પ્રથમઃ પ્રશ્નઃ
ઓં નમઃ પરમાત્મને । હરિઃ ઓમ્ ॥
સુકેશા ચ ભારદ્વાજઃ શૈબ્યશ્ચ સત્યકામઃ સૌર્યાયણી ચ ગાર્ગ્યઃ કૌસલ્યશ્ચાશ્વલાયનો ભાર્ગવો વૈદર્ભિઃ કબંધી કાત્યાયનસ્તે હૈતે બ્રહ્મપરા બ્રહ્મનિષ્ઠાઃ પરં બ્રહ્માન્વેષમાણાઃ એષ હ વૈ તત્સર્વં-વઁક્ષ્યતીતિ તે હ સમિત્પાણયો ભગવંતં પિપ્પલાદમુપસન્નાઃ ॥1॥
તાન્ હ સ ઋષિરુવાચ ભૂય એવ તપસા બ્રહ્મચર્યેણ શ્રદ્ધયા સંવઁત્સરં સંવઁત્સ્યથ યથાકામં પ્રશ્નાન્ પૃચ્છત યદિ વિજ્ઞાસ્યામઃ સર્વં હ વો વક્ષામ ઇતિ ॥2॥
અથ કબંધી કાત્યાયન ઉપેત્ય પપ્રચ્છ ભગવન્ કુતો હ વા ઇમાઃ પ્રજાઃ પ્રજાયંત ઇતિ ॥3॥
તસ્મૈ સ હોવાચ-
પ્રજાકામો વૈ પ્રજાપતિઃ સ તપોઽતપ્યત સ તપસ્તપ્ત્વા સ મિથુનમુત્પાદયતે।
રયિં ચ પ્રાણંચેતિ એતૌ મે બહુધા પ્રજાઃ કરિષ્યત ઇતિ ॥4॥
આદિત્યો હ વૈ પ્રાણો રયિરેવ ચંદ્રમાઃ રયિર્વા એતત્ સર્વં-યઁન્મૂર્તં ચામૂર્તં ચ તસ્માન્મૂર્તિરેવ રયિઃ ॥5॥
અથાદિત્ય ઉદયન્ યત્ પ્રાચીં દિશં પ્રવિશતિ તેન પ્રાચ્યાન્ પ્રાણાન્ રશ્મિષુ સન્નિધત્તે।
યદ્દક્ષિણાં-યઁત્ પ્રતીચીં-યઁદુદીચીં-યઁદધો યદૂર્ધ્વં-યઁદંતરા દિશો યત્સર્વં પ્રકાશયતિ તેન સર્વાન્ પ્રાણાન્ રશ્મિષુ સન્નિધત્તે ॥6॥
સ એષ વૈશ્વાનરો વિશ્વરુપઃ પ્રાણોઽગ્નિરુદયતે।
તદેતદ્ ઋચાઽભ્યુક્તમ્ ॥7॥
વિશ્વરૂપં હરિણં જાતવેદસં પરાયણં જ્યોતિરેકં તપંતમ્।
સહસ્રરશ્મિઃ શતધા વર્તમાનઃ પ્રાણઃ પ્રજાનામુદયત્યેષ સૂર્યઃ ॥8॥
સંવઁત્સરો વૈ પ્રજાપતિઃ સ્તસ્યાયને દક્ષિણંચોત્તરં ચ।
તદ્યે હ વૈ તદિષ્ટાપૂર્તે કૃતમિત્યુપાસતે તે ચાંદ્રમસમેવ લોકમભિજયંતે ત એવ પુનરાવર્તંતે।
તસ્માદેત ઋષયઃ પ્રજાકામા દક્ષિણં પ્રતિપદ્યંતે। એષ હ વૈ રયિર્યઃ પિતૃયાણઃ ॥9॥
અથોત્તરેણ તપસા બ્રહ્મચર્યેણ શ્રદ્ધયા વિદ્યયાત્માનમન્વિષ્યાદિત્યમભિજયંતે।
એતદ્વૈ પ્રાણાનામાયતનમેતદમૃતમભયમેતત્ પરાયણમેતસ્માન્ન પુનરાવર્તંત ઇત્યેષ નિરોધઃ। તદેષ શ્લોકઃ ॥10॥
પંચપાદં પિતરં દ્વાદશાકૃતિં દિવ આહુઃ પરે અર્ધે પુરીષિણમ્।
અથેમે અન્ય ઉ પરે વિચક્ષણં સપ્તચક્રે ષડર આહુરર્પિતમિતિ ॥11॥
માસો વૈ પ્રજાપતિસ્તસ્ય કૃષ્ણપક્શ એવ રયિઃ શુક્લઃ પ્રણસ્તસ્માદેત ઋષયઃ શુક્લ ઇષ્ટં કુર્વંતીતર ઇતરસ્મિન્ ॥12॥
અહોરાત્રો વૈ પ્રજાપતિસ્તસ્યાહરેવ પ્રાણો રાત્રિરેવ રયિઃ।
પ્રાણં-વાઁ એતે પ્રસ્કંદંતિ યે દિવા રત્યા સંયુઁજ્યંતે બ્રહ્મચર્યમેવ તદ્યદ્રાત્રૌ રત્યા સંયુઁજ્યંતે ॥13॥
અન્નં-વૈઁ પ્રજાપતિસ્તતો હ વૈ તદ્રેતસ્તસ્માદિમાઃ પ્રજાઃ પ્રજાયંત ઇતિ ॥14॥
તદ્યે હ વૈ તત્પ્રજાપતિવ્રતં ચરંતિ તે મિથુનમુત્પાદયંતે।
તેષામેવૈષ બ્રહ્મલોકો યેષાં તપો બ્રહ્મચર્યં-યેઁષુ સત્યં પ્રતિષ્ઠિતમ્ ॥15॥
તેષામસૌ વિરજો બ્રહ્મલોકો ન યેષુ જિહ્મમનૃતં ન માયા ચેતિ ॥16॥
