ચતુર્થઃ પ્રશ્નઃ
અથ હૈનં સૌર્યાયણિ ગાર્ગ્યઃ પપ્રચ્છ।
ભગવન્નેતસ્મિન્ પુરુષે કાનિ સ્વપંતિ કાન્યસ્મિંજાગ્રતિ કતર એષ દેવઃ સ્વપ્નાન્ પશ્યતિ કસ્યૈતત્સુખં ભવતિ કસ્મિન્નુ સર્વે સંપ્રતિષ્ઠિતા ભવંતીતિ ॥1॥
તસ્મૈ સ હોવાચ। યથ ગાર્ગ્ય મરીચયોઽર્કસ્યાસ્તં ગચ્છતઃ સર્વા એતસ્મિંસ્તેજોમંડલ એકીભવંતિ।
તાઃ પુનઃ પુનરુદયતઃ પ્રચરંત્યેવં હ વૈ તત્ સર્વં પરે દેવે મનસ્યેકીભવતિ।
તેન તર્હ્યેષ પુરુષો ન શૃણોતિ ન પશ્યતિ ન જિઘ્રતિ ન રસયતે ન સ્પૃશતે નાભિવદતે નાદત્તે નાનંદયતે ન વિસૃજતે નેયાયતે સ્વપિતીત્યાચક્ષતે ॥2॥
પ્રાણાગ્રય એવૈતસ્મિન્ પુરે જાગ્રતિ।
ગાર્હપત્યો હ વા એષોઽપાનો વ્યાનોઽન્વાહાર્યપચનો યદ્ ગાર્હપત્યાત્ પ્રણીયતે પ્રણયનાદાહવનીયઃ પ્રાણઃ ॥3॥
યદુચ્છ્વાસનિઃશ્વાસાવેતાવાહુતી સમં નયતીતિ સ સમાનઃ।
મનો હ વાવ યજમાનઃ ઇષ્ટફલમેવોદાનઃ સ એનં-યઁજમાનમહરહર્બ્રહ્મ ગમયતિ ॥4॥
અત્રૈષ દેવઃ સ્વપ્ને મહિમાનમનુભવતિ।
યદ્ દૃષ્ટં દૃષ્ટમનુપશ્યતિ શ્રુતં શ્રુતમેવાર્થમનુશૃણોતિ દેશદિગંતરૈશ્ચ પ્રત્યનુભૂતં પુનઃ પુનઃ પ્રત્યનુભવતિ દૃષ્ટં ચાદૃષ્ટં ચ શ્રુતં ચાશ્રુતં ચાનુભૂતં ચાનનુભૂતં ચ સચ્ચાસચ્ચ સર્વં પશ્યતિ સર્વઃ પસ્યતિ ॥5॥
સ યદા તેજસાભિભૂતો ભવત્યત્રૈષ દેવઃ સ્વપ્નાન્ ન પશ્યત્યથ યદૈતસ્મિઞ્શરીરે એતત્સુખં ભવતિ ॥6॥
સ યથા સોભ્ય વયાંસિ વસોવૃક્ષં સંપ્રતિષ્ઠંતે એવં હ વૈ તત્ સર્વં પર આત્મનિ સંપ્રતિષ્ઠતે ॥7॥
પૃથિવી ચ પૃથિવીમાત્રા ચાપશ્ચાપોમાત્રા ચ તેજશ્ચ તેજોમાત્રા ચ વાયુશ્ચ વાયુમાત્રા ચાકાશશ્ચાકાશમાત્રા ચ ચક્ષુશ્ચ દ્રષ્ટવ્યં ચ શ્રોત્રં ચ શ્રોતવ્યં ચ ઘ્રાણં ચ ઘ્રાતવ્યં ચ રસશ્ચ રસયિતવ્યં ચ ત્વક્ચ સ્પર્શયિતવ્યં ચ વાક્ચ વક્તવ્યં ચ હસ્તૌ ચાદાતવ્યં ચોપસ્થશ્ચાનંદયિતવ્યં ચ પાયુશ્ચ વિસર્જયિતવ્યં ચ યાદૌ ચ ગંતવ્યં ચ મનશ્ચ મંતવ્યં ચ બુદ્ધિશ્ચ બોદ્ધવ્યં ચાહંકારશ્ચાહંકર્તવ્યં ચ ચિત્તં ચ ચેતયિતવ્યં ચ તેજશ્ચ વિદ્યોતયિતવ્યં ચ પ્રાણશ્ચ વિદ્યારયિતવ્યં ચ ॥8॥
એષ હિ દ્રષ્ટ સ્પ્રષ્ટા શ્રોતા ઘ્રાતા રસયિતા મંતા બોદ્ધા કર્તા વિજ્ઞાનાત્મા પુરુષઃ।
સ પરેઽક્ષર આત્મનિ સંપ્રતિષ્ઠતે ॥9॥
પરમેવાક્ષરં પ્રતિપદ્યતે સ યો હ વૈ તદચ્છાયમશરીરમ્લોહિતં શુભ્રમક્ષરં-વેઁદયતે યસ્તુ સોમ્ય સ સર્વજ્ઞઃ સર્વો ભવતિ તદેષ શ્લોકઃ ॥10॥
વિજ્ઞાનાત્મા સહ દેવૈશ્ચ સર્વૈઃ પ્રાણા ભુતાનિ સંપ્રતિષ્ઠંતિ યત્ર।
તદક્ષરં-વેઁદયતે યસ્તુ સોમ્ય સ સર્વજ્ઞઃ સર્વમેવાવિવેશેતિ ॥11॥
