અધ્યાય 1
વલ્લી 2

અન્યચ્છ્રેયોઽન્યદુતૈવ પ્રેયસ્તે ઉભે નાનાર્થે પુરુષં સિનીતઃ।
તયોઃ શ્રેય આદદાનસ્ય સાધુર્ભવતિ હીયતેઽર્થાદ્ય ઉ પ્રેયો વૃણીતે ॥ ॥1॥

શ્રેયશ્ચ પ્રેયશ્ચ મનુષ્યમેતસ્તૌ સંપરીત્ય વિવિનક્તિ ધીરઃ।
શ્રેયો હિ ધીરોઽભિ પ્રેયસો વૃણીતે પ્રેયો મંદો યોગક્શેમાદ્‌વૃણીતે ॥ ॥2॥

સ ત્વં પ્રિયાન્પ્રિયરૂપાંશ્ચ કામાનભિધ્યાયન્નચિકેતોઽત્યસ્રાક્ષીઃ।
નૈતાં સૃંકાં-વિઁત્તમયીમવાપ્તો યસ્યાં મજ્જંતિ બહવો મનુષ્યાઃ ॥ ॥3॥

દૂરમેતે વિપરીતે વિષૂચી અવિદ્યા યા ચ વિદ્યેતિ જ્ઞાતા।
વિદ્યાભીપ્સિનં નચિકેતસં મન્યે ન ત્વા કામા બહવોઽલોલુપંત ॥ ॥4॥

અવિદ્યાયામંતરે વર્તમાનાઃ સ્વયં ધીરાઃ પંડિતમ્મન્યમાનાઃ।
દંદ્રમ્યમાણાઃ પરિયંતિ મૂઢા અંધેનૈવ નીયમાના યથાંધાઃ ॥ ॥5॥

ન સાંપરાયઃ પ્રતિભાતિ બાલં પ્રમાદ્યંતં-વિઁત્તમોહેન મૂઢમ્‌।
અયં-લોઁકો નાસ્તિ પર ઇતિ માની પુનઃ પુનર્વશમાપદ્યતે મે ॥ ॥6॥

શ્રવણાયાપિ બહુભિર્યો ન લભ્યઃ શૃણ્વંતોઽપિ બહવો યં ન વિદ્યુઃ।
આશ્ચર્યો વક્તા કુશલોઽસ્ય લબ્ધાશ્ચર્યો જ્ઞાતા કુશલાનુશિષ્ટઃ ॥ ॥7॥

ન નરેણાવરેણ પ્રોક્ત એષ સુવિજ્ઞેયો બહુધા ચિંત્યમાનઃ।
અનન્યપ્રોક્તે ગતિરત્ર નાસ્ત્યણીયાન્ હ્યતર્ક્યમણુપ્રમાણાત્‌ ॥ ॥8॥

નૈષા તર્કેણ મતિરાપનેયા પ્રોક્તાન્યેનૈવ સુજ્ઞાનાય પ્રેષ્ઠ।
યાં ત્વમાપઃ સત્યધૃતિર્બતાસિ ત્વાદૃઙ નો ભૂયાન્નચિકેતઃ પ્રષ્ટા ॥ ॥9॥

જાનામ્યહં શેવધિરિત્યનિત્યં ન હ્યધ્રુવૈઃ પ્રાપ્યતે હિ ધ્રુવં તત્‌।
તતો મયા નાચિકેતશ્ચિતોઽગ્નિરનિત્યૈર્દ્રવ્યૈઃ પ્રાપ્તવાનસ્મિ નિત્યમ્‌ ॥ ॥10॥

કામસ્યાપ્તિં જગતઃ પ્રતિષ્ઠાં ક્રતોરાનંત્યમભયસ્ય પારમ્‌।
સ્તોમં અહદુરુગાયં પ્રતિષ્ઠાં દૃષ્ટ્વા ધૃત્યા ધીરો નચિકેતોઽત્યસ્રાક્ષીઃ ॥ ॥11॥

તં દુર્દર્​શં ગૂઢમનુપ્રવિષ્ટં ગુહાહિતં ગહ્વરેષ્ઠં પુરાણમ્‌।
અધ્યાત્મયોગાધિગમેન દેવં મત્વા ધીરો હર્​ષશોકૌ જહાતિ ॥ ॥12॥

એતચ્છ્રુત્વા સંપરિગૃહ્ય મર્ત્યઃ પ્રવૃહ્ય ધર્મ્યમણુમેતમાપ્ય।
સ મોદતે મોદનીયં હિ લબ્ધ્વા વિવૃતં સદ્મ નચિકેતસં મન્યે ॥ ॥13॥

અન્યત્ર ધર્માદન્યત્રાધર્માદન્યત્રાસ્માત્કૃતાકૃતાત્‌।
અન્યત્ર ભૂતાચ્ચ ભવ્યાચ્ચ યત્તત્પશ્યસિ તદ્વદ ॥ ॥14॥

સર્વે વેદા યત્પદમામનંતિ તપાંસિ સર્વાણિ ચ યદ્વદંતિ।
યદિચ્છંતો બ્રહ્મચર્યં ચરંતિ તત્તે પદં સંગ્રહેણ બ્રવીમ્યોમિત્યેતત્‌ ॥ ॥15॥

એતદ્‌ધ્યેવાક્ષરં બ્રહ્મ એતદ્‌ધ્યેવાક્ષરં પરમ્‌।
એતદ્‌ધ્યેવાક્ષરં જ્ઞાત્વા યો યદિચ્છતિ તસ્ય તત્‌ ॥ ॥16॥

એતદાલંબનં શ્રેષ્ઠમેતદાલંબનં પરમ્‌।
એતદાલંબનં જ્ઞાત્વા બ્રહ્મલોકે મહીયતે ॥ ॥17॥

ન જાયતે મ્રિયતે વા વિપશ્ચિન્નાયં કુતશ્ચિન્ન બભૂવ કશ્ચિત્‌।
અજો નિત્યઃ શાશ્વતોઽયં પુરાણો ન હન્યતે હન્યમાને શરીરે ॥ ॥18॥

હંતા ચેન્મન્યતે હંતું હતશ્ચેન્મન્યતે હતમ્‌।
ઉભૌ તૌ ન વિજાનીતો નાયં હંતિ ન હન્યતે ॥ ॥19॥

અણોરણીયાન્મહતો મહીયાનાત્માસ્ય જંતોર્નિહિતો ગુહાયામ્‌।
તમક્રતુઃ પશ્યતિ વીતશોકો ધાતુપ્રસાદાન્મહિમાનમાત્મનઃ ॥ ॥20॥

આસીનો દૂરં-વ્રઁજતિ શયાનો યાતિ સર્વતઃ।
કસ્તં મદામદં દેવં મદન્યો જ્ઞાતુમર્​હતિ ॥ ॥21॥

અશરીરં શરીરેષ્વનવસ્થેષ્વવસ્થિતમ્‌।
મહાંતં-વિઁભુમાત્માનં મત્વા ધીરો ન શોચતિ ॥ ॥22॥

નાયમાત્મા પ્રવચનેન લભ્યો ન મેધયા ન બહુના શ્રુતેન।
યમેવૈષ વૃણુતે તેન લભ્યસ્તસ્યૈષ આત્મા વિવૃણુતે તનૂં સ્વામ્‌ ॥ ॥23॥

નાવિરતો દુશ્ચરિતાન્નાશાંતો નાસમાહિતઃ।
નાશાંતમાનસો વાપિ પ્રજ્ઞાનેનૈનમાપ્નુયાત્‌ ॥ ॥24॥

યસ્ય બ્રહ્મ ચ ક્ષત્રં ચ ઉભે ભવત ઓદનઃ।
મૃત્યુર્યસ્યોપસેચનં ક ઇત્થા વેદ યત્ર સઃ ॥ ॥25॥