અધ્યાય 1
વલ્લી 3

ઋતં પિબંતૌ સુકૃતસ્ય લોકે ગુહાં પ્રવિષ્ટૌ પરમે પરાર્ધે।
છાયાતપૌ બ્રહ્મવિદો વદંતિ પંચાગ્નયો યે ચ ત્રિણાચિકેતાઃ ॥ ॥1॥

યઃ સેતુરીજાનાનામક્ષરં બ્રહ્મ યત્પરમ્‌।
અભયં તિતીર્​ષતાં પારં નાચિકેતં શકેમહિ ॥ ॥2॥

આત્માનં રથિનં-વિઁદ્ધિ શરીરં રથમેવ તુ।
બુદ્ધિં તુ સારથિં-વિઁદ્ધિ મનઃ પ્રગ્રહમેવ ચ ॥ ॥3॥

ઇંદ્રિયાણિ હયાનાહુર્વિષયાંસ્તેષુ ગોચરાન્‌।
આત્મેંદ્રિયમનોયુક્તં ભોક્તેત્યાહુર્મનીષિણઃ ॥ ॥4॥

યસ્ત્વવિજ્ઞાનવાન્ભવત્યયુક્તેન મનસા સદા
તસ્યેંદ્રિયાણ્યવશ્યાનિ દુષ્ટાશ્વા ઇવ સારથેઃ ॥ ॥5॥

યસ્તુ વિજ્ઞાનવાન્ભવતિ યુક્તેન મનસા સદા
તસ્યેંદ્રિયાણિ વશ્યાનિ સદશ્વા ઇવ સારથેઃ ॥ ॥6॥

યસ્ત્વવિજ્ઞાનવાન્ભવત્યમનસ્કઃ સદાઽશુચિઃ।
ન સ તત્પદમાપ્નોતિ સંસારં ચાધિગચ્છતિ ॥ ॥7॥

યસ્તુ વિજ્ઞાનવાન્ભવતિ સમનસ્કઃ સદા શુચિઃ।
સ તુ તત્પદમાપ્નોતિ યસ્માદ્ ભૂયો ન જાયતે ॥ ॥8॥

વિજ્ઞાનસારથિર્યસ્તુ મનઃ પ્રગ્રહવાન્નરઃ।
સોઽધ્વનઃ પારમાપ્નોતિ તદ્વિષ્ણોઃ પરમં પદમ્‌ ॥ ॥9॥

ઇંદ્રિયેભ્યઃ પરા હ્યર્થા અર્થેભ્યશ્ચ પરં મનઃ।
મનસસ્તુ પરા બુદ્ધિર્બુદ્ધેરાત્મા મહાન્પરઃ ॥ ॥10॥

મહતઃ પરમવ્યક્તમવ્યક્તાત્પુરુષઃ પરઃ।
પુરુષાન્ન પરં કિંચિત્સા કાષ્ઠા સા પરા ગતિઃ ॥ ॥11॥

એષ સર્વેષુ ભૂતેષુ ગૂઢોઽઽત્મા ન પ્રકાશતે।
દૃશ્યતે ત્વગ્ર્યયા બુદ્ધ્યા સૂક્ષ્મયા સૂક્ષ્મદર્​શિભિઃ ॥ ॥12॥

યચ્છેદ્વાઙ્મનસી પ્રાજ્ઞસ્તદ્યચ્છેજ્જ્ઞાન આત્મનિ।
જ્ઞાનમાત્મનિ મહતિ નિયચ્છેત્તદ્યચ્છેચ્છાંત આત્મનિ ॥ ॥13॥

ઉત્તિષ્ઠત જાગ્રત પ્રાપ્ય વરાન્નિબોધત।
ક્ષુરસ્ય ધારા નિશિતા દુરત્યયા દુર્ગં પથસ્તત્કવયો વદંતિ ॥ ॥14॥

અશબ્દમસ્પર્​શમરૂપમવ્યયં તથાઽરસં નિત્યમગંધવચ્ચ યત્‌।
અનાદ્યનંતં મહતઃ પરં ધ્રુવં નિચાય્ય તન્મૃત્યુમુખાત્‌ પ્રમુચ્યતે ॥ ॥15॥

નાચિકેતમુપાખ્યાનં મૃત્યુપ્રોક્તં સનાતનમ્‌।
ઉક્ત્વા શ્રુત્વા ચ મેધાવી બ્રહ્મલોકે મહીયતે ॥ ॥16॥

ય ઇમં પરમં ગુહ્યં શ્રાવયેદ્‌ બ્રહ્મસંસદિ।
પ્રયતઃ શ્રાદ્ધકાલે વા તદાનંત્યાય કલ્પતે।
તદાનંત્યાય કલ્પત ઇતિ ॥ ॥17॥