અધ્યાય 2
વલ્લી 3
ઊર્ધ્વમૂલોઽવાક્શાખ એષોઽશ્વત્થઃ સનાતનઃ।
તદેવ શુક્રં તદ્ બ્રહ્મ તદેવામૃતમુચ્યતે।
તસ્મિંલ્લોઁકાઃ શ્રિતાઃ સર્વે તદુ નાત્યેતિ કશ્ચન। એતદ્વૈ તત્ ॥ ॥1॥
યદિદં કિં ચ જગત્સર્વં પ્રાણ એજતિ નિઃસૃતમ્।
મહદ્ ભયં-વઁજ્રમુદ્યતં-યઁ એતદ્વિદુરમૃતાસ્તે ભવંતિ ॥ ॥2॥
ભયાદસ્યાગ્નિસ્તપતિ ભયાત્તપતિ સૂર્યઃ।
ભયાદિંદ્રશ્ચ વાયુશ્ચ મૃત્યુર્ધાવતિ પંચમઃ ॥ ॥3॥
ઇહ ચેદશકદ્બોદ્ધું પ્રાક્ શરીરસ્ય વિસ્રસઃ।
તતઃ સર્ગેષુ લોકેષુ શરીરત્વાય કલ્પતે ॥ ॥4॥
યથાઽઽદર્શે તથાઽઽત્મનિ યથા સ્વપ્ને તથા પિતૃલોકે।
યથાઽપ્સુ પરીવ દદૃશે તથા ગંધર્વલોકે છાયાતપયોરિવ બ્રહ્મલોકે ॥ ॥5॥
ઇંદ્રિયાણાં પૃથગ્ભાવમુદયાસ્તમયૌ ચ યત્।
પૃથગુત્પદ્યમાનાનાં મત્વા ધીરો ન શોચતિ ॥ ॥6॥
ઇંદ્રિયેભ્યઃ પરં મનો મનસઃ સત્ત્વમુત્તમમ્।
સત્ત્વાદધિ મહાનાત્મા મહતોઽવ્યક્તમુત્તમમ્ ॥ ॥7॥
અવ્યક્તાત્તુ પરઃ પુરુષો વ્યાપકોઽલિંગ એવ ચ।
યં જ્ઞાત્વા મુચ્યતે જંતુરમૃતત્વં ચ ગચ્છતિ ॥ ॥8॥
ન સંદૃશે તિષ્ઠતિ રૂપમસ્ય ન ચક્ષુષા પશ્યતિ કશ્ચનૈનમ્।
હૃદા મનીષા મનસાઽભિક્લૃપ્તો ય એતદ્વિદુરમૃતાસ્તે ભવંતિ ॥ ॥9॥
યદા પંચાવતિષ્ઠંતે જ્ઞાનાનિ મનસા સહ।
બુદ્ધિશ્ચ ન વિચેષ્ટતે તામાહુઃ પરમાં ગતિમ્ ॥ ॥10॥
તાં-યોઁગમિતિ મન્યંતે સ્થિરામિંદ્રિયધારણામ્।
અપ્રમત્તસ્તદા ભવતિ યોગો હિ પ્રભવાપ્યયૌ ॥ ॥11॥
નૈવ વાચા ન મનસા પ્રાપ્તું શક્યો ન ચક્ષુષા।
અસ્તીતિ બ્રુવતોઽન્યત્ર કથં તદુપલભ્યતે ॥ ॥12॥
અસ્તીત્યેવોપલબ્ધવ્યસ્તત્ત્વભાવેન ચોભયોઃ।
અસ્તીત્યેવોપલબ્ધસ્ય તત્ત્વભાવઃ પ્રસીદતિ ॥ ॥13॥
યદા સર્વે પ્રમુચ્યંતે કામા યેઽસ્ય હૃદિ શ્રિતાઃ।
અથ મર્ત્યોઽમૃતો ભવત્યત્ર બ્રહ્મ સમશ્નુતે ॥ ॥14॥
યથા સર્વે પ્રભિદ્યંતે હૃદયસ્યેહ ગ્રંથયઃ।
અથ મર્ત્યોઽમૃતો ભવત્યેતાવદ્ધ્યનુશાસનમ્ ॥ ॥15॥
શતં ચૈકા ચ હૃદયસ્ય નાડ્યસ્તાસાં મૂર્ધાનમભિનિઃસૃતૈકા।
તયોર્ધ્વમાયન્નમૃતત્વમેતિ વિશ્વઙ્ઙન્યા ઉત્ક્રમણે ભવંતિ ॥ ॥16॥
અંગુષ્ઠમાત્રઃ પુરુષોઽંતરાત્મા સદા જનાનાં હૃદયે સંનિવિષ્ટઃ।
તં સ્વાચ્છરીરાત્પ્રવૃહેન્મુંજાદિવેષીકાં ધૈર્યેણ।
તં-વિઁદ્યાચ્છુક્રમમૃતં તં-વિઁદ્યાચ્છુક્રમમૃતમિતિ ॥ ॥17॥
મૃત્યુપ્રોક્તાં નચિકેતોઽથ લબ્ધ્વા વિદ્યામેતાં-યોઁગવિધિં ચ કૃત્સ્નમ્।
બ્રહ્મપ્રાપ્તો વિરજોઽભૂદ્વિમૃત્યુ રન્યોઽપ્યેવં-યોઁ વિદધ્યાત્મમેવ ॥ ॥18॥
