ప్రథమః ప్రశ్నః

ఓం నమః పరమాత్మనే । హరిః ఓమ్ ॥

సుకేశా చ భారద్వాజః శైబ్యశ్చ సత్యకామః సౌర్యాయణీ చ గార్గ్యః కౌసల్యశ్చాశ్వలాయనో భార్గవో వైదర్భిః కబంధీ కాత్యాయనస్తే హైతే బ్రహ్మపరా బ్రహ్మనిష్ఠాః పరం బ్రహ్మాన్వేషమాణాః ఏష హ వై తత్సర్వం-వఀక్ష్యతీతి తే హ సమిత్పాణయో భగవంతం పిప్పలాదముపసన్నాః ॥1॥

తాన్‌ హ స ఋషిరువాచ భూయ ఏవ తపసా బ్రహ్మచర్యేణ శ్రద్ధయా సం​వఀత్సరం సం​వఀత్స్యథ యథాకామం ప్రశ్నాన్‌ పృచ్ఛత యది విజ్ఞాస్యామః సర్వం హ వో వక్షామ ఇతి ॥2॥

అథ కబంధీ కాత్యాయన ఉపేత్య పప్రచ్ఛ భగవన్‌ కుతో హ వా ఇమాః ప్రజాః ప్రజాయంత ఇతి ॥3॥

తస్మై స హోవాచ-
ప్రజాకామో వై ప్రజాపతిః స తపోఽతప్యత స తపస్తప్త్వా స మిథునముత్పాదయతే।
రయిం చ ప్రాణంచేతి ఏతౌ మే బహుధా ప్రజాః కరిష్యత ఇతి ॥4॥

ఆదిత్యో హ వై ప్రాణో రయిరేవ చంద్రమాః రయిర్వా ఏతత్‌ సర్వం-యఀన్మూర్తం చామూర్తం చ తస్మాన్మూర్తిరేవ రయిః ॥5॥

అథాదిత్య ఉదయన్ యత్ ప్రాచీం దిశం ప్రవిశతి తేన ప్రాచ్యాన్‌ ప్రాణాన్‌ రశ్మిషు సన్నిధత్తే।
యద్దక్షిణాం-యఀత్‌ ప్రతీచీం-యఀదుదీచీం-యఀదధో యదూర్ధ్వం-యఀదంతరా దిశో యత్సర్వం ప్రకాశయతి తేన సర్వాన్‌ ప్రాణాన్‌ రశ్మిషు సన్నిధత్తే ॥6॥

స ఏష వైశ్వానరో విశ్వరుపః ప్రాణోఽగ్నిరుదయతే।
తదేతద్ ఋచాఽభ్యుక్తం‌ ॥7॥

విశ్వరూపం హరిణం జాతవేదసం పరాయణం జ్యోతిరేకం తపంతం‌।
సహస్రరశ్మిః శతధా వర్తమానః ప్రాణః ప్రజానాముదయత్యేష సూర్యః ॥8॥

సం​వఀత్సరో వై ప్రజాపతిః స్తస్యాయనే దక్షిణంచోత్తరం చ।
తద్యే హ వై తదిష్టాపూర్తే కృతమిత్యుపాసతే తే చాంద్రమసమేవ లోకమభిజయంతే త ఏవ పునరావర్తంతే।
తస్మాదేత ఋషయః ప్రజాకామా దక్షిణం ప్రతిపద్యంతే। ఏష హ వై రయిర్యః పితృయాణః ॥9॥

అథోత్తరేణ తపసా బ్రహ్మచర్యేణ శ్రద్ధయా విద్యయాత్మానమన్విష్యాదిత్యమభిజయంతే।
ఏతద్వై ప్రాణానామాయతనమేతదమృతమభయమేతత్‌ పరాయణమేతస్మాన్న పునరావర్తంత ఇత్యేష నిరోధః। తదేష శ్లోకః ॥10॥

పంచపాదం పితరం ద్వాదశాకృతిం దివ ఆహుః పరే అర్ధే పురీషిణం‌।
అథేమే అన్య ఉ పరే విచక్షణం సప్తచక్రే షడర ఆహురర్పితమితి ॥11॥

మాసో వై ప్రజాపతిస్తస్య కృష్ణపక్శ ఏవ రయిః శుక్లః ప్రణస్తస్మాదేత ఋషయః శుక్ల ఇష్టం కుర్వంతీతర ఇతరస్మిన్‌ ॥12॥

అహోరాత్రో వై ప్రజాపతిస్తస్యాహరేవ ప్రాణో రాత్రిరేవ రయిః।
ప్రాణం-వాఀ ఏతే ప్రస్కందంతి యే దివా రత్యా సం​యుఀజ్యంతే బ్రహ్మచర్యమేవ తద్యద్రాత్రౌ రత్యా సం​యుఀజ్యంతే ॥13॥

అన్నం-వైఀ ప్రజాపతిస్తతో హ వై తద్రేతస్తస్మాదిమాః ప్రజాః ప్రజాయంత ఇతి ॥14॥

తద్యే హ వై తత్ప్రజాపతివ్రతం చరంతి తే మిథునముత్పాదయంతే।
తేషామేవైష బ్రహ్మలోకో యేషాం తపో బ్రహ్మచర్యం-యేఀషు సత్యం ప్రతిష్ఠితం‌ ॥15॥

తేషామసౌ విరజో బ్రహ్మలోకో న యేషు జిహ్మమనృతం న మాయా చేతి ॥16॥