తృతీయః ప్రశ్నః

అథ హైనం కౌశల్యశ్చాశ్వలాయనః పప్రచ్ఛ।
భగవన్‌ కుత ఏష ప్రాణో జాయతే కథమాయాత్యస్మిఞ్శరీర ఆత్మానం-వాఀ ప్రవిభజ్య కథం ప్రతిష్ఠతే కేనోత్క్రమతే కథం బహ్యమభిధతే కథమధ్యాత్మమితి ॥1॥

తస్మై స హోవాచాతిప్రశ్చాన్‌ పృచ్ఛసి బ్రహ్మిష్ఠోఽసీతి తస్మాత్తేఽహం బ్రవీమి ॥2॥

ఆత్మన ఏష ప్రాణో జాయతే యథైషా పురుషే ఛాయైతస్మిన్నేతదాతతం మనోకృతేనాయాత్యస్మిఞ్శరీరే ॥3॥

యథా సమ్రాదేవాధికృతాన్‌ వినియుంక్తే।
ఏతన్‌ గ్రామానోతాన్‌ గ్రామానధితిష్ఠస్వేత్యేవమేవైష ప్రాణ ఇతరాన్‌ ప్రాణాన్‌ పృథక్‌పృథగేవ సన్నిధత్తే ॥4॥

పాయూపస్థేఽపానం చక్షుఃశ్రోత్రే ముఖనాసికాభ్యాం ప్రాణః స్వయం ప్రాతిష్ఠతే మధ్యే తు సమానః।
ఏష హ్యేతద్ధుతమన్నం సమం నయతి తస్మాదేతాః సప్తార్చిషో భవంతి ॥5॥

హృది హ్యేష ఆత్మా।
అత్రైతదేకశతం నాడీనాం తాసాం శతం శతమేకైకస్యాం ద్వాసప్తతిర్ద్వాసప్తతిః ప్రతిశాఖానాడీసహస్రాణి భవంత్యాసు వ్యానశ్చరతి ॥6॥

అథైకయోర్ధ్వ ఉదానః పుణ్యేన పుణ్యం-లోఀకం నయతి।
పాపేన పాపముభాభ్యామేవ మనుష్యలోకం‌ ॥7॥

ఆదిత్యో హ వై బాహ్యః ప్రాణ ఉదయత్యేష హ్యేనం చాక్షుషం ప్రాణమనుగృహ్ణానః।
పృథివ్యాం-యాఀ దేవతా సైషా పురుషస్యాపానమవష్టభ్యాంతరా యదాకాశః స సమానో వాయుర్వ్యానః ॥8॥

తేజో హ వావ ఉదానస్తస్మాదుపశాంతతేజాః పునర్భవమింద్రియైర్మనసి సంపద్యమానైః ॥9॥

యచ్చిత్తస్తేనైష ప్రాణమాయాతి ప్రాణస్తేజసా యుక్తః।
సహాత్మనా యథాసంకల్పితం-లోఀకం నయతి ॥10॥

య ఏవం-విఀద్వాన్‌ ప్రాణం-వేఀద।
న హాస్య ప్రజా హీయతేఽమృతో భవతి తదేషః శ్లోకః ॥11॥

ఉత్పత్తిమాయతిం స్థానం-విఀభుత్వం చైవ పంచధా।
అధ్యాత్మం చైవ ప్రాణస్య విజ్ఞాయామృతమశ్నుతే విజ్ఞాయామృతమశ్నుత ఇతి ॥12॥