtain; ઇતિ — thus; મે — My; મતિઃ — opinion; વશ્ય — controlled; આત્મના — by the mind; તુ — but; યતતા — while endeavoring; શક્યઃ — practical; અવાપ્તુમ્ — to achieve; ઉપાયતઃ — by appropriate means.
Translation
For one whose mind is unbridled, self-realization is difficult work. But he whose mind is controlled and who strives by appropriate means is assured of success. That is My opinion.
શ્લોકઃ
અર્જુન ઉવાચ
અયતિઃ શ્રદ્ધયોપેતો યોગાચ્ચલિતમાનસઃ ।
અપ્રાપ્ય યોગસંસિદ્ધિં કાં ગતિં કૃષ્ણ ગચ્છતિ ॥ 37 ॥
Meaning
અર્જુનઃ ઉવાચ — Arjuna said; અયતિઃ — the unsuccessful transcendentalist; શ્રદ્ધયા — with faith; ઉપેતઃ — engaged; યોગાત્ — from the mystic link; ચલિત — deviated; માનસઃ — who has such a mind; અપ્રાપ્ય — failing to attain; યોગ-સંસિદ્ધિમ્ — the highest perfection in mysticism; કામ્ — which; ગતિમ્ — destination; કૃષ્ણ — O Kriṣṇa; ગચ્ચતિ — achieves.
Translation
Arjuna said: O Kriṣṇa, what is the destination of the unsuccessful transcendentalist, who in the beginning takes to the process of self-realization with faith but who later desists due to worldly-mindedness and thus does not attain perfection in mysticism?
શ્લોકઃ
કચ્ચઇન્નોભયવિભ્રષ્ટશ્છિન્નાભ્રમિવ નશ્યતિ ।
અપ્રતિષ્ઠો મહાબાહો વિમૂઢો બ્રહ્મણઃ પથિ ॥ 38 ॥
Meaning
કચ્ચિત્ — whether; ન — not; ઉભય — both; વિભ્રષ્ટઃ — deviated from; ચિન્ન — torn; અભ્રમ્ — cloud; ઇવ — like; નશ્યતિ — perishes; અપ્રતિષ્ઠઃ — without any position; મહા-બાહો — O mighty-armed Kriṣṇa; વિમૂઢઃ — bewildered; બ્રહ્મણઃ — of transcendence; પથિ — on the path.
Translation
O mighty-armed Kriṣṇa, does not such a man, who is bewildered from the path of transcendence, fall away from both spiritual and material success and perish like a riven cloud, with no position in any sphere?
શ્લોકઃ
એતન્મે સંશયં કૃષ્ણ છેત્તુમર્હસ્યશેષતઃ ।
ત્વદન્યઃ સંશયસ્યાસ્ય છેત્તા ન હ્યુપપદ્યતે ॥ 39 ॥
Meaning
એતત્ — this is; મે — my; સંશયમ્ — doubt; કૃષ્ણ — O Kriṣṇa; ચેત્તુમ્ — to dispel; અર્હસિ — You are requested; અશેષતઃ — completely; ત્વત્ — than You; અન્યઃ — other; સંશયસ્ય — of the doubt; અસ્ય — this; ચેત્તા — remover; ન — never; હિ — certainly; ઉપપદ્યતે — is to be found.
Translation
This is my doubt, O Kriṣṇa, and I ask You to dispel it completely. But for You, no one is to be found who can destroy this doubt.
શ્લોકઃ
શ્રીભગવાનુવાચ
પાર્થ નૈવેહ નામુત્ર વિનાશસ્તસ્ય વિદ્યતે ।
ન હિ કલ્યાણકૃત્કશ્ચિદ્દુર્ગતિં તાત ગચ્છતિ ॥ 40 ॥
Meaning
શ્રી-ભગવાન્ ઉવાચ — Bhagavan Sri Krishna said; પાર્થ — O son of Prithā; ન એવ — never is it so; ઇહ — in this material world; ન — never; અમુત્ર — in the next life; વિનાશઃ — destruction; તસ્ય — his; વિદ્યતે — exists; ન — never; હિ — certainly; કલ્યાણ-કૃત્ — one who is engaged in auspicious activities; કશ્ચિત્ — anyone; દુર્ગતિમ્ — to degradation; તાત — My friend; ગચ્ચતિ — goes.
Translation
Bhagavan Sri Krishna said: Son of Prithā, a transcendentalist engaged in auspicious activities does not meet with destruction either in this world or in the spiritual world; one who does good, My friend, is never overcome by evil.
શ્લોકઃ
પ્રાપ્ય પુણ્યકૃતાં લોકાનુષિત્વા શાશ્વતીઃ સમાઃ ।
શઉચીનાં શ્રીમતાં ગેહે યોગભ્રષ્ટોઽભિજાયતે ॥ 41 ॥
Meaning
પ્રાપ્ય — after achieving; પુણ્ય-કૃતામ્ — of those who performed pious activities; લોકાન્ — planets; ઉષિત્વા — after dwelling; શાશ્વતીઃ — many; સમાઃ — years; શુચીનામ્ — of the pious; શ્રી-મતામ્ — of the prosperous; ગેહે — in the house; યોગ-ભ્રષ્ટઃ — one who has fallen from the path of self-realization; અભિજાયતે — takes his birth.
Translation
The unsuccessful yogī, after many, many years of enjoyment on the planets of the pious living entities, is born into a family of righteous people, or into a family of rich aristocracy.
શ્લોકઃ
અથવા યોગિનામેવ કુલે ભવતિ ધીમતામ્ ।
એતદ્ધિ દુર્લભતરં લોકે જન્મ યદીદૃશમ્ ॥ 42 ॥
Meaning
અથ વા — or; યોગિનામ્ — of learned transcendentalists; એવ — certainly; કુલે — in the family; ભવતિ — takes birth; ધી-મતામ્ — of those who are endowed with great wisdom; એતત્ — this; હિ — certainly; દુર્લભ-તરમ્ — very rare; લોકે — in this world; જન્મ — birth; યત્ — that which; ઈદૃશમ્ — like this.
Translation
Or [if unsuccessful after long practice of yoga] he takes his birth in a family of transcendentalists who are surely great in wisdom. Certainly, such a birth is rare in this world.
શ્લોકઃ
તત્ર તં બુદ્ધિસંયોગં લભતે પૌર્વદેહિકમ્ ।
યતતે ચ તતો ભૂયઃ સંસિદ્ધૌ કુરુનંદન ॥ 43 ॥
Meaning
તત્ર — thereupon; તમ્ — that; બુદ્ધિ-સંયોગમ્ — revival of consciousness; લભતે — gains; પૌર્વ-દેહિકમ્ — from the previous body; યતતે — he endeavors; ચ — also; તતઃ — thereafter; ભૂયઃ — again; સંસિદ્ધૌ — for perfection; કુરુ-નંદન — O son of Kuru.
Translation
On taking such a birth, he revives the divine consciousness of his previous life, and he again tries to make further progress in order to achieve complete success, O son of Kuru.
શ્લોકઃ
પૂર્વાભ્યાસેન તેનૈવ હ્રિયતે હ્યવશોઽપિ સઃ ।
જિજ્ઞાસુરપિ યોગસ્ય શબ્દબ્રહ્માતિવર્તતે ॥ 44 ॥
Meaning
પૂર્વ — previous; અભ્યાસેન — by practice; તેન — by that; એવ — certainly; હ્રિયતે — is attracted; હિ — surely; અવશઃ — automatically; અપિ — also; સઃ — he; જિજ્ઞાસુઃ — inquisitive; અપિ — even; યોગસ્ય — about yoga; શબ્દ-બ્રહ્મ — ritualistic principles of scriptures; અતિવર્તતે — transcends.
Translation
By virtue of the divine consciousness of his previous life, he automatically becomes attracted to the yogic principles – even without seeking them. Such an inquisitive transcendentalist stands always above the ritualistic principles of the scriptures.
શ્લોકઃ
પ્રયત્નાદ્યતમાનસ્તુ યોગી સંશઉદ્ધકિલ્બિષઃ ।
અનેકજન્મસંસિદ્ધસ્તતો યાતિ પરાં ગતિમ્ ॥ 45 ॥
Meaning
પ્રયત્નાત્ — by rigid practice; યતમાનઃ — endeavoring; તુ — and; યોગી — such a transcendentalist; સંશુદ્ધ — washed off; કિલ્બિષઃ — all of whose sins; અનેક — after many, many; જન્મ — births; સંસિદ્ધઃ — having achieved perfection; તતઃ — thereafter; યાતિ — attains; પરામ્ — the highest; ગતિમ્ — destination.
Translation
And when the yogī engages himself with sincere endeavor in making further progress, being washed of all contaminations, then ultimately, achieving perfection after many, many births of practice, he attains the supreme goal.
શ્લોકઃ
તપસ્વિભ્યોઽધિકો યોગી જ્ઞાનિભ્યોઽપિ મતોઽધિકઃ ।
કર્મિભ્યશ્ચાધિકો યોગી તસ્માદ્યોગી ભવાર્જુન ॥ 46 ॥
Meaning
તપસ્વિભ્યઃ — than the ascetics; અધિકઃ — greater; યોગી — the yogī; જ્ઞાનિભ્યઃ — than the wise; અપિ — also; મતઃ — considered; અધિકઃ — greater; કર્મિભ્યઃ — than the fruitive workers; ચ — also; અધિકઃ — greater; યોગી — the yogī; તસ્માત્ — therefore; યોગી — a transcendentalist; ભવ — just become; અર્જુન — O Arjuna.
Translation
A yogī is greater than the ascetic, greater than the empiricist and greater than the fruitive worker. Therefore, O Arjuna, in all circumstances, be a yogī.
શ્લોકઃ
યોગિનામપિ સર્વેષાં મદ્ગતેનાંતરાત્મના ।
શ્રદ્ધાવાન્ભજતે યો માં સ મે યુક્તતમો મતઃ ॥ 47 ॥
Meaning
યોગિનામ્ — of yogīs; અપિ — also; સર્વેષામ્ — all types of; મત્-ગતેન — abiding in Me, always thinking of Me; અંતઃ-આત્મના — within himself; શ્રદ્ધા-વાન્ — in full faith; ભજતે — renders transcendental loving service; યઃ — one who; મામ્ — to Me (the Supreme Lord); સઃ — he; મે — by Me; યુક્ત-તમઃ — the greatest yogī; મતઃ — is considered.
Translation
And of all yogīs, the one with great faith who always abides in Me, thinks of Me within himself and renders transcendental loving service to Me – he is the most intimately united with Me in yoga and is the highest of all. That is My opinion.
Browse Related Categories:
