અધ્યાય 1
વલ્લી 2
અન્યચ્છ્રેયોઽન્યદુતૈવ પ્રેયસ્તે ઉભે નાનાર્થે પુરુષં સિનીતઃ।
તયોઃ શ્રેય આદદાનસ્ય સાધુર્ભવતિ હીયતેઽર્થાદ્ય ઉ પ્રેયો વૃણીતે ॥1॥
શ્રેયશ્ચ પ્રેયશ્ચ મનુષ્યમેતસ્તૌ સંપરીત્ય વિવિનક્તિ ધીરઃ।
શ્રેયો હિ ધીરોઽભિ પ્રેયસો વૃણીતે પ્રેયો મંદો યોગક્શેમાદ્વૃણીતે ॥2॥
સ ત્વં પ્રિયાન્પ્રિયરૂપાંશ્ચ કામાનભિધ્યાયન્નચિકેતોઽત્યસ્રાક્ષીઃ।
નૈતાં સૃંકાં-વિઁત્તમયીમવાપ્તો યસ્યાં મજ્જંતિ બહવો મનુષ્યાઃ ॥3॥
દૂરમેતે વિપરીતે વિષૂચી અવિદ્યા યા ચ વિદ્યેતિ જ્ઞાતા।
વિદ્યાભીપ્સિનં નચિકેતસં મન્યે ન ત્વા કામા બહવોઽલોલુપંત ॥4॥
અવિદ્યાયામંતરે વર્તમાનાઃ સ્વયં ધીરાઃ પંડિતમ્મન્યમાનાઃ।
દંદ્રમ્યમાણાઃ પરિયંતિ મૂઢા અંધેનૈવ નીયમાના યથાંધાઃ ॥5॥
ન સાંપરાયઃ પ્રતિભાતિ બાલં પ્રમાદ્યંતં-વિઁત્તમોહેન મૂઢમ્।
અયં-લોઁકો નાસ્તિ પર ઇતિ માની પુનઃ પુનર્વશમાપદ્યતે મે ॥6॥
શ્રવણાયાપિ બહુભિર્યો ન લભ્યઃ શૃણ્વંતોઽપિ બહવો યં ન વિદ્યુઃ।
આશ્ચર્યો વક્તા કુશલોઽસ્ય લબ્ધાશ્ચર્યો જ્ઞાતા કુશલાનુશિષ્ટઃ ॥7॥
ન નરેણાવરેણ પ્રોક્ત એષ સુવિજ્ઞેયો બહુધા ચિંત્યમાનઃ।
અનન્યપ્રોક્તે ગતિરત્ર નાસ્ત્યણીયાન્ હ્યતર્ક્યમણુપ્રમાણાત્ ॥8॥
નૈષા તર્કેણ મતિરાપનેયા પ્રોક્તાન્યેનૈવ સુજ્ઞાનાય પ્રેષ્ઠ।
યાં ત્વમાપઃ સત્યધૃતિર્બતાસિ ત્વાદૃઙ નો ભૂયાન્નચિકેતઃ પ્રષ્ટા ॥9॥
જાનામ્યહં શેવધિરિત્યનિત્યં ન હ્યધ્રુવૈઃ પ્રાપ્યતે હિ ધ્રુવં તત્।
તતો મયા નાચિકેતશ્ચિતોઽગ્નિરનિત્યૈર્દ્રવ્યૈઃ પ્રાપ્તવાનસ્મિ નિત્યમ્ ॥10॥
કામસ્યાપ્તિં જગતઃ પ્રતિષ્ઠાં ક્રતોરાનંત્યમભયસ્ય પારમ્।
સ્તોમં અહદુરુગાયં પ્રતિષ્ઠાં દૃષ્ટ્વા ધૃત્યા ધીરો નચિકેતોઽત્યસ્રાક્ષીઃ ॥11॥
તં દુર્દર્શં ગૂઢમનુપ્રવિષ્ટં ગુહાહિતં ગહ્વરેષ્ઠં પુરાણમ્।
અધ્યાત્મયોગાધિગમેન દેવં મત્વા ધીરો હર્ષશોકૌ જહાતિ ॥12॥
એતચ્છ્રુત્વા સંપરિગૃહ્ય મર્ત્યઃ પ્રવૃહ્ય ધર્મ્યમણુમેતમાપ્ય।
સ મોદતે મોદનીયં હિ લબ્ધ્વા વિવૃતં સદ્મ નચિકેતસં મન્યે ॥13॥
અન્યત્ર ધર્માદન્યત્રાધર્માદન્યત્રાસ્માત્કૃતાકૃતાત્।
અન્યત્ર ભૂતાચ્ચ ભવ્યાચ્ચ યત્તત્પશ્યસિ તદ્વદ ॥14॥
સર્વે વેદા યત્પદમામનંતિ તપાંસિ સર્વાણિ ચ યદ્વદંતિ।
યદિચ્છંતો બ્રહ્મચર્યં ચરંતિ તત્તે પદં સંગ્રહેણ બ્રવીમ્યોમિત્યેતત્ ॥15॥
એતદ્ધ્યેવાક્ષરં બ્રહ્મ એતદ્ધ્યેવાક્ષરં પરમ્।
એતદ્ધ્યેવાક્ષરં જ્ઞાત્વા યો યદિચ્છતિ તસ્ય તત્ ॥16॥
એતદાલંબનં શ્રેષ્ઠમેતદાલંબનં પરમ્।
એતદાલંબનં જ્ઞાત્વા બ્રહ્મલોકે મહીયતે ॥17॥
ન જાયતે મ્રિયતે વા વિપશ્ચિન્નાયં કુતશ્ચિન્ન બભૂવ કશ્ચિત્।
અજો નિત્યઃ શાશ્વતોઽયં પુરાણો ન હન્યતે હન્યમાને શરીરે ॥18॥
હંતા ચેન્મન્યતે હંતું હતશ્ચેન્મન્યતે હતમ્।
ઉભૌ તૌ ન વિજાનીતો નાયં હંતિ ન હન્યતે ॥19॥
અણોરણીયાન્મહતો મહીયાનાત્માસ્ય જંતોર્નિહિતો ગુહાયામ્।
તમક્રતુઃ પશ્યતિ વીતશોકો ધાતુપ્રસાદાન્મહિમાનમાત્મનઃ ॥20॥
આસીનો દૂરં-વ્રઁજતિ શયાનો યાતિ સર્વતઃ।
કસ્તં મદામદં દેવં મદન્યો જ્ઞાતુમર્હતિ ॥21॥
અશરીરં શરીરેષ્વનવસ્થેષ્વવસ્થિતમ્।
મહાંતં-વિઁભુમાત્માનં મત્વા ધીરો ન શોચતિ ॥22॥
નાયમાત્મા પ્રવચનેન લભ્યો ન મેધયા ન બહુના શ્રુતેન।
યમેવૈષ વૃણુતે તેન લભ્યસ્તસ્યૈષ આત્મા વિવૃણુતે તનૂં સ્વામ્ ॥23॥
નાવિરતો દુશ્ચરિતાન્નાશાંતો નાસમાહિતઃ।
નાશાંતમાનસો વાપિ પ્રજ્ઞાનેનૈનમાપ્નુયાત્ ॥24॥
યસ્ય બ્રહ્મ ચ ક્ષત્રં ચ ઉભે ભવત ઓદનઃ।
મૃત્યુર્યસ્યોપસેચનં ક ઇત્થા વેદ યત્ર સઃ ॥25॥
