અધ્યાય 2
વલ્લી 3
ઊર્ધ્વમૂલોઽવાક્શાખ એષોઽશ્વત્થઃ સનાતનઃ।
તદેવ શુક્રં તદ્ બ્રહ્મ તદેવામૃતમુચ્યતે।
તસ્મિંલ્લોઁકાઃ શ્રિતાઃ સર્વે તદુ નાત્યેતિ કશ્ચન। એતદ્વૈ તત્ ॥1॥
યદિદં કિં ચ જગત્સર્વં પ્રાણ એજતિ નિઃસૃતમ્।
મહદ્ ભયં-વઁજ્રમુદ્યતં-યઁ એતદ્વિદુરમૃતાસ્તે ભવંતિ ॥2॥
ભયાદસ્યાગ્નિસ્તપતિ ભયાત્તપતિ સૂર્યઃ।
ભયાદિંદ્રશ્ચ વાયુશ્ચ મૃત્યુર્ધાવતિ પંચમઃ ॥3॥
ઇહ ચેદશકદ્બોદ્ધું પ્રાક્ શરીરસ્ય વિસ્રસઃ।
તતઃ સર્ગેષુ લોકેષુ શરીરત્વાય કલ્પતે ॥4॥
યથાઽઽદર્શે તથાઽઽત્મનિ યથા સ્વપ્ને તથા પિતૃલોકે।
યથાઽપ્સુ પરીવ દદૃશે તથા ગંધર્વલોકે છાયાતપયોરિવ બ્રહ્મલોકે ॥5॥
ઇંદ્રિયાણાં પૃથગ્ભાવમુદયાસ્તમયૌ ચ યત્।
પૃથગુત્પદ્યમાનાનાં મત્વા ધીરો ન શોચતિ ॥6॥
ઇંદ્રિયેભ્યઃ પરં મનો મનસઃ સત્ત્વમુત્તમમ્।
સત્ત્વાદધિ મહાનાત્મા મહતોઽવ્યક્તમુત્તમમ્ ॥7॥
અવ્યક્તાત્તુ પરઃ પુરુષો વ્યાપકોઽલિંગ એવ ચ।
યં જ્ઞાત્વા મુચ્યતે જંતુરમૃતત્વં ચ ગચ્છતિ ॥8॥
ન સંદૃશે તિષ્ઠતિ રૂપમસ્ય ન ચક્ષુષા પશ્યતિ કશ્ચનૈનમ્।
હૃદા મનીષા મનસાઽભિક્લૃપ્તો ય એતદ્વિદુરમૃતાસ્તે ભવંતિ ॥9॥
યદા પંચાવતિષ્ઠંતે જ્ઞાનાનિ મનસા સહ।
બુદ્ધિશ્ચ ન વિચેષ્ટતે તામાહુઃ પરમાં ગતિમ્ ॥10॥
તાં-યોઁગમિતિ મન્યંતે સ્થિરામિંદ્રિયધારણામ્।
અપ્રમત્તસ્તદા ભવતિ યોગો હિ પ્રભવાપ્યયૌ ॥11॥
નૈવ વાચા ન મનસા પ્રાપ્તું શક્યો ન ચક્ષુષા।
અસ્તીતિ બ્રુવતોઽન્યત્ર કથં તદુપલભ્યતે ॥12॥
અસ્તીત્યેવોપલબ્ધવ્યસ્તત્ત્વભાવેન ચોભયોઃ।
અસ્તીત્યેવોપલબ્ધસ્ય તત્ત્વભાવઃ પ્રસીદતિ ॥13॥
યદા સર્વે પ્રમુચ્યંતે કામા યેઽસ્ય હૃદિ શ્રિતાઃ।
અથ મર્ત્યોઽમૃતો ભવત્યત્ર બ્રહ્મ સમશ્નુતે ॥14॥
યથા સર્વે પ્રભિદ્યંતે હૃદયસ્યેહ ગ્રંથયઃ।
અથ મર્ત્યોઽમૃતો ભવત્યેતાવદ્ધ્યનુશાસનમ્ ॥15॥
શતં ચૈકા ચ હૃદયસ્ય નાડ્યસ્તાસાં મૂર્ધાનમભિનિઃસૃતૈકા।
તયોર્ધ્વમાયન્નમૃતત્વમેતિ વિશ્વઙ્ઙન્યા ઉત્ક્રમણે ભવંતિ ॥16॥
અંગુષ્ઠમાત્રઃ પુરુષોઽંતરાત્મા સદા જનાનાં હૃદયે સંનિવિષ્ટઃ।
તં સ્વાચ્છરીરાત્પ્રવૃહેન્મુંજાદિવેષીકાં ધૈર્યેણ।
તં-વિઁદ્યાચ્છુક્રમમૃતં તં-વિઁદ્યાચ્છુક્રમમૃતમિતિ ॥17॥
મૃત્યુપ્રોક્તાં નચિકેતોઽથ લબ્ધ્વા વિદ્યામેતાં-યોઁગવિધિં ચ કૃત્સ્નમ્।
બ્રહ્મપ્રાપ્તો વિરજોઽભૂદ્વિમૃત્યુ રન્યોઽપ્યેવં-યોઁ વિદધ્યાત્મમેવ ॥18॥
