ಸರ್ವವೇದಾನ್ತಸಿದ್ಧಾನ್ತಗೋಚರಂ ತಮಗೋಚರಮ್ ।
ಗೋವಿನ್ದಂ ಪರಮಾನನ್ದಂ ಸದ್ಗುರುಂ ಪ್ರಣತೋಽಸ್ಮ್ಯಹಮ್ ॥ 1॥
ಜನ್ತೂನಾಂ ನರಜನ್ಮ ದುರ್ಲಭಮತಃ ಪುಂಸ್ತ್ವಂ ತತೋ ವಿಪ್ರತಾ
ತಸ್ಮಾದ್ವೈದಿಕಧರ್ಮಮಾರ್ಗಪರತಾ ವಿದ್ವತ್ತ್ವಮಸ್ಮಾತ್ಪರಮ್ ।
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಚನಂ ಸ್ವನುಭವೋ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನಾ ಸಂಸ್ಥಿತಿಃ
ಮುಕ್ತಿರ್ನೋ ಶತಜನ್ಮಕೋಟಿಸುಕೃತೈಃ ಪುಣ್ಯೈರ್ವಿನಾ ಲಭ್ಯತೇ ॥ 2॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಶತಕೋಟಿಜನ್ಮಸು ಕೃತೈಃ)
ದುರ್ಲಭಂ ತ್ರಯಮೇವೈತದ್ದೇವಾನುಗ್ರಹಹೇತುಕಮ್ ।
ಮನುಷ್ಯತ್ವಂ ಮುಮುಕ್ಷುತ್ವಂ ಮಹಾಪುರುಷಸಂಶ್ರಯಃ ॥ 3॥
ಲಬ್ಧ್ವಾ ಕಥಞ್ಚಿನ್ನರಜನ್ಮ ದುರ್ಲಭಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಥಞ್ಚಿನ್)
ತತ್ರಾಪಿ ಪುಂಸ್ತ್ವಂ ಶ್ರುತಿಪಾರದರ್ಶನಮ್ ।
ಯಸ್ತ್ವಾತ್ಮಮುಕ್ತೌ ನ ಯತೇತ ಮೂಢಧೀಃ
ಸ ಹ್ಯಾತ್ಮಹಾ ಸ್ವಂ ವಿನಿಹನ್ತ್ಯಸದ್ಗ್ರಹಾತ್ ॥ 4॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಆತ್ಮಹಾ ಸ್ವಂ)
ಇತಃ ಕೋ ನ್ವಸ್ತಿ ಮೂಢಾತ್ಮಾ ಯಸ್ತು ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಪ್ರಮಾದ್ಯತಿ ।
ದುರ್ಲಭಂ ಮಾನುಷಂ ದೇಹಂ ಪ್ರಾಪ್ಯ ತತ್ರಾಪಿ ಪೌರುಷಮ್ ॥ 5॥
ವದನ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಾಣಿ ಯಜನ್ತು ದೇವಾನ್ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪಠನ್ತು)
ಕುರ್ವನ್ತು ಕರ್ಮಾಣಿ ಭಜನ್ತು ದೇವತಾಃ ।
ಆತ್ಮೈಕ್ಯಬೋಧೇನ ವಿನಾಪಿ ಮುಕ್ತಿ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿನಾ ವಿಮುಕ್ತಿಃ ನ)
ರ್ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ಬ್ರಹ್ಮಶತಾನ್ತರೇಽಪಿ ॥ 6॥
ಅಮೃತತ್ತ್ವಸ್ಯ ನಾಶಾಸ್ತಿ ವಿತ್ತೇನೇತ್ಯೇವ ಹಿ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಬ್ರವೀತಿ ಕರ್ಮಣೋ ಮುಕ್ತೇರಹೇತುತ್ವಂ ಸ್ಫುಟಂ ಯತಃ ॥ 7॥
ಅತೋ ವಿಮುಕ್ತ್ಯೈ ಪ್ರಯತೇತ ವಿದ್ವಾನ್
ಸನ್ನ್ಯಸ್ತಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಸುಖಸ್ಪೃಹಃ ಸನ್ ।
ಸನ್ತಂ ಮಹಾನ್ತಂ ಸಮುಪೇತ್ಯ ದೇಶಿಕಂ
ತೇನೋಪದಿಷ್ಟಾರ್ಥಸಮಾಹಿತಾತ್ಮಾ ॥ 8॥
ಉದ್ಧರೇದಾತ್ಮನಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಮಗ್ನಂ ಸಂಸಾರವಾರಿಧೌ ।
ಯೋಗಾರೂಢತ್ವಮಾಸಾದ್ಯ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನನಿಷ್ಠಯಾ ॥ 9॥
ಸನ್ನ್ಯಸ್ಯ ಸರ್ವಕರ್ಮಾಣಿ ಭವಬನ್ಧವಿಮುಕ್ತಯೇ ।
ಯತ್ಯತಾಂ ಪಣ್ಡಿತೈರ್ಧೀರೈರಾತ್ಮಾಭ್ಯಾಸ ಉಪಸ್ಥಿತೈಃ ॥ 10॥
ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಶುದ್ಧಯೇ ಕರ್ಮ ನ ತು ವಸ್ತೂಪಲಬ್ಧಯೇ ।
ವಸ್ತುಸಿದ್ಧಿರ್ವಿಚಾರೇಣ ನ ಕಿಞ್ಚಿತ್ಕರ್ಮಕೋಟಿಭಿಃ ॥ 11॥
ಸಮ್ಯಗ್ವಿಚಾರತಃ ಸಿದ್ಧಾ ರಜ್ಜುತತ್ತ್ವಾವಧಾರಣಾ ।
ಭ್ರಾನ್ತೋದಿತಮಹಾಸರ್ಪಭಯದುಃಖವಿನಾಶಿನೀ ॥ 12॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭ್ರಾನ್ತ್ಯೋ)
ಅರ್ಥಸ್ಯ ನಿಶ್ಚಯೋ ದೃಷ್ಟೋ ವಿಚಾರೇಣ ಹಿತೋಕ್ತಿತಃ ।
ನ ಸ್ನಾನೇನ ನ ದಾನೇನ ಪ್ರಾಣಾಯಾಮಶತೇನ ವಾ ॥ 13॥
ಅಧಿಕಾರಿಣಮಾಶಾಸ್ತೇ ಫಲಸಿದ್ಧಿರ್ವಿಶೇಷತಃ ।
ಉಪಾಯಾ ದೇಶಕಾಲಾದ್ಯಾಃ ಸನ್ತ್ಯಸ್ಮಿನ್ಸಹಕಾರಿಣಃ ॥ 14॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸನ್ತ್ಯಸ್ಯಾಂ)
ಅತೋ ವಿಚಾರಃ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಜಿಜ್ಞಾಸೋರಾತ್ಮವಸ್ತುನಃ ॥
ಸಮಾಸಾದ್ಯ ದಯಾಸಿನ್ಧುಂ ಗುರುಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದುತ್ತಮಮ್ ॥ 15॥
ಮೇಧಾವೀ ಪುರುಷೋ ವಿದ್ವಾನೂಹಾಪೋಹವಿಚಕ್ಷಣಃ ।
ಅಧಿಕಾರ್ಯಾತ್ಮವಿದ್ಯಾಯಾಮುಕ್ತಲಕ್ಷಣಲಕ್ಷಿತಃ ॥ 16॥
ವಿವೇಕಿನೋ ವಿರಕ್ತಸ್ಯ ಶಮಾದಿಗುಣಶಾಲಿನಃ ।
ಮುಮುಕ್ಷೋರೇವ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಿಜ್ಞಾಸಾಯೋಗ್ಯತಾ ಮತಾ ॥ 17॥
ಸಾಧನಾನ್ಯತ್ರ ಚತ್ವಾರಿ ಕಥಿತಾನಿ ಮನೀಷಿಭಿಃ ।
ಯೇಷು ಸತ್ಸ್ವೇವ ಸನ್ನಿಷ್ಠಾ ಯದಭಾವೇ ನ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ 18॥
ಆದೌ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಸ್ತುವಿವೇಕಃ ಪರಿಗಣ್ಯತೇ ।
ಇಹಾಮುತ್ರಫಲಭೋಗವಿರಾಗಸ್ತದನನ್ತರಮ್ ।
ಶಮಾದಿಷಟ್ಕಸಮ್ಪತ್ತಿರ್ಮುಮುಕ್ಷುತ್ವಮಿತಿ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ 19॥
ಬ್ರಹ್ಮ ಸತ್ಯಂ ಜಗನ್ಮಿಥ್ಯೇತ್ಯೇವಂರೂಪೋ ವಿನಿಶ್ಚಯಃ ।
ಸೋಽಯಂ ನಿತ್ಯಾನಿತ್ಯವಸ್ತುವಿವೇಕಃ ಸಮುದಾಹೃತಃ ॥ 20॥
ತದ್ವೈರಾಗ್ಯಂ ಜಿಹಾಸಾ ಯಾ ದರ್ಶನಶ್ರವಣಾದಿಭಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಜುಗುಪ್ಸಾ ಯಾ)
ದೇಹಾದಿಬ್ರಹ್ಮಪರ್ಯನ್ತೇ ಹ್ಯನಿತ್ಯೇ ಭೋಗವಸ್ತುನಿ ॥ 21॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭೋಗ್ಯವಸ್ತುನಿ)
ವಿರಜ್ಯ ವಿಷಯವ್ರಾತಾದ್ದೋಷದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಮುಹುರ್ಮುಹುಃ ।
ಸ್ವಲಕ್ಷ್ಯೇ ನಿಯತಾವಸ್ಥಾ ಮನಸಃ ಶಮ ಉಚ್ಯತೇ ॥ 22॥
ವಿಷಯೇಭ್ಯಃ ಪರಾವರ್ತ್ಯ ಸ್ಥಾಪನಂ ಸ್ವಸ್ವಗೋಲಕೇ ।
ಉಭಯೇಷಾಮಿನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಸ ದಮಃ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಃ ।
ಬಾಹ್ಯಾನಾಲಮ್ಬನಂ ವೃತ್ತೇರೇಷೋಪರತಿರುತ್ತಮಾ ॥ 23॥
ಸಹನಂ ಸರ್ವದುಃಖಾನಾಮಪ್ರತೀಕಾರಪೂರ್ವಕಮ್ ।
ಚಿನ್ತಾವಿಲಾಪರಹಿತಂ ಸಾ ತಿತಿಕ್ಷಾ ನಿಗದ್ಯತೇ ॥ 24॥
ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ಗುರುವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ಯಬುದ್ಧ್ಯವಧಾರಣಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸತ್ಯಬುದ್ಧ್ಯಾವಧಾರಣಾ)
ಸಾ ಶ್ರದ್ಧಾ ಕಥಿತಾ ಸದ್ಭಿರ್ಯಯಾ ವಸ್ತೂಪಲಭ್ಯತೇ ॥ 25॥
ಸರ್ವದಾ ಸ್ಥಾಪನಂ ಬುದ್ಧೇಃ ಶುದ್ಧೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಸರ್ವದಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಮ್ಯಗಾಸ್ಥಾಪನಂ)
ತತ್ಸಮಾಧಾನಮಿತ್ಯುಕ್ತಂ ನ ತು ಚಿತ್ತಸ್ಯ ಲಾಲನಮ್ ॥ 26॥
ಅಹಙ್ಕಾರಾದಿದೇಹಾನ್ತಾನ್ ಬನ್ಧಾನಜ್ಞಾನಕಲ್ಪಿತಾನ್ ।
ಸ್ವಸ್ವರೂಪಾವಬೋಧೇನ ಮೋಕ್ತುಮಿಚ್ಛಾ ಮುಮುಕ್ಷುತಾ ॥ 27॥
ಮನ್ದಮಧ್ಯಮರೂಪಾಪಿ ವೈರಾಗ್ಯೇಣ ಶಮಾದಿನಾ ।
ಪ್ರಸಾದೇನ ಗುರೋಃ ಸೇಯಂ ಪ್ರವೃದ್ಧಾ ಸೂಯತೇ ಫಲಮ್ ॥ 28॥
ವೈರಾಗ್ಯಂ ಚ ಮುಮುಕ್ಷುತ್ವಂ ತೀವ್ರಂ ಯಸ್ಯ ತು ವಿದ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಮಿನ್ನೇವಾರ್ಥವನ್ತಃ ಸ್ಯುಃ ಫಲವನ್ತಃ ಶಮಾದಯಃ ॥ 29॥
ಏತಯೋರ್ಮನ್ದತಾ ಯತ್ರ ವಿರಕ್ತತ್ವಮುಮುಕ್ಷಯೋಃ ।
ಮರೌ ಸಲಿಲವತ್ತತ್ರ ಶಮಾದೇರ್ಭಾನಮಾತ್ರತಾ ॥ 30॥
ಮೋಕ್ಷಕಾರಣಸಾಮಗ್ರ್ಯಾಂ ಭಕ್ತಿರೇವ ಗರೀಯಸೀ ।
ಸ್ವಸ್ವರೂಪಾನುಸನ್ಧಾನಂ ಭಕ್ತಿರಿತ್ಯಭಿಧೀಯತೇ ॥ 31॥
ಸ್ವಾತ್ಮತತ್ತ್ವಾನುಸನ್ಧಾನಂ ಭಕ್ತಿರಿತ್ಯಪರೇ ಜಗುಃ ।
ಉಕ್ತಸಾಧನಸಮ್ಪನ್ನಸ್ತತ್ತ್ವಜಿಜ್ಞಾಸುರಾತ್ಮನಃ ।
ಉಪಸೀದೇದ್ಗುರುಂ ಪ್ರಾಜ್ಞಂ ಯಸ್ಮಾದ್ಬನ್ಧವಿಮೋಕ್ಷಣಮ್ ॥ 32॥
ಶ್ರೋತ್ರಿಯೋಽವೃಜಿನೋಽಕಾಮಹತೋ ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯುಪರತಃ ಶಾನ್ತೋ ನಿರಿನ್ಧನ ಇವಾನಲಃ ।
ಅಹೇತುಕದಯಾಸಿನ್ಧುರ್ಬನ್ಧುರಾನಮತಾಂ ಸತಾಮ್ ॥ 33॥
ತಮಾರಾಧ್ಯ ಗುರುಂ ಭಕ್ತ್ಯಾ ಪ್ರಹ್ವಪ್ರಶ್ರಯಸೇವನೈಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರಹ್ವಃ)
ಪ್ರಸನ್ನಂ ತಮನುಪ್ರಾಪ್ಯ ಪೃಚ್ಛೇಜ್ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ॥ 34॥
ಸ್ವಾಮಿನ್ನಮಸ್ತೇ ನತಲೋಕಬನ್ಧೋ
ಕಾರುಣ್ಯಸಿನ್ಧೋ ಪತಿತಂ ಭವಾಬ್ಧೌ ।
ಮಾಮುದ್ಧರಾತ್ಮೀಯಕಟಾಕ್ಷದೃಷ್ಟ್ಯಾ
ಋಜ್ವ್ಯಾತಿಕಾರುಣ್ಯಸುಧಾಭಿವೃಷ್ಟ್ಯಾ ॥ 35॥
ದುರ್ವಾರಸಂಸಾರದವಾಗ್ನಿತಪ್ತಂ
ದೋಧೂಯಮಾನಂ ದುರದೃಷ್ಟವಾತೈಃ ।
ಭೀತಂ ಪ್ರಪನ್ನಂ ಪರಿಪಾಹಿ ಮೃತ್ಯೋಃ
ಶರಣ್ಯಮನ್ಯದ್ಯದಹಂ ನ ಜಾನೇ ॥ 36॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅನ್ಯಂ)
ಶಾನ್ತಾ ಮಹಾನ್ತೋ ನಿವಸನ್ತಿ ಸನ್ತೋ
ವಸನ್ತವಲ್ಲೋಕಹಿತಂ ಚರನ್ತಃ ।
ತೀರ್ಣಾಃ ಸ್ವಯಂ ಭೀಮಭವಾರ್ಣವಂ ಜನಾ-
ನಹೇತುನಾನ್ಯಾನಪಿ ತಾರಯನ್ತಃ ॥ 37॥
ಅಯಂ ಸ್ವಭಾವಃ ಸ್ವತ ಏವ ಯತ್ಪರ-
ಶ್ರಮಾಪನೋದಪ್ರವಣಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ।
ಸುಧಾಂಶುರೇಷ ಸ್ವಯಮರ್ಕಕರ್ಕಶ-
ಪ್ರಭಾಭಿತಪ್ತಾಮವತಿ ಕ್ಷಿತಿಂ ಕಿಲ ॥ 38॥
ಬ್ರಹ್ಮಾನನ್ದರಸಾನುಭೂತಿಕಲಿತೈಃ ಪೂತೈಃ ಸುಶೀತೈರ್ಯುತೈ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸುಶೀತೈಃ ಸಿತೈಃ)
ರ್ಯುಷ್ಮದ್ವಾಕ್ಕಲಶೋಜ್ಝಿತೈಃ ಶ್ರುತಿಸುಖೈರ್ವಾಕ್ಯಾಮೃತೈಃ ಸೇಚಯ ।
ಸನ್ತಪ್ತಂ ಭವತಾಪದಾವದಹನಜ್ವಾಲಾಭಿರೇನಂ ಪ್ರಭೋ
ಧನ್ಯಾಸ್ತೇ ಭವದೀಕ್ಷಣಕ್ಷಣಗತೇಃ ಪಾತ್ರೀಕೃತಾಃ ಸ್ವೀಕೃತಾಃ ॥ 39॥
ಕಥಂ ತರೇಯಂ ಭವಸಿನ್ಧುಮೇತಂ
ಕಾ ವಾ ಗತಿರ್ಮೇ ಕತಮೋಽಸ್ತ್ಯುಪಾಯಃ ।
ಜಾನೇ ನ ಕಿಞ್ಚಿತ್ಕೃಪಯಾಽವ ಮಾಂ ಪ್ರಭೋ
ಸಂಸಾರದುಃಖಕ್ಷತಿಮಾತನುಷ್ವ ॥ 40॥
ತಥಾ ವದನ್ತಂ ಶರಣಾಗತಂ ಸ್ವಂ
ಸಂಸಾರದಾವಾನಲತಾಪತಪ್ತಮ್ ।
ನಿರೀಕ್ಷ್ಯ ಕಾರುಣ್ಯರಸಾರ್ದ್ರದೃಷ್ಟ್ಯಾ
ದದ್ಯಾದಭೀತಿಂ ಸಹಸಾ ಮಹಾತ್ಮಾ ॥ 41॥
ವಿದ್ವಾನ್ ಸ ತಸ್ಮಾ ಉಪಸತ್ತಿಮೀಯುಷೇ
ಮುಮುಕ್ಷವೇ ಸಾಧು ಯಥೋಕ್ತಕಾರಿಣೇ ।
ಪ್ರಶಾನ್ತಚಿತ್ತಾಯ ಶಮಾನ್ವಿತಾಯ
ತತ್ತ್ವೋಪದೇಶಂ ಕೃಪಯೈವ ಕುರ್ಯಾತ್ ॥ 42॥
ಮಾ ಭೈಷ್ಟ ವಿದ್ವಂಸ್ತವ ನಾಸ್ತ್ಯಪಾಯಃ
ಸಂಸಾರಸಿನ್ಧೋಸ್ತರಣೇಽಸ್ತ್ಯುಪಾಯಃ ।
ಯೇನೈವ ಯಾತಾ ಯತಯೋಽಸ್ಯ ಪಾರಂ
ತಮೇವ ಮಾರ್ಗಂ ತವ ನಿರ್ದಿಶಾಮಿ ॥ 43॥
ಅಸ್ತ್ಯುಪಾಯೋ ಮಹಾನ್ಕಶ್ಚಿತ್ಸಂಸಾರಭಯನಾಶನಃ ।
ತೇನ ತೀರ್ತ್ವಾ ಭವಾಮ್ಭೋಧಿಂ ಪರಮಾನನ್ದಮಾಪ್ಸ್ಯಸಿ ॥ 44॥
ವೇದಾನ್ತಾರ್ಥವಿಚಾರೇಣ ಜಾಯತೇ ಜ್ಞಾನಮುತ್ತಮಮ್ ।
ತೇನಾತ್ಯನ್ತಿಕಸಂಸಾರದುಃಖನಾಶೋ ಭವತ್ಯನು ॥ 45॥
ಶ್ರದ್ಧಾಭಕ್ತಿಧ್ಯಾನಯೋಗಾನ್ಮುಮುಕ್ಷೋಃ
ಮುಕ್ತೇರ್ಹೇತೂನ್ವಕ್ತಿ ಸಾಕ್ಷಾಚ್ಛ್ರುತೇರ್ಗೀಃ ।
ಯೋ ವಾ ಏತೇಷ್ವೇವ ತಿಷ್ಠತ್ಯಮುಷ್ಯ
ಮೋಕ್ಷೋಽವಿದ್ಯಾಕಲ್ಪಿತಾದ್ದೇಹಬನ್ಧಾತ್ ॥ 46॥
ಅಜ್ಞಾನಯೋಗಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನಸ್ತವ
ಹ್ಯನಾತ್ಮಬನ್ಧಸ್ತತ ಏವ ಸಂಸೃತಿಃ ।
ತಯೋರ್ವಿವೇಕೋದಿತಬೋಧವಹ್ನಿಃ
ಅಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯಂ ಪ್ರದಹೇತ್ಸಮೂಲಮ್ ॥ 47॥
ಶಿಷ್ಯ ಉವಾಚ ।
ಕೃಪಯಾ ಶ್ರೂಯತಾಂ ಸ್ವಾಮಿನ್ಪ್ರಶ್ನೋಽಯಂ ಕ್ರಿಯತೇ ಮಯಾ ।
ಯದುತ್ತರಮಹಂ ಶ್ರುತ್ವಾ ಕೃತಾರ್ಥಃ ಸ್ಯಾಂ ಭವನ್ಮುಖಾತ್ ॥ 48॥
ಕೋ ನಾಮ ಬನ್ಧಃ ಕಥಮೇಷ ಆಗತಃ
ಕಥಂ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಸ್ಯ ಕಥಂ ವಿಮೋಕ್ಷಃ ।
ಕೋಽಸಾವನಾತ್ಮಾ ಪರಮಃ ಕ ಆತ್ಮಾ
ತಯೋರ್ವಿವೇಕಃ ಕಥಮೇತದುಚ್ಯತಾಮ್ ॥ 49॥
ಶ್ರೀಗುರುವಾಚ ।
ಧನ್ಯೋಽಸಿ ಕೃತಕೃತ್ಯೋಽಸಿ ಪಾವಿತಂ ತೇ ಕುಲಂ ತ್ವಯಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪಾವಿತಂ)
ಯದವಿದ್ಯಾಬನ್ಧಮುಕ್ತ್ಯಾ ಬ್ರಹ್ಮೀಭವಿತುಮಿಚ್ಛಸಿ ॥ 50॥
ಋಣಮೋಚನಕರ್ತಾರಃ ಪಿತುಃ ಸನ್ತಿ ಸುತಾದಯಃ ।
ಬನ್ಧಮೋಚನಕರ್ತಾ ತು ಸ್ವಸ್ಮಾದನ್ಯೋ ನ ಕಶ್ಚನ ॥ 51॥
ಮಸ್ತಕನ್ಯಸ್ತಭಾರಾದೇರ್ದುಃಖಮನ್ಯೈರ್ನಿವಾರ್ಯತೇ ।
ಕ್ಷುಧಾದಿಕೃತದುಃಖಂ ತು ವಿನಾ ಸ್ವೇನ ನ ಕೇನಚಿತ್ ॥ 52॥
ಪಥ್ಯಮೌಷಧಸೇವಾ ಚ ಕ್ರಿಯತೇ ಯೇನ ರೋಗಿಣಾ ।
ಆರೋಗ್ಯಸಿದ್ಧಿರ್ದೃಷ್ಟಾಽಸ್ಯ ನಾನ್ಯಾನುಷ್ಠಿತಕರ್ಮಣಾ ॥ 53॥
ವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಂ ಸ್ಫುಟಬೋಧಚಕ್ಷುಷಾ
ಸ್ವೇನೈವ ವೇದ್ಯಂ ನ ತು ಪಣ್ಡಿತೇನ ।
ಚನ್ದ್ರಸ್ವರೂಪಂ ನಿಜಚಕ್ಷುಷೈವ
ಜ್ಞಾತವ್ಯಮನ್ಯೈರವಗಮ್ಯತೇ ಕಿಮ್ ॥ 54॥
ಅವಿದ್ಯಾಕಾಮಕರ್ಮಾದಿಪಾಶಬನ್ಧಂ ವಿಮೋಚಿತುಮ್ ।
ಕಃ ಶಕ್ನುಯಾದ್ವಿನಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಕಲ್ಪಕೋಟಿಶತೈರಪಿ ॥ 55॥
ನ ಯೋಗೇನ ನ ಸಾಙ್ಖ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ ನೋ ನ ವಿದ್ಯಯಾ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕತ್ವಬೋಧೇನ ಮೋಕ್ಷಃ ಸಿಧ್ಯತಿ ನಾನ್ಯಥಾ ॥ 56॥
ವೀಣಾಯಾ ರೂಪಸೌನ್ದರ್ಯಂ ತನ್ತ್ರೀವಾದನಸೌಷ್ಠವಮ್ ।
ಪ್ರಜಾರಞ್ಜನಮಾತ್ರಂ ತನ್ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 57॥
ವಾಗ್ವೈಖರೀ ಶಬ್ದಝರೀ ಶಾಸ್ತ್ರವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕೌಶಲಮ್ ।
ವೈದುಷ್ಯಂ ವಿದುಷಾಂ ತದ್ವದ್ಭುಕ್ತಯೇ ನ ತು ಮುಕ್ತಯೇ ॥ 58॥
ಅವಿಜ್ಞಾತೇ ಪರೇ ತತ್ತ್ವೇ ಶಾಸ್ತ್ರಾಧೀತಿಸ್ತು ನಿಷ್ಫಲಾ ।
ವಿಜ್ಞಾತೇಽಪಿ ಪರೇ ತತ್ತ್ವೇ ಶಾಸ್ತ್ರಾಧೀತಿಸ್ತು ನಿಷ್ಫಲಾ ॥ 59॥
ಶಬ್ದಜಾಲಂ ಮಹಾರಣ್ಯಂ ಚಿತ್ತಭ್ರಮಣಕಾರಣಮ್ ।
ಅತಃ ಪ್ರಯತ್ನಾಜ್ಜ್ಞಾತವ್ಯಂ ತತ್ತ್ವಜ್ಞೈಸ್ತತ್ತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ॥ 60॥ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾತ್ತತ್ತ್ವ
ಅಜ್ಞಾನಸರ್ಪದಷ್ಟಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೌಷಧಂ ವಿನಾ ।
ಕಿಮು ವೇದೈಶ್ಚ ಶಾಸ್ತ್ರೈಶ್ಚ ಕಿಮು ಮನ್ತ್ರೈಃ ಕಿಮೌಷಧೈಃ ॥ 61॥
ನ ಗಚ್ಛತಿ ವಿನಾ ಪಾನಂ ವ್ಯಾಧಿರೌಷಧಶಬ್ದತಃ ।
ವಿನಾಽಪರೋಕ್ಷಾನುಭವಂ ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದೈರ್ನ ಮುಚ್ಯತೇ ॥ 62॥
ಅಕೃತ್ವಾ ದೃಶ್ಯವಿಲಯಮಜ್ಞಾತ್ವಾ ತತ್ತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಶಬ್ದೈಃ ಕುತೋ ಮುಕ್ತಿರುಕ್ತಿಮಾತ್ರಫಲೈರ್ನೃಣಾಮ್ ॥ 63॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬಾಹ್ಯಶಬ್ದೈಃ)
ಅಕೃತ್ವಾ ಶತ್ರುಸಂಹಾರಮಗತ್ವಾಖಿಲಭೂಶ್ರಿಯಮ್ ।
ರಾಜಾಹಮಿತಿ ಶಬ್ದಾನ್ನೋ ರಾಜಾ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ ॥ 64॥
ಆಪ್ತೋಕ್ತಿಂ ಖನನಂ ತಥೋಪರಿಶಿಲಾದ್ಯುತ್ಕರ್ಷಣಂ ಸ್ವೀಕೃತಿಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪರಿಶಿಲಾಪಾಕರ್ಷಣಂ)
ನಿಕ್ಷೇಪಃ ಸಮಪೇಕ್ಷತೇ ನ ಹಿ ಬಹಿಃಶಬ್ದೈಸ್ತು ನಿರ್ಗಚ್ಛತಿ ।
ತದ್ವದ್ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋಪದೇಶಮನನಧ್ಯಾನಾದಿಭಿರ್ಲಭ್ಯತೇ
ಮಾಯಾಕಾರ್ಯತಿರೋಹಿತಂ ಸ್ವಮಮಲಂ ತತ್ತ್ವಂ ನ ದುರ್ಯುಕ್ತಿಭಿಃ ॥ 65॥
ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಪ್ರಯತ್ನೇನ ಭವಬನ್ಧವಿಮುಕ್ತಯೇ ।
ಸ್ವೈರೇವ ಯತ್ನಃ ಕರ್ತವ್ಯೋ ರೋಗಾದಾವಿವ ಪಣ್ಡಿತೈಃ ॥ 66॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ರೋಗಾದೇರಿವ)
ಯಸ್ತ್ವಯಾದ್ಯ ಕೃತಃ ಪ್ರಶ್ನೋ ವರೀಯಾಞ್ಛಾಸ್ತ್ರವಿನ್ಮತಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಮ್ಮತಃ)
ಸೂತ್ರಪ್ರಾಯೋ ನಿಗೂಢಾರ್ಥೋ ಜ್ಞಾತವ್ಯಶ್ಚ ಮುಮುಕ್ಷುಭಿಃ ॥ 67॥
ಶಋಣುಷ್ವಾವಹಿತೋ ವಿದ್ವನ್ಯನ್ಮಯಾ ಸಮುದೀರ್ಯತೇ ।
ತದೇತಚ್ಛ್ರವಣಾತ್ಸದ್ಯೋ ಭವಬನ್ಧಾದ್ವಿಮೋಕ್ಷ್ಯಸೇ ॥ 68॥
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಹೇತುಃ ಪ್ರಥಮೋ ನಿಗದ್ಯತೇ
ವೈರಾಗ್ಯಮತ್ಯನ್ತಮನಿತ್ಯವಸ್ತುಷು ।
ತತಃ ಶಮಶ್ಚಾಪಿ ದಮಸ್ತಿತಿಕ್ಷಾ
ನ್ಯಾಸಃ ಪ್ರಸಕ್ತಾಖಿಲಕರ್ಮಣಾಂ ಭೃಶಮ್ ॥ 69॥
ತತಃ ಶ್ರುತಿಸ್ತನ್ಮನನಂ ಸತತ್ತ್ವ-
ಧ್ಯಾನಂ ಚಿರಂ ನಿತ್ಯನಿರನ್ತರಂ ಮುನೇಃ ।
ತತೋಽವಿಕಲ್ಪಂ ಪರಮೇತ್ಯ ವಿದ್ವಾನ್
ಇಹೈವ ನಿರ್ವಾಣಸುಖಂ ಸಮೃಚ್ಛತಿ ॥ 70॥
ಯದ್ಬೋದ್ಧವ್ಯಂ ತವೇದಾನೀಮಾತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಚನಮ್ ।
ತದುಚ್ಯತೇ ಮಯಾ ಸಮ್ಯಕ್ ಶ್ರುತ್ವಾತ್ಮನ್ಯವಧಾರಯ ॥ 71॥
ಮಜ್ಜಾಸ್ಥಿಮೇದಃಪಲರಕ್ತಚರ್ಮ-
ತ್ವಗಾಹ್ವಯೈರ್ಧಾತುಭಿರೇಭಿರನ್ವಿತಮ್ ।
ಪಾದೋರುವಕ್ಷೋಭುಜಪೃಷ್ಠಮಸ್ತಕೈಃ
ಅಙ್ಗೈರುಪಾಙ್ಗೈರುಪಯುಕ್ತಮೇತತ್ ॥ 72॥
ಅಹಮ್ಮಮೇತಿ ಪ್ರಥಿತಂ ಶರೀರಂ
ಮೋಹಾಸ್ಪದಂ ಸ್ಥೂಲಮಿತೀರ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ ।
ನಭೋನಭಸ್ವದ್ದಹನಾಮ್ಬುಭೂಮಯಃ
ಸೂಕ್ಷ್ಮಾಣಿ ಭೂತಾನಿ ಭವನ್ತಿ ತಾನಿ ॥ 73॥
ಪರಸ್ಪರಾಂಶೈರ್ಮಿಲಿತಾನಿ ಭೂತ್ವಾ
ಸ್ಥೂಲಾನಿ ಚ ಸ್ಥೂಲಶರೀರಹೇತವಃ ।
ಮಾತ್ರಾಸ್ತದೀಯಾ ವಿಷಯಾ ಭವನ್ತಿ
ಶಬ್ದಾದಯಃ ಪಞ್ಚ ಸುಖಾಯ ಭೋಕ್ತುಃ ॥ 74॥
ಯ ಏಷು ಮೂಢಾ ವಿಷಯೇಷು ಬದ್ಧಾ
ರಾಗೋರುಪಾಶೇನ ಸುದುರ್ದಮೇನ ।
ಆಯಾನ್ತಿ ನಿರ್ಯಾನ್ತ್ಯಧ ಊರ್ಧ್ವಮುಚ್ಚೈಃ
ಸ್ವಕರ್ಮದೂತೇನ ಜವೇನ ನೀತಾಃ ॥ 75॥
ಶಬ್ದಾದಿಭಿಃ ಪಞ್ಚಭಿರೇವ ಪಞ್ಚ
ಪಞ್ಚತ್ವಮಾಪುಃ ಸ್ವಗುಣೇನ ಬದ್ಧಾಃ ।
ಕುರಙ್ಗಮಾತಙ್ಗಪತಙ್ಗಮೀನ-
ಭೃಙ್ಗಾ ನರಃ ಪಞ್ಚಭಿರಞ್ಚಿತಃ ಕಿಮ್ ॥ 76॥
ದೋಷೇಣ ತೀವ್ರೋ ವಿಷಯಃ ಕೃಷ್ಣಸರ್ಪವಿಷಾದಪಿ ।
ವಿಷಂ ನಿಹನ್ತಿ ಭೋಕ್ತಾರಂ ದ್ರಷ್ಟಾರಂ ಚಕ್ಷುಷಾಪ್ಯಯಮ್ ॥ 77॥
ವಿಷಯಾಶಾಮಹಾಪಾಶಾದ್ಯೋ ವಿಮುಕ್ತಃ ಸುದುಸ್ತ್ಯಜಾತ್ ।
ಸ ಏವ ಕಲ್ಪತೇ ಮುಕ್ತ್ಯೈ ನಾನ್ಯಃ ಷಟ್ಶಾಸ್ತ್ರವೇದ್ಯಪಿ ॥ 78॥
ಆಪಾತವೈರಾಗ್ಯವತೋ ಮುಮುಕ್ಷೂನ್
ಭವಾಬ್ಧಿಪಾರಂ ಪ್ರತಿಯಾತುಮುದ್ಯತಾನ್ ।
ಆಶಾಗ್ರಹೋ ಮಜ್ಜಯತೇಽನ್ತರಾಲೇ
ನಿಗೃಹ್ಯ ಕಣ್ಠೇ ವಿನಿವರ್ತ್ಯ ವೇಗಾತ್ ॥ 79॥
ವಿಷಯಾಖ್ಯಗ್ರಹೋ ಯೇನ ಸುವಿರಕ್ತ್ಯಸಿನಾ ಹತಃ ।
ಸ ಗಚ್ಛತಿ ಭವಾಮ್ಭೋಧೇಃ ಪಾರಂ ಪ್ರತ್ಯೂಹವರ್ಜಿತಃ ॥ 80॥
ವಿಷಮವಿಷಯಮಾರ್ಗೈರ್ಗಚ್ಛತೋಽನಚ್ಛಬುದ್ಧೇಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿಷಯಮಾರ್ಗೇ ಗಚ್ಛತೋ)
ಪ್ರತಿಪದಮಭಿಯಾತೋ ಮೃತ್ಯುರಪ್ಯೇಷ ವಿದ್ಧಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರತಿಪದಮಭಿಘಾತೋ ಮೃತ್ಯುರಪ್ಯೇಷ ಸಿದ್ಧಃ)
ಹಿತಸುಜನಗುರೂಕ್ತ್ಯಾ ಗಚ್ಛತಃ ಸ್ವಸ್ಯ ಯುಕ್ತ್ಯಾ
ಪ್ರಭವತಿ ಫಲಸಿದ್ಧಿಃ ಸತ್ಯಮಿತ್ಯೇವ ವಿದ್ಧಿ ॥ 81॥
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಕಾಙ್ಕ್ಷಾ ಯದಿ ವೈ ತವಾಸ್ತಿ
ತ್ಯಜಾತಿದೂರಾದ್ವಿಷಯಾನ್ವಿಷಂ ಯಥಾ ।
ಪೀಯೂಷವತ್ತೋಷದಯಾಕ್ಷಮಾರ್ಜವ-
ಪ್ರಶಾನ್ತಿದಾನ್ತೀರ್ಭಜ ನಿತ್ಯಮಾದರಾತ್ ॥ 82॥
ಅನುಕ್ಷಣಂ ಯತ್ಪರಿಹೃತ್ಯ ಕೃತ್ಯಂ
ಅನಾದ್ಯವಿದ್ಯಾಕೃತಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಣಮ್ ।
ದೇಹಃ ಪರಾರ್ಥೋಽಯಮಮುಷ್ಯ ಪೋಷಣೇ
ಯಃ ಸಜ್ಜತೇ ಸ ಸ್ವಮನೇನ ಹನ್ತಿ ॥ 83॥
ಶರೀರಪೋಷಣಾರ್ಥೀ ಸನ್ ಯ ಆತ್ಮಾನಂ ದಿದೃಕ್ಷತಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ದಿದೃಕ್ಷತೇ)
ಗ್ರಾಹಂ ದಾರುಧಿಯಾ ಧೃತ್ವಾ ನದೀಂ ತರ್ತುಂ ಸ ಗಚ್ಛತಿ ॥ 84॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ ಇಚ್ಛತಿ)
ಮೋಹ ಏವ ಮಹಾಮೃತ್ಯುರ್ಮುಮುಕ್ಷೋರ್ವಪುರಾದಿಷು ।
ಮೋಹೋ ವಿನಿರ್ಜಿತೋ ಯೇನ ಸ ಮುಕ್ತಿಪದಮರ್ಹತಿ ॥ 85॥
ಮೋಹಂ ಜಹಿ ಮಹಾಮೃತ್ಯುಂ ದೇಹದಾರಸುತಾದಿಷು ।
ಯಂ ಜಿತ್ವಾ ಮುನಯೋ ಯಾನ್ತಿ ತದ್ವಿಷ್ಣೋಃ ಪರಮಂ ಪದಮ್ ॥ 86॥
ತ್ವಙ್ಮಾಂಸರುಧಿರಸ್ನಾಯುಮೇದೋಮಜ್ಜಾಸ್ಥಿಸಙ್ಕುಲಮ್ ।
ಪೂರ್ಣಂ ಮೂತ್ರಪುರೀಷಾಭ್ಯಾಂ ಸ್ಥೂಲಂ ನಿನ್ದ್ಯಮಿದಂ ವಪುಃ ॥ 87॥
ಪಞ್ಚೀಕೃತೇಭ್ಯೋ ಭೂತೇಭ್ಯಃ ಸ್ಥೂಲೇಭ್ಯಃ ಪೂರ್ವಕರ್ಮಣಾ ।
ಸಮುತ್ಪನ್ನಮಿದಂ ಸ್ಥೂಲಂ ಭೋಗಾಯತನಮಾತ್ಮನಃ ।
ಅವಸ್ಥಾ ಜಾಗರಸ್ತಸ್ಯ ಸ್ಥೂಲಾರ್ಥಾನುಭವೋ ಯತಃ ॥ 88॥
ಬಾಹ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಸ್ಥೂಲಪದಾರ್ಥಸೇವಾಂ
ಸ್ರಕ್ಚನ್ದನಸ್ತ್ರ್ಯಾದಿವಿಚಿತ್ರರೂಪಾಮ್ ।
ಕರೋತಿ ಜೀವಃ ಸ್ವಯಮೇತದಾತ್ಮನಾ
ತಸ್ಮಾತ್ಪ್ರಶಸ್ತಿರ್ವಪುಷೋಽಸ್ಯ ಜಾಗರೇ ॥ 89॥
ಸರ್ವೋಽಪಿ ಬಾಹ್ಯಸಂಸಾರಃ ಪುರುಷಸ್ಯ ಯದಾಶ್ರಯಃ ।
ವಿದ್ಧಿ ದೇಹಮಿದಂ ಸ್ಥೂಲಂ ಗೃಹವದ್ಗೃಹಮೇಧಿನಃ ॥ 90॥
ಸ್ಥೂಲಸ್ಯ ಸಮ್ಭವಜರಾಮರಣಾನಿ ಧರ್ಮಾಃ
ಸ್ಥೌಲ್ಯಾದಯೋ ಬಹುವಿಧಾಃ ಶಿಶುತಾದ್ಯವಸ್ಥಾಃ ।
ವರ್ಣಾಶ್ರಮಾದಿನಿಯಮಾ ಬಹುಧಾಽಽಮಯಾಃ ಸ್ಯುಃ
ಪೂಜಾವಮಾನಬಹುಮಾನಮುಖಾ ವಿಶೇಷಾಃ ॥ 91॥
ಬುದ್ಧೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಶ್ರವಣಂ ತ್ವಗಕ್ಷಿ
ಘ್ರಾಣಂ ಚ ಜಿಹ್ವಾ ವಿಷಯಾವಬೋಧನಾತ್ ।
ವಾಕ್ಪಾಣಿಪಾದಾ ಗುದಮಪ್ಯುಪಸ್ಥಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಉಪಸ್ಥಂ)
ಕರ್ಮೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಪ್ರವಣೇನ ಕರ್ಮಸು ॥ 92॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರವಣಾನಿ)
ನಿಗದ್ಯತೇಽನ್ತಃಕರಣಂ ಮನೋಧೀಃ
ಅಹಙ್ಕೃತಿಶ್ಚಿತ್ತಮಿತಿ ಸ್ವವೃತ್ತಿಭಿಃ ।
ಮನಸ್ತು ಸಙ್ಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪನಾದಿಭಿಃ
ಬುದ್ಧಿಃ ಪದಾರ್ಥಾಧ್ಯವಸಾಯಧರ್ಮತಃ ॥ 93॥
ಅತ್ರಾಭಿಮಾನಾದಹಮಿತ್ಯಹಙ್ಕೃತಿಃ ।
ಸ್ವಾರ್ಥಾನುಸನ್ಧಾನಗುಣೇನ ಚಿತ್ತಮ್ ॥ 94॥
ಪ್ರಾಣಾಪಾನವ್ಯಾನೋದಾನಸಮಾನಾ ಭವತ್ಯಸೌ ಪ್ರಾಣಃ ।
ಸ್ವಯಮೇವ ವೃತ್ತಿಭೇದಾದ್ವಿಕೃತಿಭೇದಾತ್ಸುವರ್ಣಸಲಿಲಾದಿವತ್ ॥ 95॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿಕೃತೇರ್ಭೇದಾತ್ಸುವರ್ಣಸಲಿಲಮಿವ)
ವಾಗಾದಿ ಪಞ್ಚ ಶ್ರವಣಾದಿ ಪಞ್ಚ
ಪ್ರಾಣಾದಿ ಪಞ್ಚಾಭ್ರಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ।
ಬುದ್ಧ್ಯಾದ್ಯವಿದ್ಯಾಪಿ ಚ ಕಾಮಕರ್ಮಣೀ
ಪುರ್ಯಷ್ಟಕಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಶರೀರಮಾಹುಃ ॥ 96॥
ಇದಂ ಶರೀರಂ ಶಋಣು ಸೂಕ್ಷ್ಮಸಞ್ಜ್ಞಿತಂ
ಲಿಙ್ಗಂ ತ್ವಪಞ್ಚೀಕೃತಭೂತಸಮ್ಭವಮ್ ।
ಸವಾಸನಂ ಕರ್ಮಫಲಾನುಭಾವಕಂ
ಸ್ವಾಜ್ಞಾನತೋಽನಾದಿರುಪಾಧಿರಾತ್ಮನಃ ॥ 97॥
ಸ್ವಪ್ನೋ ಭವತ್ಯಸ್ಯ ವಿಭಕ್ತ್ಯವಸ್ಥಾ
ಸ್ವಮಾತ್ರಶೇಷೇಣ ವಿಭಾತಿ ಯತ್ರ ।
ಸ್ವಪ್ನೇ ತು ಬುದ್ಧಿಃ ಸ್ವಯಮೇವ ಜಾಗ್ರತ್
ಕಾಲೀನನಾನಾವಿಧವಾಸನಾಭಿಃ ॥ 98॥
ಕರ್ತ್ರಾದಿಭಾವಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯ ರಾಜತೇ
ಯತ್ರ ಸ್ವಯಂ ಭಾತಿ ಹ್ಯಯಂ ಪರಾತ್ಮಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿರಯಂ)
ಧೀಮಾತ್ರಕೋಪಾಧಿರಶೇಷಸಾಕ್ಷೀ
ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ತತ್ಕೃತಕರ್ಮಲೇಶೈಃ । ಕರ್ಮಲೇಪೈಃ
ಯಸ್ಮಾದಸಙ್ಗಸ್ತತ ಏವ ಕರ್ಮಭಿಃ
ನ ಲಿಪ್ಯತೇ ಕಿಞ್ಚಿದುಪಾಧಿನಾ ಕೃತೈಃ ॥ 99॥
ಸರ್ವವ್ಯಾಪೃತಿಕರಣಂ ಲಿಙ್ಗಮಿದಂ ಸ್ಯಾಚ್ಚಿದಾತ್ಮನಃ ಪುಂಸಃ ।
ವಾಸ್ಯಾದಿಕಮಿವ ತಕ್ಷ್ಣಸ್ತೇನೈವಾತ್ಮಾ ಭವತ್ಯಸಙ್ಗೋಽಯಮ್ ॥ 100॥
ಅನ್ಧತ್ವಮನ್ದತ್ವಪಟುತ್ವಧರ್ಮಾಃ
ಸೌಗುಣ್ಯವೈಗುಣ್ಯವಶಾದ್ಧಿ ಚಕ್ಷುಷಃ ।
ಬಾಧಿರ್ಯಮೂಕತ್ವಮುಖಾಸ್ತಥೈವ
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿಧರ್ಮಾ ನ ತು ವೇತ್ತುರಾತ್ಮನಃ ॥ 101॥
ಉಚ್ಛ್ವಾಸನಿಃಶ್ವಾಸವಿಜೃಮ್ಭಣಕ್ಷು-
ತ್ಪ್ರಸ್ಯನ್ದನಾದ್ಯುತ್ಕ್ರಮಣಾದಿಕಾಃ ಕ್ರಿಯಾಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರಸ್ಪನ್ದನಾದ್ಯ್)
ಪ್ರಾಣಾದಿಕರ್ಮಾಣಿ ವದನ್ತಿ ತಜ್ಞಾಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತಜ್ಜ್ಞಾಃ)
ಪ್ರಾಣಸ್ಯ ಧರ್ಮಾವಶನಾಪಿಪಾಸೇ ॥ 102॥
ಅನ್ತಃಕರಣಮೇತೇಷು ಚಕ್ಷುರಾದಿಷು ವರ್ಷ್ಮಣಿ ।
ಅಹಮಿತ್ಯಭಿಮಾನೇನ ತಿಷ್ಠತ್ಯಾಭಾಸತೇಜಸಾ ॥ 103॥
ಅಹಙ್ಕಾರಃ ಸ ವಿಜ್ಞೇಯಃ ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾಭಿಮಾನ್ಯಯಮ್ ।
ಸತ್ತ್ವಾದಿಗುಣಯೋಗೇನ ಚಾವಸ್ಥಾತ್ರಯಮಶ್ನುತೇ ॥ 104॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯೋಗೇನಾವಸ್ಥಾತ್ರಿತಯಮ್ಶ್ನುತೇ)
ವಿಷಯಾಣಾಮಾನುಕೂಲ್ಯೇ ಸುಖೀ ದುಃಖೀ ವಿಪರ್ಯಯೇ ।
ಸುಖಂ ದುಃಖಂ ಚ ತದ್ಧರ್ಮಃ ಸದಾನನ್ದಸ್ಯ ನಾತ್ಮನಃ ॥ 105॥
ಆತ್ಮಾರ್ಥತ್ವೇನ ಹಿ ಪ್ರೇಯಾನ್ವಿಷಯೋ ನ ಸ್ವತಃ ಪ್ರಿಯಃ ।
ಸ್ವತ ಏವ ಹಿ ಸರ್ವೇಷಾಮಾತ್ಮಾ ಪ್ರಿಯತಮೋ ಯತಃ ।
ತತ ಆತ್ಮಾ ಸದಾನನ್ದೋ ನಾಸ್ಯ ದುಃಖಂ ಕದಾಚನ ॥ 106॥
ಯತ್ಸುಷುಪ್ತೌ ನಿರ್ವಿಷಯ ಆತ್ಮಾನನ್ದೋಽನುಭೂಯತೇ ।
ಶ್ರುತಿಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮೈತಿಹ್ಯಮನುಮಾನಂ ಚ ಜಾಗ್ರತಿ ॥ 107॥
ಅವ್ಯಕ್ತನಾಮ್ನೀ ಪರಮೇಶಶಕ್ತಿಃ
ಅನಾದ್ಯವಿದ್ಯಾ ತ್ರಿಗುಣಾತ್ಮಿಕಾ ಪರಾ ।
ಕಾರ್ಯಾನುಮೇಯಾ ಸುಧಿಯೈವ ಮಾಯಾ
ಯಯಾ ಜಗತ್ಸರ್ವಮಿದಂ ಪ್ರಸೂಯತೇ ॥ 108॥
ಸನ್ನಾಪ್ಯಸನ್ನಾಪ್ಯುಭಯಾತ್ಮಿಕಾ ನೋ
ಭಿನ್ನಾಪ್ಯಭಿನ್ನಾಪ್ಯುಭಯಾತ್ಮಿಕಾ ನೋ ।
ಸಾಙ್ಗಾಪ್ಯನಙ್ಗಾ ಹ್ಯುಭಯಾತ್ಮಿಕಾ ನೋ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅನಙ್ಗಾಪ್ಯುಭಯಾತ್ಮಿಕಾ)
ಮಹಾದ್ಭುತಾಽನಿರ್ವಚನೀಯರೂಪಾ ॥ 109॥
ಶುದ್ಧಾದ್ವಯಬ್ರಹ್ಮವಿಬೋಧನಾಶ್ಯಾ
ಸರ್ಪಭ್ರಮೋ ರಜ್ಜುವಿವೇಕತೋ ಯಥಾ ।
ರಜಸ್ತಮಃಸತ್ತ್ವಮಿತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾ
ಗುಣಾಸ್ತದೀಯಾಃ ಪ್ರಥಿತೈಃ ಸ್ವಕಾರ್ಯೈಃ ॥ 110॥
ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತೀ ರಜಸಃ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಿಕಾ
ಯತಃ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಸೃತಾ ಪುರಾಣೀ ।
ರಾಗಾದಯೋಽಸ್ಯಾಃ ಪ್ರಭವನ್ತಿ ನಿತ್ಯಂ
ದುಃಖಾದಯೋ ಯೇ ಮನಸೋ ವಿಕಾರಾಃ ॥ 111॥
ಕಾಮಃ ಕ್ರೋಧೋ ಲೋಭದಮ್ಭಾದ್ಯಸೂಯಾ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಲೋಭದಮ್ಭಾಭ್ಯಸೂಯಾ)
ಅಹಙ್ಕಾರೇರ್ಷ್ಯಾಮತ್ಸರಾದ್ಯಾಸ್ತು ಘೋರಾಃ ।
ಧರ್ಮಾ ಏತೇ ರಾಜಸಾಃ ಪುಮ್ಪ್ರವೃತ್ತಿ-
ರ್ಯಸ್ಮಾದೇಷಾ ತದ್ರಜೋ ಬನ್ಧಹೇತುಃ ॥ 112॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯಸ್ಮಾದೇತತ್ತದ್ರಜೋ)
ಏಷಾಽಽವೃತಿರ್ನಾಮ ತಮೋಗುಣಸ್ಯ
ಶಕ್ತಿರ್ಮಯಾ ವಸ್ತ್ವವಭಾಸತೇಽನ್ಯಥಾ । ಶಕ್ತಿರ್ಯಯಾ
ಸೈಷಾ ನಿದಾನಂ ಪುರುಷಸ್ಯ ಸಂಸೃತೇಃ
ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತೇಃ ಪ್ರವಣಸ್ಯ ಹೇತುಃ ॥ 113॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರಸರಸ್ಯ)
ಪ್ರಜ್ಞಾವಾನಪಿ ಪಣ್ಡಿತೋಽಪಿ ಚತುರೋಽಪ್ಯತ್ಯನ್ತಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ಮದೃಗ್- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸೂಕ್ಷ್ಮಾರ್ಥದೃಗ್)
ವ್ಯಾಲೀಢಸ್ತಮಸಾ ನ ವೇತ್ತಿ ಬಹುಧಾ ಸಮ್ಬೋಧಿತೋಽಪಿ ಸ್ಫುಟಮ್ ।
ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾರೋಪಿತಮೇವ ಸಾಧು ಕಲಯತ್ಯಾಲಮ್ಬತೇ ತದ್ಗುಣಾನ್
ಹನ್ತಾಸೌ ಪ್ರಬಲಾ ದುರನ್ತತಮಸಃ ಶಕ್ತಿರ್ಮಹತ್ಯಾವೃತಿಃ ॥ 114॥
ಅಭಾವನಾ ವಾ ವಿಪರೀತಭಾವನಾಽ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿಪರೀತಭಾವನಾ)
ಸಮ್ಭಾವನಾ ವಿಪ್ರತಿಪತ್ತಿರಸ್ಯಾಃ ।
ಸಂಸರ್ಗಯುಕ್ತಂ ನ ವಿಮುಞ್ಚತಿ ಧ್ರುವಂ
ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತಿಃ ಕ್ಷಪಯತ್ಯಜಸ್ರಮ್ ॥ 115॥
ಅಜ್ಞಾನಮಾಲಸ್ಯಜಡತ್ವನಿದ್ರಾ-
ಪ್ರಮಾದಮೂಢತ್ವಮುಖಾಸ್ತಮೋಗುಣಾಃ ।
ಏತೈಃ ಪ್ರಯುಕ್ತೋ ನ ಹಿ ವೇತ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಿತ್
ನಿದ್ರಾಲುವತ್ಸ್ತಮ್ಭವದೇವ ತಿಷ್ಠತಿ ॥ 116॥
ಸತ್ತ್ವಂ ವಿಶುದ್ಧಂ ಜಲವತ್ತಥಾಪಿ
ತಾಭ್ಯಾಂ ಮಿಲಿತ್ವಾ ಸರಣಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ।
ಯತ್ರಾತ್ಮಬಿಮ್ಬಃ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಿತಃ ಸನ್
ಪ್ರಕಾಶಯತ್ಯರ್ಕ ಇವಾಖಿಲಂ ಜಡಮ್ ॥ 117॥
ಮಿಶ್ರಸ್ಯ ಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಭವನ್ತಿ ಧರ್ಮಾಃ
ತ್ವಮಾನಿತಾದ್ಯಾ ನಿಯಮಾ ಯಮಾದ್ಯಾಃ ।
ಶ್ರದ್ಧಾ ಚ ಭಕ್ತಿಶ್ಚ ಮುಮುಕ್ಷುತಾ ಚ
ದೈವೀ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿರಸನ್ನಿವೃತ್ತಿಃ ॥ 118॥
ವಿಶುದ್ಧಸತ್ತ್ವಸ್ಯ ಗುಣಾಃ ಪ್ರಸಾದಃ
ಸ್ವಾತ್ಮಾನುಭೂತಿಃ ಪರಮಾ ಪ್ರಶಾನ್ತಿಃ ।
ತೃಪ್ತಿಃ ಪ್ರಹರ್ಷಃ ಪರಮಾತ್ಮನಿಷ್ಠಾ
ಯಯಾ ಸದಾನನ್ದರಸಂ ಸಮೃಚ್ಛತಿ ॥ 119॥
ಅವ್ಯಕ್ತಮೇತತ್ತ್ರಿಗುಣೈರ್ನಿರುಕ್ತಂ
ತತ್ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಶರೀರಮಾತ್ಮನಃ ।
ಸುಷುಪ್ತಿರೇತಸ್ಯ ವಿಭಕ್ತ್ಯವಸ್ಥಾ
ಪ್ರಲೀನಸರ್ವೇನ್ದ್ರಿಯಬುದ್ಧಿವೃತ್ತಿಃ ॥ 120॥
ಸರ್ವಪ್ರಕಾರಪ್ರಮಿತಿಪ್ರಶಾನ್ತಿಃ
ಬೀಜಾತ್ಮನಾವಸ್ಥಿತಿರೇವ ಬುದ್ಧೇಃ ।
ಸುಷುಪ್ತಿರೇತಸ್ಯ ಕಿಲ ಪ್ರತೀತಿಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸುಷುಪ್ತಿರತ್ರಾಸ್ಯ)
ಕಿಞ್ಚಿನ್ನ ವೇದ್ಮೀತಿ ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧೇಃ ॥ 121॥
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಮನೋಽಹಮಾದಯಃ
ಸರ್ವೇ ವಿಕಾರಾ ವಿಷಯಾಃ ಸುಖಾದಯಃ ।
ವ್ಯೋಮಾದಿಭೂತಾನ್ಯಖಿಲಂ ಚ ವಿಶ್ವಂ
ಅವ್ಯಕ್ತಪರ್ಯನ್ತಮಿದಂ ಹ್ಯನಾತ್ಮಾ ॥ 122॥
ಮಾಯಾ ಮಾಯಾಕಾರ್ಯಂ ಸರ್ವಂ ಮಹದಾದಿದೇಹಪರ್ಯನ್ತಮ್ ।
ಅಸದಿದಮನಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ ವಿದ್ಧಿ ತ್ವಂ ಮರುಮರೀಚಿಕಾಕಲ್ಪಮ್ ॥ 123॥
ಅಥ ತೇ ಸಮ್ಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ಸ್ವರೂಪಂ ಪರಮಾತ್ಮನಃ ।
ಯದ್ವಿಜ್ಞಾಯ ನರೋ ಬನ್ಧಾನ್ಮುಕ್ತಃ ಕೈವಲ್ಯಮಶ್ನುತೇ ॥ 124॥
ಅಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ಸ್ವಯಂ ನಿತ್ಯಮಹಮ್ಪ್ರತ್ಯಯಲಮ್ಬನಃ ।
ಅವಸ್ಥಾತ್ರಯಸಾಕ್ಷೀ ಸನ್ಪಞ್ಚಕೋಶವಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ 125॥
ಯೋ ವಿಜಾನಾತಿ ಸಕಲಂ ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಿಷು ।
ಬುದ್ಧಿತದ್ವೃತ್ತಿಸದ್ಭಾವಮಭಾವಮಹಮಿತ್ಯಯಮ್ ॥ 126॥
ಯಃ ಪಶ್ಯತಿ ಸ್ವಯಂ ಸರ್ವಂ ಯಂ ನ ಪಶ್ಯತಿ ಕಶ್ಚನ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಿಞ್ಚನ)
ಯಶ್ಚೇತಯತಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿ ನ ತದ್ಯಂ ಚೇತಯತ್ಯಯಮ್ ॥ 127॥
ಯೇನ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ವ್ಯಾಪ್ತಂ ಯಂ ನ ವ್ಯಾಪ್ನೋತಿ ಕಿಞ್ಚನ ।
ಆಭಾರೂಪಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಯಂ ಭಾನ್ತಮನುಭಾತ್ಯಯಮ್ ॥ 128॥
ಯಸ್ಯ ಸನ್ನಿಧಿಮಾತ್ರೇಣ ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಮನೋಧಿಯಃ ।
ವಿಷಯೇಷು ಸ್ವಕೀಯೇಷು ವರ್ತನ್ತೇ ಪ್ರೇರಿತಾ ಇವ ॥ 129॥
ಅಹಙ್ಕಾರಾದಿದೇಹಾನ್ತಾ ವಿಷಯಾಶ್ಚ ಸುಖಾದಯಃ ।
ವೇದ್ಯನ್ತೇ ಘಟವದ್ಯೇನ ನಿತ್ಯಬೋಧಸ್ವರೂಪಿಣಾ ॥ 130॥
ಏಷೋಽನ್ತರಾತ್ಮಾ ಪುರುಷಃ ಪುರಾಣೋ
ನಿರನ್ತರಾಖಣ್ಡಸುಖಾನುಭೂತಿಃ ।
ಸದೈಕರೂಪಃ ಪ್ರತಿಬೋಧಮಾತ್ರೋ
ಯೇನೇಷಿತಾ ವಾಗಸವಶ್ಚರನ್ತಿ ॥ 131॥
ಅತ್ರೈವ ಸತ್ತ್ವಾತ್ಮನಿ ಧೀಗುಹಾಯಾಂ
ಅವ್ಯಾಕೃತಾಕಾಶ ಉಶತ್ಪ್ರಕಾಶಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಉರುಪ್ರಕಾಶಃ)
ಆಕಾಶ ಉಚ್ಚೈ ರವಿವತ್ಪ್ರಕಾಶತೇ
ಸ್ವತೇಜಸಾ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ಪ್ರಕಾಶಯನ್ ॥ 132॥
ಜ್ಞಾತಾ ಮನೋಽಹಙ್ಕೃತಿವಿಕ್ರಿಯಾಣಾಂ
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಕೃತಕ್ರಿಯಾಣಾಮ್ ।
ಅಯೋಽಗ್ನಿವತ್ತಾನನುವರ್ತಮಾನೋ
ನ ಚೇಷ್ಟತೇ ನೋ ವಿಕರೋತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 133॥
ನ ಜಾಯತೇ ನೋ ಮ್ರಿಯತೇ ನ ವರ್ಧತೇ
ನ ಕ್ಷೀಯತೇ ನೋ ವಿಕರೋತಿ ನಿತ್ಯಃ ।
ವಿಲೀಯಮಾನೇಽಪಿ ವಪುಷ್ಯಮುಷ್ಮಿ-
ನ್ನ ಲೀಯತೇ ಕುಮ್ಭ ಇವಾಮ್ಬರಂ ಸ್ವಯಮ್ ॥ 134॥
ಪ್ರಕೃತಿವಿಕೃತಿಭಿನ್ನಃ ಶುದ್ಧಬೋಧಸ್ವಭಾವಃ
ಸದಸದಿದಮಶೇಷಂ ಭಾಸಯನ್ನಿರ್ವಿಶೇಷಃ ।
ವಿಲಸತಿ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಜಾಗ್ರದಾದಿಷ್ವವಸ್ಥಾ-
ಸ್ವಹಮಹಮಿತಿ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಸಾಕ್ಷಿರೂಪೇಣ ಬುದ್ಧೇಃ ॥ 135॥
ನಿಯಮಿತಮನಸಾಮುಂ ತ್ವಂ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮ-
ನ್ಯಯಮಹಮಿತಿ ಸಾಕ್ಷಾದ್ವಿದ್ಧಿ ಬುದ್ಧಿಪ್ರಸಾದಾತ್ ।
ಜನಿಮರಣತರಙ್ಗಾಪಾರಸಂಸಾರಸಿನ್ಧುಂ
ಪ್ರತರ ಭವ ಕೃತಾರ್ಥೋ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪೇಣ ಸಂಸ್ಥಃ ॥ 136॥
ಅತ್ರಾನಾತ್ಮನ್ಯಹಮಿತಿ ಮತಿರ್ಬನ್ಧ ಏಷೋಽಸ್ಯ ಪುಂಸಃ
ಪ್ರಾಪ್ತೋಽಜ್ಞಾನಾಜ್ಜನನಮರಣಕ್ಲೇಶಸಮ್ಪಾತಹೇತುಃ ।
ಯೇನೈವಾಯಂ ವಪುರಿದಮಸತ್ಸತ್ಯಮಿತ್ಯಾತ್ಮಬುದ್ಧ್ಯಾ
ಪುಷ್ಯತ್ಯುಕ್ಷತ್ಯವತಿ ವಿಷಯೈಸ್ತನ್ತುಭಿಃ ಕೋಶಕೃದ್ವತ್ ॥ 137॥
ಅತಸ್ಮಿಂಸ್ತದ್ಬುದ್ಧಿಃ ಪ್ರಭವತಿ ವಿಮೂಢಸ್ಯ ತಮಸಾ
ವಿವೇಕಾಭಾವಾದ್ವೈ ಸ್ಫುರತಿ ಭುಜಗೇ ರಜ್ಜುಧಿಷಣಾ ।
ತತೋಽನರ್ಥವ್ರಾತೋ ನಿಪತತಿ ಸಮಾದಾತುರಧಿಕಃ
ತತೋ ಯೋಽಸದ್ಗ್ರಾಹಃ ಸ ಹಿ ಭವತಿ ಬನ್ಧಃ ಶಋಣು ಸಖೇ ॥ 138॥
ಅಖಣ್ಡನಿತ್ಯಾದ್ವಯಬೋಧಶಕ್ತ್ಯಾ
ಸ್ಫುರನ್ತಮಾತ್ಮಾನಮನನ್ತವೈಭವಮ್ ।
ಸಮಾವೃಣೋತ್ಯಾವೃತಿಶಕ್ತಿರೇಷಾ
ತಮೋಮಯೀ ರಾಹುರಿವಾರ್ಕಬಿಮ್ಬಮ್ ॥ 139॥
ತಿರೋಭೂತೇ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯಮಲತರತೇಜೋವತಿ ಪುಮಾನ್
ಅನಾತ್ಮಾನಂ ಮೋಹಾದಹಮಿತಿ ಶರೀರಂ ಕಲಯತಿ ।
ತತಃ ಕಾಮಕ್ರೋಧಪ್ರಭೃತಿಭಿರಮುಂ ಬನ್ಧನಗುಣೈಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬನ್ಧಕಗುಣೈಃ)
ಪರಂ ವಿಕ್ಷೇಪಾಖ್ಯಾ ರಜಸ ಉರುಶಕ್ತಿರ್ವ್ಯಥಯತಿ ॥ 140॥
ಮಹಾಮೋಹಗ್ರಾಹಗ್ರಸನಗಲಿತಾತ್ಮಾವಗಮನೋ
ಧಿಯೋ ನಾನಾವಸ್ಥಾಂ ಸ್ವಯಮಭಿನಯಂಸ್ತದ್ಗುಣತಯಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಾನಾವಸ್ಥಾಃ)
ಅಪಾರೇ ಸಂಸಾರೇ ವಿಷಯವಿಷಪೂರೇ ಜಲನಿಧೌ
ನಿಮಜ್ಯೋನ್ಮಜ್ಯಾಯಂ ಭ್ರಮತಿ ಕುಮತಿಃ ಕುತ್ಸಿತಗತಿಃ ॥ 141॥
ಭಾನುಪ್ರಭಾಸಞ್ಜನಿತಾಭ್ರಪಙ್ಕ್ತಿಃ
ಭಾನುಂ ತಿರೋಧಾಯ ವಿಜೃಮ್ಭತೇ ಯಥಾ ।
ಆತ್ಮೋದಿತಾಹಙ್ಕೃತಿರಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ
ತಥಾ ತಿರೋಧಾಯ ವಿಜೃಮ್ಭತೇ ಸ್ವಯಮ್ ॥ 142॥
ಕವಲಿತದಿನನಾಥೇ ದುರ್ದಿನೇ ಸಾನ್ದ್ರಮೇಘೈಃ
ವ್ಯಥಯತಿ ಹಿಮಝಞ್ಝಾವಾಯುರುಗ್ರೋ ಯಥೈತಾನ್ ।
ಅವಿರತತಮಸಾಽಽತ್ಮನ್ಯಾವೃತೇ ಮೂಢಬುದ್ಧಿಂ
ಕ್ಷಪಯತಿ ಬಹುದುಃಖೈಸ್ತೀವ್ರವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತಿಃ ॥ 143॥
ಏತಾಭ್ಯಾಮೇವ ಶಕ್ತಿಭ್ಯಾಂ ಬನ್ಧಃ ಪುಂಸಃ ಸಮಾಗತಃ ।
ಯಾಭ್ಯಾಂ ವಿಮೋಹಿತೋ ದೇಹಂ ಮತ್ವಾಽಽತ್ಮಾನಂ ಭ್ರಮತ್ಯಯಮ್ ॥ 144॥
ಬೀಜಂ ಸಂಸೃತಿಭೂಮಿಜಸ್ಯ ತು ತಮೋ ದೇಹಾತ್ಮಧೀರಙ್ಕುರೋ
ರಾಗಃ ಪಲ್ಲವಮಮ್ಬು ಕರ್ಮ ತು ವಪುಃ ಸ್ಕನ್ಧೋಽಸವಃ ಶಾಖಿಕಾಃ ।
ಅಗ್ರಾಣೀನ್ದ್ರಿಯಸಂಹತಿಶ್ಚ ವಿಷಯಾಃ ಪುಷ್ಪಾಣಿ ದುಃಖಂ ಫಲಂ
ನಾನಾಕರ್ಮಸಮುದ್ಭವಂ ಬಹುವಿಧಂ ಭೋಕ್ತಾತ್ರ ಜೀವಃ ಖಗಃ ॥ 145॥
ಅಜ್ಞಾನಮೂಲೋಽಯಮನಾತ್ಮಬನ್ಧೋ
ನೈಸರ್ಗಿಕೋಽನಾದಿರನನ್ತ ಈರಿತಃ ।
ಜನ್ಮಾಪ್ಯಯವ್ಯಾಧಿಜರಾದಿದುಃಖ-
ಪ್ರವಾಹಪಾತಂ ಜನಯತ್ಯಮುಷ್ಯ ॥ 146॥
ನಾಸ್ತ್ರೈರ್ನ ಶಸ್ತ್ರೈರನಿಲೇನ ವಹ್ನಿನಾ
ಛೇತ್ತುಂ ನ ಶಕ್ಯೋ ನ ಚ ಕರ್ಮಕೋಟಿಭಿಃ ।
ವಿವೇಕವಿಜ್ಞಾನಮಹಾಸಿನಾ ವಿನಾ
ಧಾತುಃ ಪ್ರಸಾದೇನ ಶಿತೇನ ಮಞ್ಜುನಾ ॥ 147॥
ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣೈಕಮತೇಃ ಸ್ವಧರ್ಮ
ನಿಷ್ಠಾ ತಯೈವಾತ್ಮವಿಶುದ್ಧಿರಸ್ಯ ।
ವಿಶುದ್ಧಬುದ್ಧೇಃ ಪರಮಾತ್ಮವೇದನಂ
ತೇನೈವ ಸಂಸಾರಸಮೂಲನಾಶಃ ॥ 148॥
ಕೋಶೈರನ್ನಮಯಾದ್ಯೈಃ ಪಞ್ಚಭಿರಾತ್ಮಾ ನ ಸಂವೃತೋ ಭಾತಿ ।
ನಿಜಶಕ್ತಿಸಮುತ್ಪನ್ನೈಃ ಶೈವಾಲಪಟಲೈರಿವಾಮ್ಬು ವಾಪೀಸ್ಥಮ್ ॥ 149॥
ತಚ್ಛೈವಾಲಾಪನಯೇ ಸಮ್ಯಕ್ ಸಲಿಲಂ ಪ್ರತೀಯತೇ ಶುದ್ಧಮ್ ।
ತೃಷ್ಣಾಸನ್ತಾಪಹರಂ ಸದ್ಯಃ ಸೌಖ್ಯಪ್ರದಂ ಪರಂ ಪುಂಸಃ ॥ 150॥
ಪಞ್ಚಾನಾಮಪಿ ಕೋಶಾನಾಮಪವಾದೇ ವಿಭಾತ್ಯಯಂ ಶುದ್ಧಃ ।
ನಿತ್ಯಾನನ್ದೈಕರಸಃ ಪ್ರತ್ಯಗ್ರೂಪಃ ಪರಃ ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿಃ ॥ 151॥
ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮವಿವೇಕಃ ಕರ್ತವ್ಯೋ ಬನ್ಧಮುಕ್ತಯೇ ವಿದುಷಾ ।
ತೇನೈವಾನನ್ದೀ ಭವತಿ ಸ್ವಂ ವಿಜ್ಞಾಯ ಸಚ್ಚಿದಾನನ್ದಮ್ ॥ 152॥
ಮುಞ್ಜಾದಿಷೀಕಾಮಿವ ದೃಶ್ಯವರ್ಗಾತ್
ಪ್ರತ್ಯಞ್ಚಮಾತ್ಮಾನಮಸಙ್ಗಮಕ್ರಿಯಮ್ ।
ವಿವಿಚ್ಯ ತತ್ರ ಪ್ರವಿಲಾಪ್ಯ ಸರ್ವಂ
ತದಾತ್ಮನಾ ತಿಷ್ಠತಿ ಯಃ ಸ ಮುಕ್ತಃ ॥ 153॥
ದೇಹೋಽಯಮನ್ನಭವನೋಽನ್ನಮಯಸ್ತು ಕೋಶ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕೋಶೋ)
ಶ್ಚಾನ್ನೇನ ಜೀವತಿ ವಿನಶ್ಯತಿ ತದ್ವಿಹೀನಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಹ್ಯನ್ನೇನ)
ತ್ವಕ್ಚರ್ಮಮಾಂಸರುಧಿರಾಸ್ಥಿಪುರೀಷರಾಶಿ-
ರ್ನಾಯಂ ಸ್ವಯಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ ನಿತ್ಯಶುದ್ಧಃ ॥ 154॥
ಪೂರ್ವಂ ಜನೇರಧಿಮೃತೇರಪಿ ನಾಯಮಸ್ತಿ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಜನೇರಪಿಮೃತೇರಥ)
ಜಾತಕ್ಷಣಃ ಕ್ಷಣಗುಣೋಽನಿಯತಸ್ವಭಾವಃ ।
ನೈಕೋ ಜಡಶ್ಚ ಘಟವತ್ಪರಿದೃಶ್ಯಮಾನಃ
ಸ್ವಾತ್ಮಾ ಕಥಂ ಭವತಿ ಭಾವವಿಕಾರವೇತ್ತಾ ॥ 155॥
ಪಾಣಿಪಾದಾದಿಮಾನ್ದೇಹೋ ನಾತ್ಮಾ ವ್ಯಙ್ಗೇಽಪಿ ಜೀವನಾತ್ ।
ತತ್ತಚ್ಛಕ್ತೇರನಾಶಾಚ್ಚ ನ ನಿಯಮ್ಯೋ ನಿಯಾಮಕಃ ॥ 156॥
ದೇಹತದ್ಧರ್ಮತತ್ಕರ್ಮತದವಸ್ಥಾದಿಸಾಕ್ಷಿಣಃ ।
ಸತ ಏವ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧಂ ತದ್ವೈಲಕ್ಷಣ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ॥ 157॥
ಶಲ್ಯರಾಶಿರ್ಮಾಂಸಲಿಪ್ತೋ ಮಲಪೂರ್ಣೋಽತಿಕಶ್ಮಲಃ ।
ಕಥಂ ಭವೇದಯಂ ವೇತ್ತಾ ಸ್ವಯಮೇತದ್ವಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ 158॥
ತ್ವಙ್ಮಾಂಸಮೇದೋಽಸ್ಥಿಪುರೀಷರಾಶಾ-
ವಹಮ್ಮತಿಂ ಮೂಢಜನಃ ಕರೋತಿ ।
ವಿಲಕ್ಷಣಂ ವೇತ್ತಿ ವಿಚಾರಶೀಲೋ
ನಿಜಸ್ವರೂಪಂ ಪರಮಾರ್ಥಭೂತಮ್ ॥ 159॥
ದೇಹೋಽಹಮಿತ್ಯೇವ ಜಡಸ್ಯ ಬುದ್ಧಿಃ
ದೇಹೇ ಚ ಜೀವೇ ವಿದುಷಸ್ತ್ವಹನ್ಧೀಃ ।
ವಿವೇಕವಿಜ್ಞಾನವತೋ ಮಹಾತ್ಮನೋ
ಬ್ರಹ್ಮಾಹಮಿತ್ಯೇವ ಮತಿಃ ಸದಾತ್ಮನಿ ॥ 160॥
ಅತ್ರಾತ್ಮಬುದ್ಧಿಂ ತ್ಯಜ ಮೂಢಬುದ್ಧೇ
ತ್ವಙ್ಮಾಂಸಮೇದೋಽಸ್ಥಿಪುರೀಷರಾಶೌ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ
ಕುರುಷ್ವ ಶಾನ್ತಿಂ ಪರಮಾಂ ಭಜಸ್ವ ॥ 161॥
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಾದಾವಸತಿ ಭ್ರಮೋದಿತಾಂ
ವಿದ್ವಾನಹನ್ತಾಂ ನ ಜಹಾತಿ ಯಾವತ್ ।
ತಾವನ್ನ ತಸ್ಯಾಸ್ತಿ ವಿಮುಕ್ತಿವಾರ್ತಾ-
ಪ್ಯಸ್ತ್ವೇಷ ವೇದಾನ್ತನಯಾನ್ತದರ್ಶೀ ॥ 162॥
ಛಾಯಾಶರೀರೇ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಗಾತ್ರೇ
ಯತ್ಸ್ವಪ್ನದೇಹೇ ಹೃದಿ ಕಲ್ಪಿತಾಙ್ಗೇ ।
ಯಥಾತ್ಮಬುದ್ಧಿಸ್ತವ ನಾಸ್ತಿ ಕಾಚಿ-
ಜ್ಜೀವಚ್ಛರೀರೇ ಚ ತಥೈವ ಮಾಽಸ್ತು ॥ 163॥
ದೇಹಾತ್ಮಧೀರೇವ ನೃಣಾಮಸದ್ಧಿಯಾಂ
ಜನ್ಮಾದಿದುಃಖಪ್ರಭವಸ್ಯ ಬೀಜಮ್ ।
ಯತಸ್ತತಸ್ತ್ವಂ ಜಹಿ ತಾಂ ಪ್ರಯತ್ನಾತ್
ತ್ಯಕ್ತೇ ತು ಚಿತ್ತೇ ನ ಪುನರ್ಭವಾಶಾ ॥ 164॥
ಕರ್ಮೇನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಪಞ್ಚಭಿರಞ್ಚಿತೋಽಯಂ
ಪ್ರಾಣೋ ಭವೇತ್ಪ್ರಾಣಮಯಸ್ತು ಕೋಶಃ ॥
ಯೇನಾತ್ಮವಾನನ್ನಮಯೋಽನುಪೂರ್ಣಃ
ಪ್ರವರ್ತತೇಽಸೌ ಸಕಲಕ್ರಿಯಾಸು ॥ 165॥
ನೈವಾತ್ಮಾಪಿ ಪ್ರಾಣಮಯೋ ವಾಯುವಿಕಾರೋ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನೈವಾತ್ಮಾಯಂ)
ಗನ್ತಾಽಽಗನ್ತಾ ವಾಯುವದನ್ತರ್ಬಹಿರೇಷಃ ।
ಯಸ್ಮಾತ್ಕಿಞ್ಚಿತ್ಕ್ವಾಪಿ ನ ವೇತ್ತೀಷ್ಟಮನಿಷ್ಟಂ
ಸ್ವಂ ವಾನ್ಯಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚನ ನಿತ್ಯಂ ಪರತನ್ತ್ರಃ ॥ 166॥
ಜ್ಞಾನೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ ಮನಶ್ಚ ಮನೋಮಯಃ ಸ್ಯಾತ್
ಕೋಶೋ ಮಮಾಹಮಿತಿ ವಸ್ತುವಿಕಲ್ಪಹೇತುಃ ।
ಸಞ್ಜ್ಞಾದಿಭೇದಕಲನಾಕಲಿತೋ ಬಲೀಯಾಂ-
ಸ್ತತ್ಪೂರ್ವಕೋಶಮಭಿಪೂರ್ಯ ವಿಜೃಮ್ಭತೇ ಯಃ ॥ 167॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅನುಪೂರ್ಯ)
ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಪಞ್ಚಭಿರೇವ ಹೋತೃಭಿಃ
ಪ್ರಚೀಯಮಾನೋ ವಿಷಯಾಜ್ಯಧಾರಯಾ ।
ಜಾಜ್ವಲ್ಯಮಾನೋ ಬಹುವಾಸನೇನ್ಧನೈಃ
ಮನೋಮಯಾಗ್ನಿರ್ದಹತಿ ಪ್ರಪಞ್ಚಮ್ ॥ 168॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಮನೋಮಯೋಽಗ್ನಿರ್ದಹತಿ)
ನ ಹ್ಯಸ್ತ್ಯವಿದ್ಯಾ ಮನಸೋಽತಿರಿಕ್ತಾ
ಮನೋ ಹ್ಯವಿದ್ಯಾ ಭವಬನ್ಧಹೇತುಃ ।
ತಸ್ಮಿನ್ವಿನಷ್ಟೇ ಸಕಲಂ ವಿನಷ್ಟಂ
ವಿಜೃಮ್ಭಿತೇಽಸ್ಮಿನ್ಸಕಲಂ ವಿಜೃಮ್ಭತೇ ॥ 169॥
ಸ್ವಪ್ನೇಽರ್ಥಶೂನ್ಯೇ ಸೃಜತಿ ಸ್ವಶಕ್ತ್ಯಾ
ಭೋಕ್ತ್ರಾದಿವಿಶ್ವಂ ಮನ ಏವ ಸರ್ವಮ್ ।
ತಥೈವ ಜಾಗ್ರತ್ಯಪಿ ನೋ ವಿಶೇಷಃ
ತತ್ಸರ್ವಮೇತನ್ಮನಸೋ ವಿಜೃಮ್ಭಣಮ್ ॥ 170॥
ಸುಷುಪ್ತಿಕಾಲೇ ಮನಸಿ ಪ್ರಲೀನೇ
ನೈವಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಿತ್ಸಕಲಪ್ರಸಿದ್ಧೇಃ ।
ಅತೋ ಮನಃಕಲ್ಪಿತ ಏವ ಪುಂಸಃ
ಸಂಸಾರ ಏತಸ್ಯ ನ ವಸ್ತುತೋಽಸ್ತಿ ॥ 171॥
ವಾಯುನಾಽಽನೀಯತೇ ಮೇಘಃ ಪುನಸ್ತೇನೈವ ನೀಯತೇ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಾಯುನಾ ನೀಯತೇ ಮೇಘಃ ಪುನಸ್ತೇನೈವ ಲೀಯತೇ)
ಮನಸಾ ಕಲ್ಪ್ಯತೇ ಬನ್ಧೋ ಮೋಕ್ಷಸ್ತೇನೈವ ಕಲ್ಪ್ಯತೇ ॥ 172॥
ದೇಹಾದಿಸರ್ವವಿಷಯೇ ಪರಿಕಲ್ಪ್ಯ ರಾಗಂ
ಬಧ್ನಾತಿ ತೇನ ಪುರುಷಂ ಪಶುವದ್ಗುಣೇನ ।
ವೈರಸ್ಯಮತ್ರ ವಿಷವತ್ ಸುವಿಧಾಯ ಪಶ್ಚಾದ್
ಏನಂ ವಿಮೋಚಯತಿ ತನ್ಮನ ಏವ ಬನ್ಧಾತ್ ॥ 173॥
ತಸ್ಮಾನ್ಮನಃ ಕಾರಣಮಸ್ಯ ಜನ್ತೋಃ
ಬನ್ಧಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಚ ವಾ ವಿಧಾನೇ ।
ಬನ್ಧಸ್ಯ ಹೇತುರ್ಮಲಿನಂ ರಜೋಗುಣೈಃ
ಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಶುದ್ಧಂ ವಿರಜಸ್ತಮಸ್ಕಮ್ ॥ 174॥
ವಿವೇಕವೈರಾಗ್ಯಗುಣಾತಿರೇಕಾ-
ಚ್ಛುದ್ಧತ್ವಮಾಸಾದ್ಯ ಮನೋ ವಿಮುಕ್ತ್ಯೈ ।
ಭವತ್ಯತೋ ಬುದ್ಧಿಮತೋ ಮುಮುಕ್ಷೋ-
ಸ್ತಾಭ್ಯಾಂ ದೃಢಾಭ್ಯಾಂ ಭವಿತವ್ಯಮಗ್ರೇ ॥ 175॥
ಮನೋ ನಾಮ ಮಹಾವ್ಯಾಘ್ರೋ ವಿಷಯಾರಣ್ಯಭೂಮಿಷು ।
ಚರತ್ಯತ್ರ ನ ಗಚ್ಛನ್ತು ಸಾಧವೋ ಯೇ ಮುಮುಕ್ಷವಃ ॥ 176॥
ಮನಃ ಪ್ರಸೂತೇ ವಿಷಯಾನಶೇಷಾನ್
ಸ್ಥೂಲಾತ್ಮನಾ ಸೂಕ್ಷ್ಮತಯಾ ಚ ಭೋಕ್ತುಃ ।
ಶರೀರವರ್ಣಾಶ್ರಮಜಾತಿಭೇದಾನ್
ಗುಣಕ್ರಿಯಾಹೇತುಫಲಾನಿ ನಿತ್ಯಮ್ ॥ 177॥
ಅಸಙ್ಗಚಿದ್ರೂಪಮಮುಂ ವಿಮೋಹ್ಯ
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಗುಣೈರ್ನಿಬದ್ಧ್ಯ ।
ಅಹಮ್ಮಮೇತಿ ಭ್ರಮಯತ್ಯಜಸ್ರಂ
ಮನಃ ಸ್ವಕೃತ್ಯೇಷು ಫಲೋಪಭುಕ್ತಿಷು ॥ 178॥
ಅಧ್ಯಾಸದೋಷಾತ್ಪುರುಷಸ್ಯ ಸಂಸೃತಿಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಧ್ಯಾಸಯೋಗಾತ್)
ಅಧ್ಯಾಸಬನ್ಧಸ್ತ್ವಮುನೈವ ಕಲ್ಪಿತಃ ।
ರಜಸ್ತಮೋದೋಷವತೋಽವಿವೇಕಿನೋ
ಜನ್ಮಾದಿದುಃಖಸ್ಯ ನಿದಾನಮೇತತ್ ॥ 179॥
ಅತಃ ಪ್ರಾಹುರ್ಮನೋಽವಿದ್ಯಾಂ ಪಣ್ಡಿತಾಸ್ತತ್ತ್ವದರ್ಶಿನಃ ।
ಯೇನೈವ ಭ್ರಾಮ್ಯತೇ ವಿಶ್ವಂ ವಾಯುನೇವಾಭ್ರಮಣ್ಡಲಮ್ ॥ 180॥
ತನ್ಮನಃಶೋಧನಂ ಕಾರ್ಯಂ ಪ್ರಯತ್ನೇನ ಮುಮುಕ್ಷುಣಾ ।
ವಿಶುದ್ಧೇ ಸತಿ ಚೈತಸ್ಮಿನ್ಮುಕ್ತಿಃ ಕರಫಲಾಯತೇ ॥ 181॥
ಮೋಕ್ಷೈಕಸಕ್ತ್ಯಾ ವಿಷಯೇಷು ರಾಗಂ
ನಿರ್ಮೂಲ್ಯ ಸನ್ನ್ಯಸ್ಯ ಚ ಸರ್ವಕರ್ಮ ।
ಸಚ್ಛ್ರದ್ಧಯಾ ಯಃ ಶ್ರವಣಾದಿನಿಷ್ಠೋ
ರಜಃಸ್ವಭಾವಂ ಸ ಧುನೋತಿ ಬುದ್ಧೇಃ ॥ 182॥
ಮನೋಮಯೋ ನಾಪಿ ಭವೇತ್ಪರಾತ್ಮಾ
ಹ್ಯಾದ್ಯನ್ತವತ್ತ್ವಾತ್ಪರಿಣಾಮಿಭಾವಾತ್ ।
ದುಃಖಾತ್ಮಕತ್ವಾದ್ವಿಷಯತ್ವಹೇತೋಃ
ದ್ರಷ್ಟಾ ಹಿ ದೃಶ್ಯಾತ್ಮತಯಾ ನ ದೃಷ್ಟಃ ॥ 183॥
ಬುದ್ಧಿರ್ಬುದ್ಧೀನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಸಾರ್ಧಂ ಸವೃತ್ತಿಃ ಕರ್ತೃಲಕ್ಷಣಃ ।
ವಿಜ್ಞಾನಮಯಕೋಶಃ ಸ್ಯಾತ್ಪುಂಸಃ ಸಂಸಾರಕಾರಣಮ್ ॥ 184॥
ಅನುವ್ರಜಚ್ಚಿತ್ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಶಕ್ತಿಃ
ವಿಜ್ಞಾನಸಞ್ಜ್ಞಃ ಪ್ರಕೃತೇರ್ವಿಕಾರಃ ।
ಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾವಾನಹಮಿತ್ಯಜಸ್ರಂ
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಾದಿಷ್ವಭಿಮನ್ಯತೇ ಭೃಶಮ್ ॥ 185॥
ಅನಾದಿಕಾಲೋಽಯಮಹಂಸ್ವಭಾವೋ
ಜೀವಃ ಸಮಸ್ತವ್ಯವಹಾರವೋಢಾ ।
ಕರೋತಿ ಕರ್ಮಾಣ್ಯಪಿ ಪೂರ್ವವಾಸನಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕರ್ಮಾಣ್ಯನು)
ಪುಣ್ಯಾನ್ಯಪುಣ್ಯಾನಿ ಚ ತತ್ಫಲಾನಿ ॥ 186॥
ಭುಙ್ಕ್ತೇ ವಿಚಿತ್ರಾಸ್ವಪಿ ಯೋನಿಷು ವ್ರಜ-
ನ್ನಾಯಾತಿ ನಿರ್ಯಾತ್ಯಧ ಊರ್ಧ್ವಮೇಷಃ ।
ಅಸ್ಯೈವ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಸ್ಯ ಜಾಗ್ರತ್-
ಸ್ವಪ್ನಾದ್ಯವಸ್ಥಾಃ ಸುಖದುಃಖಭೋಗಃ ॥ 187॥
ದೇಹಾದಿನಿಷ್ಠಾಶ್ರಮಧರ್ಮಕರ್ಮ-
ಗುಣಾಭಿಮಾನಃ ಸತತಂ ಮಮೇತಿ ।
ವಿಜ್ಞಾನಕೋಶೋಽಯಮತಿಪ್ರಕಾಶಃ
ಪ್ರಕೃಷ್ಟಸಾನ್ನಿಧ್ಯವಶಾತ್ಪರಾತ್ಮನಃ ।
ಅತೋ ಭವತ್ಯೇಷ ಉಪಾಧಿರಸ್ಯ
ಯದಾತ್ಮಧೀಃ ಸಂಸರತಿ ಭ್ರಮೇಣ ॥ 188॥
ಯೋಽಯಂ ವಿಜ್ಞಾನಮಯಃ ಪ್ರಾಣೇಷು ಹೃದಿ ಸ್ಫುರತ್ಯಯಂ ಜ್ಯೋತಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ಫುರತ್ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿಃ)
ಕೂಟಸ್ಥಃ ಸನ್ನಾತ್ಮಾ ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾ ಭವತ್ಯುಪಾಧಿಸ್ಥಃ ॥ 189॥
ಸ್ವಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಮುಪೇತ್ಯ ಬುದ್ಧೇಃ
ತಾದಾತ್ಮ್ಯದೋಷೇಣ ಪರಂ ಮೃಷಾತ್ಮನಃ ।
ಸರ್ವಾತ್ಮಕಃ ಸನ್ನಪಿ ವೀಕ್ಷತೇ ಸ್ವಯಂ
ಸ್ವತಃ ಪೃಥಕ್ತ್ವೇನ ಮೃದೋ ಘಟಾನಿವ ॥ 190॥
ಉಪಾಧಿಸಮ್ಬನ್ಧವಶಾತ್ಪರಾತ್ಮಾ
ಹ್ಯುಪಾಧಿಧರ್ಮಾನನುಭಾತಿ ತದ್ಗುಣಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಽಪ್ಯುಪಾಧಿ)
ಅಯೋವಿಕಾರಾನವಿಕಾರಿವಹ್ನಿವತ್
ಸದೈಕರೂಪೋಽಪಿ ಪರಃ ಸ್ವಭಾವಾತ್ ॥ 191॥
ಶಿಷ್ಯ ಉವಾಚ ।
ಭ್ರಮೇಣಾಪ್ಯನ್ಯಥಾ ವಾಽಸ್ತು ಜೀವಭಾವಃ ಪರಾತ್ಮನಃ ।
ತದುಪಾಧೇರನಾದಿತ್ವಾನ್ನಾನಾದೇರ್ನಾಶ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 192॥
ಅತೋಽಸ್ಯ ಜೀವಭಾವೋಽಪಿ ನಿತ್ಯಾ ಭವತಿ ಸಂಸೃತಿಃ ।
ನ ನಿವರ್ತೇತ ತನ್ಮೋಕ್ಷಃ ಕಥಂ ಮೇ ಶ್ರೀಗುರೋ ವದ ॥ 193॥
ಶ್ರೀಗುರುರುವಾಚ ।
ಸಮ್ಯಕ್ಪೃಷ್ಟಂ ತ್ವಯಾ ವಿದ್ವನ್ಸಾವಧಾನೇನ ತಚ್ಛೃಣು ।
ಪ್ರಾಮಾಣಿಕೀ ನ ಭವತಿ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ ಮೋಹಿತಕಲ್ಪನಾ ॥ 194॥
ಭ್ರಾನ್ತಿಂ ವಿನಾ ತ್ವಸಙ್ಗಸ್ಯ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಸ್ಯ ನಿರಾಕೃತೇಃ ।
ನ ಘಟೇತಾರ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧೋ ನಭಸೋ ನೀಲತಾದಿವತ್ ॥ 195॥
ಸ್ವಸ್ಯ ದ್ರಷ್ಟುರ್ನಿರ್ಗುಣಸ್ಯಾಕ್ರಿಯಸ್ಯ
ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬೋಧಾನನ್ದರೂಪಸ್ಯ ಬುದ್ಧೇಃ ।
ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ ಪ್ರಾಪ್ತೋ ಜೀವಭಾವೋ ನ ಸತ್ಯೋ
ಮೋಹಾಪಾಯೇ ನಾಸ್ತ್ಯವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಾತ್ ॥ 196॥
ಯಾವದ್ಭ್ರಾನ್ತಿಸ್ತಾವದೇವಾಸ್ಯ ಸತ್ತಾ
ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನೋಜ್ಜೃಮ್ಭಿತಸ್ಯ ಪ್ರಮಾದಾತ್ ।
ರಜ್ಜ್ವಾಂ ಸರ್ಪೋ ಭ್ರಾನ್ತಿಕಾಲೀನ ಏವ
ಭ್ರಾನ್ತೇರ್ನಾಶೇ ನೈವ ಸರ್ಪೋಽಪಿ ತದ್ವತ್ ॥ 197॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸರ್ಪೋಽಸ್ತಿ)
ಅನಾದಿತ್ವಮವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಕಾರ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ತಥೇಷ್ಯತೇ ।
ಉತ್ಪನ್ನಾಯಾಂ ತು ವಿದ್ಯಾಯಾಮಾವಿದ್ಯಕಮನಾದ್ಯಪಿ ॥ 198॥
ಪ್ರಬೋಧೇ ಸ್ವಪ್ನವತ್ಸರ್ವಂ ಸಹಮೂಲಂ ವಿನಶ್ಯತಿ ।
ಅನಾದ್ಯಪೀದಂ ನೋ ನಿತ್ಯಂ ಪ್ರಾಗಭಾವ ಇವ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ 199॥
ಅನಾದೇರಪಿ ವಿಧ್ವಂಸಃ ಪ್ರಾಗಭಾವಸ್ಯ ವೀಕ್ಷಿತಃ ।
ಯದ್ಬುದ್ಧ್ಯುಪಾಧಿಸಮ್ಬನ್ಧಾತ್ಪರಿಕಲ್ಪಿತಮಾತ್ಮನಿ ॥ 200॥
ಜೀವತ್ವಂ ನ ತತೋಽನ್ಯಸ್ತು ಸ್ವರೂಪೇಣ ವಿಲಕ್ಷಣಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ತತೋಽನ್ಯತ್ತು)
ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ತ್ವಾತ್ಮನೋ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನಪುರಃಸರಃ ॥ 201॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಮ್ಬನ್ಧಃ ಸ್ವಾತ್ಮನೋ)
ವಿನಿವೃತ್ತಿರ್ಭವೇತ್ತಸ್ಯ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನೇನ ನಾನ್ಯಥಾ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕತ್ವವಿಜ್ಞಾನಂ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ ಶ್ರುತೇರ್ಮತಮ್ ॥ 202॥
ತದಾತ್ಮಾನಾತ್ಮನೋಃ ಸಮ್ಯಗ್ವಿವೇಕೇನೈವ ಸಿಧ್ಯತಿ ।
ತತೋ ವಿವೇಕಃ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಸದಾತ್ಮನೋಃ ॥ 203॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾಸದಾತ್ಮನೋಃ)
ಜಲಂ ಪಙ್ಕವದತ್ಯನ್ತಂ ಪಙ್ಕಾಪಾಯೇ ಜಲಂ ಸ್ಫುಟಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪಙ್ಕವದಸ್ಪಷ್ಟಂ)
ಯಥಾ ಭಾತಿ ತಥಾತ್ಮಾಪಿ ದೋಷಾಭಾವೇ ಸ್ಫುಟಪ್ರಭಃ ॥ 204॥
ಅಸನ್ನಿವೃತ್ತೌ ತು ಸದಾತ್ಮನಾ ಸ್ಫುಟಂ
ಪ್ರತೀತಿರೇತಸ್ಯ ಭವೇತ್ಪ್ರತೀಚಃ ।
ತತೋ ನಿರಾಸಃ ಕರಣೀಯ ಏವ
ಸದಾತ್ಮನಃ ಸಾಧ್ವಹಮಾದಿವಸ್ತುನಃ ॥ 205॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಸದಾತ್ಮನಃ)
ಅತೋ ನಾಯಂ ಪರಾತ್ಮಾ ಸ್ಯಾದ್ವಿಜ್ಞಾನಮಯಶಬ್ದಭಾಕ್ ।
ವಿಕಾರಿತ್ವಾಜ್ಜಡತ್ವಾಚ್ಚ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ವಹೇತುತಃ ।
ದೃಶ್ಯತ್ವಾದ್ವ್ಯಭಿಚಾರಿತ್ವಾನ್ನಾನಿತ್ಯೋ ನಿತ್ಯ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 206॥
ಆನನ್ದಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಚುಮ್ಬಿತತನುರ್ವೃತ್ತಿಸ್ತಮೋಜೃಮ್ಭಿತಾ
ಸ್ಯಾದಾನನ್ದಮಯಃ ಪ್ರಿಯಾದಿಗುಣಕಃ ಸ್ವೇಷ್ಟಾರ್ಥಲಾಭೋದಯಃ ।
ಪುಣ್ಯಸ್ಯಾನುಭವೇ ವಿಭಾತಿ ಕೃತಿನಾಮಾನನ್ದರೂಪಃ ಸ್ವಯಂ
ಸರ್ವೋ ನನ್ದತಿ ಯತ್ರ ಸಾಧು ತನುಭೃನ್ಮಾತ್ರಃ ಪ್ರಯತ್ನಂ ವಿನಾ ॥ 207॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭೂತ್ವಾ ನನ್ದತಿ)
ಆನನ್ದಮಯಕೋಶಸ್ಯ ಸುಷುಪ್ತೌ ಸ್ಫೂರ್ತಿರುತ್ಕಟಾ ।
ಸ್ವಪ್ನಜಾಗರಯೋರೀಷದಿಷ್ಟಸನ್ದರ್ಶನಾದಿನಾ ॥ 208॥
ನೈವಾಯಮಾನನ್ದಮಯಃ ಪರಾತ್ಮಾ
ಸೋಪಾಧಿಕತ್ವಾತ್ಪ್ರಕೃತೇರ್ವಿಕಾರಾತ್ ।
ಕಾರ್ಯತ್ವಹೇತೋಃ ಸುಕೃತಕ್ರಿಯಾಯಾ
ವಿಕಾರಸಙ್ಘಾತಸಮಾಹಿತತ್ವಾತ್ ॥ 209॥
ಪಞ್ಚಾನಾಮಪಿ ಕೋಶಾನಾಂ ನಿಷೇಧೇ ಯುಕ್ತಿತಃ ಶ್ರುತೇಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯುಕ್ತಿತಃ ಕೃತೇ)
ತನ್ನಿಷೇಧಾವಧಿ ಸಾಕ್ಷೀ ಬೋಧರೂಪೋಽವಶಿಷ್ಯತೇ ॥ 210॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತನ್ನಿಷೇಧಾವಧಿಃ)
ಯೋಽಯಮಾತ್ಮಾ ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿಃ ಪಞ್ಚಕೋಶವಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಅವಸ್ಥಾತ್ರಯಸಾಕ್ಷೀ ಸನ್ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ನಿರಞ್ಜನಃ ।
ಸದಾನನ್ದಃ ಸ ವಿಜ್ಞೇಯಃ ಸ್ವಾತ್ಮತ್ವೇನ ವಿಪಶ್ಚಿತಾ ॥ 211॥
ಶಿಷ್ಯ ಉವಾಚ ।
ಮಿಥ್ಯಾತ್ವೇನ ನಿಷಿದ್ಧೇಷು ಕೋಶೇಷ್ವೇತೇಷು ಪಞ್ಚಸು ।
ಸರ್ವಾಭಾವಂ ವಿನಾ ಕಿಞ್ಚಿನ್ನ ಪಶ್ಯಾಮ್ಯತ್ರ ಹೇ ಗುರೋ ।
ವಿಜ್ಞೇಯಂ ಕಿಮು ವಸ್ತ್ವಸ್ತಿ ಸ್ವಾತ್ಮನಾಽಽತ್ಮವಿಪಶ್ಚಿತಾ ॥ 212॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ವಾತ್ಮನಾತ್ರ ವಿಪಶ್ಚಿತಾ)
ಶ್ರೀಗುರುರುವಾಚ ।
ಸತ್ಯಮುಕ್ತಂ ತ್ವಯಾ ವಿದ್ವನ್ನಿಪುಣೋಽಸಿ ವಿಚಾರಣೇ ।
ಅಹಮಾದಿವಿಕಾರಾಸ್ತೇ ತದಭಾವೋಽಯಮಪ್ಯನು ॥ 213॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಽಯಮಪ್ಯಥ)
ಸರ್ವೇ ಯೇನಾನುಭೂಯನ್ತೇ ಯಃ ಸ್ವಯಂ ನಾನುಭೂಯತೇ ।
ತಮಾತ್ಮಾನಂ ವೇದಿತಾರಂ ವಿದ್ಧಿ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮಯಾ ॥ 214॥
ತತ್ಸಾಕ್ಷಿಕಂ ಭವೇತ್ತತ್ತದ್ಯದ್ಯದ್ಯೇನಾನುಭೂಯತೇ ।
ಕಸ್ಯಾಪ್ಯನನುಭೂತಾರ್ಥೇ ಸಾಕ್ಷಿತ್ವಂ ನೋಪಯುಜ್ಯತೇ ॥ 215॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನೋಪಪದ್ಯತೇ)
ಅಸೌ ಸ್ವಸಾಕ್ಷಿಕೋ ಭಾವೋ ಯತಃ ಸ್ವೇನಾನುಭೂಯತೇ ।
ಅತಃ ಪರಂ ಸ್ವಯಂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ನ ಚೇತರಃ ॥ 216॥
ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಿಷು ಸ್ಫುಟತರಂ ಯೋಽಸೌ ಸಮುಜ್ಜೃಮ್ಭತೇ
ಪ್ರತ್ಯಗ್ರೂಪತಯಾ ಸದಾಹಮಹಮಿತ್ಯನ್ತಃ ಸ್ಫುರನ್ನೈಕಧಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ಫುರನ್ನೇಕಧಾ)
ನಾನಾಕಾರವಿಕಾರಭಾಗಿನ ಇಮಾನ್ ಪಶ್ಯನ್ನಹನ್ಧೀಮುಖಾನ್ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭಾಜಿನ)
ನಿತ್ಯಾನನ್ದಚಿದಾತ್ಮನಾ ಸ್ಫುರತಿ ತಂ ವಿದ್ಧಿ ಸ್ವಮೇತಂ ಹೃದಿ ॥ 217॥
ಘಟೋದಕೇ ಬಿಮ್ಬಿತಮರ್ಕಬಿಮ್ಬ-
ಮಾಲೋಕ್ಯ ಮೂಢೋ ರವಿಮೇವ ಮನ್ಯತೇ ।
ತಥಾ ಚಿದಾಭಾಸಮುಪಾಧಿಸಂಸ್ಥಂ
ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾಹಮಿತ್ಯೇವ ಜಡೋಽಭಿಮನ್ಯತೇ ॥ 218॥
ಘಟಂ ಜಲಂ ತದ್ಗತಮರ್ಕಬಿಮ್ಬಂ
ವಿಹಾಯ ಸರ್ವಂ ವಿನಿರೀಕ್ಷ್ಯತೇಽರ್ಕಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ದಿವಿ ವೀಕ್ಷ್ಯತೇಽರ್ಕಃ)
ತಟಸ್ಥ ಏತತ್ತ್ರಿತಯಾವಭಾಸಕಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತಟಸ್ಥಿತಃ ತತ್ತ್ರಿ)
ಸ್ವಯಮ್ಪ್ರಕಾಶೋ ವಿದುಷಾ ಯಥಾ ತಥಾ ॥ 219॥
ದೇಹಂ ಧಿಯಂ ಚಿತ್ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಮೇವಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಚಿತ್ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಮೇತಂ)
ವಿಸೃಜ್ಯ ಬುದ್ಧೌ ನಿಹಿತಂ ಗುಹಾಯಾಮ್ ।
ದ್ರಷ್ಟಾರಮಾತ್ಮಾನಮಖಣ್ಡಬೋಧಂ
ಸರ್ವಪ್ರಕಾಶಂ ಸದಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 220॥
ನಿತ್ಯಂ ವಿಭುಂ ಸರ್ವಗತಂ ಸುಸೂಕ್ಷ್ಮಂ
ಅನ್ತರ್ಬಹಿಃಶೂನ್ಯಮನನ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ।
ವಿಜ್ಞಾಯ ಸಮ್ಯಙ್ನಿಜರೂಪಮೇತತ್
ಪುಮಾನ್ ವಿಪಾಪ್ಮಾ ವಿರಜೋ ವಿಮೃತ್ಯುಃ ॥ 221॥
ವಿಶೋಕ ಆನನ್ದಘನೋ ವಿಪಶ್ಚಿತ್
ಸ್ವಯಂ ಕುತಶ್ಚಿನ್ನ ಬಿಭೇತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ।
ನಾನ್ಯೋಽಸ್ತಿ ಪನ್ಥಾ ಭವಬನ್ಧಮುಕ್ತೇಃ
ವಿನಾ ಸ್ವತತ್ತ್ವಾವಗಮಂ ಮುಮುಕ್ಷೋಃ ॥ 222॥
ಬ್ರಹ್ಮಾಭಿನ್ನತ್ವವಿಜ್ಞಾನಂ ಭವಮೋಕ್ಷಸ್ಯ ಕಾರಣಮ್ ।
ಯೇನಾದ್ವಿತೀಯಮಾನನ್ದಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸಮ್ಪದ್ಯತೇ ಬುಧೈಃ ॥ 223॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಮ್ಪದ್ಯತೇ ಬುಧಃ)
ಬ್ರಹ್ಮಭೂತಸ್ತು ಸಂಸೃತ್ಯೈ ವಿದ್ವಾನ್ನಾವರ್ತತೇ ಪುನಃ ।
ವಿಜ್ಞಾತವ್ಯಮತಃ ಸಮ್ಯಗ್ಬ್ರಹ್ಮಾಭಿನ್ನತ್ವಮಾತ್ಮನಃ ॥ 224॥
ಸತ್ಯಂ ಜ್ಞಾನಮನನ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಶುದ್ಧಂ ಪರಂ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧಮ್ ।
ನಿತ್ಯಾನನ್ದೈಕರಸಂ ಪ್ರತ್ಯಗಭಿನ್ನಂ ನಿರನ್ತರಂ ಜಯತಿ ॥ 225॥
ಸದಿದಂ ಪರಮಾದ್ವೈತಂ ಸ್ವಸ್ಮಾದನ್ಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನೋಽಭಾವಾತ್ ।
ನ ಹ್ಯನ್ಯದಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚಿತ್ ಸಮ್ಯಕ್ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಬೋಧದಶಾಯಾಮ್ ॥ 226॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪರತತ್ತ್ವಬೋಧಸುದಶಾಯಾಮ್)
ಯದಿದಂ ಸಕಲಂ ವಿಶ್ವಂ ನಾನಾರೂಪಂ ಪ್ರತೀತಮಜ್ಞಾನಾತ್ ।
ತತ್ಸರ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಪ್ರತ್ಯಸ್ತಾಶೇಷಭಾವನಾದೋಷಮ್ ॥ 227॥
ಮೃತ್ಕಾರ್ಯಭೂತೋಽಪಿ ಮೃದೋ ನ ಭಿನ್ನಃ
ಕುಮ್ಭೋಽಸ್ತಿ ಸರ್ವತ್ರ ತು ಮೃತ್ಸ್ವರೂಪಾತ್ ।
ನ ಕುಮ್ಭರೂಪಂ ಪೃಥಗಸ್ತಿ ಕುಮ್ಭಃ
ಕುತೋ ಮೃಷಾ ಕಲ್ಪಿತನಾಮಮಾತ್ರಃ ॥ 228॥
ಕೇನಾಪಿ ಮೃದ್ಭಿನ್ನತಯಾ ಸ್ವರೂಪಂ
ಘಟಸ್ಯ ಸನ್ದರ್ಶಯಿತುಂ ನ ಶಕ್ಯತೇ ।
ಅತೋ ಘಟಃ ಕಲ್ಪಿತ ಏವ ಮೋಹಾ-
ನ್ಮೃದೇವ ಸತ್ಯಂ ಪರಮಾರ್ಥಭೂತಮ್ ॥ 229॥
ಸದ್ಬ್ರಹ್ಮಕಾರ್ಯಂ ಸಕಲಂ ಸದೇವಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸದೈವ)
ತನ್ಮಾತ್ರಮೇತನ್ನ ತತೋಽನ್ಯದಸ್ತಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸನ್ಮಾತ್ರಮೇತನ್ನ)
ಅಸ್ತೀತಿ ಯೋ ವಕ್ತಿ ನ ತಸ್ಯ ಮೋಹೋ
ವಿನಿರ್ಗತೋ ನಿದ್ರಿತವತ್ಪ್ರಜಲ್ಪಃ ॥ 230॥
ಬ್ರಹ್ಮೈವೇದಂ ವಿಶ್ವಮಿತ್ಯೇವ ವಾಣೀ
ಶ್ರೌತೀ ಬ್ರೂತೇಽಥರ್ವನಿಷ್ಠಾ ವರಿಷ್ಠಾ ।
ತಸ್ಮಾದೇತದ್ಬ್ರಹ್ಮಮಾತ್ರಂ ಹಿ ವಿಶ್ವಂ
ನಾಧಿಷ್ಠಾನಾದ್ಭಿನ್ನತಾಽಽರೋಪಿತಸ್ಯ ॥ 231॥
ಸತ್ಯಂ ಯದಿ ಸ್ಯಾಜ್ಜಗದೇತದಾತ್ಮನೋಽ
ನನ್ತತ್ತ್ವಹಾನಿರ್ನಿಗಮಾಪ್ರಮಾಣತಾ ।
ಅಸತ್ಯವಾದಿತ್ವಮಪೀಶಿತುಃ ಸ್ಯಾ-
ನ್ನೈತತ್ತ್ರಯಂ ಸಾಧು ಹಿತಂ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ॥ 232॥
ಈಶ್ವರೋ ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಜ್ಞೋ ನ ಚಾಹಂ ತೇಷ್ವವಸ್ಥಿತಃ ।
ನ ಚ ಮತ್ಸ್ಥಾನಿ ಭೂತಾನೀತ್ಯೇವಮೇವ ವ್ಯಚೀಕ್ಲೃಪತ್ ॥ 233॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವ್ಯಚೀಕಥತ್)
ಯದಿ ಸತ್ಯಂ ಭವೇದ್ವಿಶ್ವಂ ಸುಷುಪ್ತಾವುಪಲಭ್ಯತಾಮ್ ।
ಯನ್ನೋಪಲಭ್ಯತೇ ಕಿಞ್ಚಿದತೋಽಸತ್ಸ್ವಪ್ನವನ್ಮೃಷಾ ॥ 234॥
ಅತಃ ಪೃಥಙ್ನಾಸ್ತಿ ಜಗತ್ಪರಾತ್ಮನಃ
ಪೃಥಕ್ಪ್ರತೀತಿಸ್ತು ಮೃಷಾ ಗುಣಾದಿವತ್ । ಗುಣಾಹಿವತ್
ಆರೋಪಿತಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಕಿಮರ್ಥವತ್ತಾಽ-
ಧಿಷ್ಠಾನಮಾಭಾತಿ ತಥಾ ಭ್ರಮೇಣ ॥ 235॥
ಭ್ರಾನ್ತಸ್ಯ ಯದ್ಯದ್ಭ್ರಮತಃ ಪ್ರತೀತಂ
ಬ್ರಹ್ಮೈವ ತತ್ತದ್ರಜತಂ ಹಿ ಶುಕ್ತಿಃ ।
ಇದನ್ತಯಾ ಬ್ರಹ್ಮ ಸದೈವ ರೂಪ್ಯತೇ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸದೇವ)
ತ್ವಾರೋಪಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಾಮಮಾತ್ರಮ್ ॥ 236॥
ಅತಃ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಸದದ್ವಿತೀಯಂ
ವಿಶುದ್ಧವಿಜ್ಞಾನಘನಂ ನಿರಞ್ಜನಮ್ ।
ಪ್ರಶಾನ್ತಮಾದ್ಯನ್ತವಿಹೀನಮಕ್ರಿಯಂ
ನಿರನ್ತರಾನನ್ದರಸಸ್ವರೂಪಮ್ ॥ 237॥
ನಿರಸ್ತಮಾಯಾಕೃತಸರ್ವಭೇದಂ
ನಿತ್ಯಂ ಸುಖಂ ನಿಷ್ಕಲಮಪ್ರಮೇಯಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿತ್ಯಂ ಧ್ರುವಂ)
ಅರೂಪಮವ್ಯಕ್ತಮನಾಖ್ಯಮವ್ಯಯಂ
ಜ್ಯೋತಿಃ ಸ್ವಯಂ ಕಿಞ್ಚಿದಿದಂ ಚಕಾಸ್ತಿ ॥ 238॥
ಜ್ಞಾತೃಜ್ಞೇಯಜ್ಞಾನಶೂನ್ಯಮನನ್ತಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಮ್ ।
ಕೇವಲಾಖಣ್ಡಚಿನ್ಮಾತ್ರಂ ಪರಂ ತತ್ತ್ವಂ ವಿದುರ್ಬುಧಾಃ ॥ 239॥
ಅಹೇಯಮನುಪಾದೇಯಂ ಮನೋವಾಚಾಮಗೋಚರಮ್ ।
ಅಪ್ರಮೇಯಮನಾದ್ಯನ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪೂರ್ಣಮಹಂ ಮಹಃ ॥ 240॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪೂರ್ಣಂ ಮಹನ್ಮಹಃ)
ತತ್ತ್ವಮ್ಪದಾಭ್ಯಾಮಭಿಧೀಯಮಾನಯೋಃ
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋಃ ಶೋಧಿತಯೋರ್ಯದೀತ್ಥಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಶೋಧಿತಯೋರ್ಯದಿತ್ಥಮ್)
ಶ್ರುತ್ಯಾ ತಯೋಸ್ತತ್ತ್ವಮಸೀತಿ ಸಮ್ಯಗ್
ಏಕತ್ವಮೇವ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯತೇ ಮುಹುಃ ॥ 241-
ಏಕ್ಯಂ ತಯೋರ್ಲಕ್ಷಿತಯೋರ್ನ ವಾಚ್ಯಯೋಃ
ನಿಗದ್ಯತೇಽನ್ಯೋನ್ಯವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಿಣೋಃ ।
ಖದ್ಯೋತಭಾನ್ವೋರಿವ ರಾಜಭೃತ್ಯಯೋಃ
ಕೂಪಾಮ್ಬುರಾಶ್ಯೋಃ ಪರಮಾಣುಮೇರ್ವೋಃ ॥ 242॥
ತಯೋರ್ವಿರೋಧೋಽಯಮುಪಾಧಿಕಲ್ಪಿತೋ
ನ ವಾಸ್ತವಃ ಕಶ್ಚಿದುಪಾಧಿರೇಷಃ ।
ಈಶಸ್ಯ ಮಾಯಾ ಮಹದಾದಿಕಾರಣಂ
ಜೀವಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಂ ಶಋಣು ಪಞ್ಚಕೋಶಮ್ ॥ 243॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪಞ್ಚಕೋಶಾಃ)
ಏತಾವುಪಾಧೀ ಪರಜೀವಯೋಸ್ತಯೋಃ
ಸಮ್ಯಙ್ನಿರಾಸೇ ನ ಪರೋ ನ ಜೀವಃ ।
ರಾಜ್ಯಂ ನರೇನ್ದ್ರಸ್ಯ ಭಟಸ್ಯ ಖೇಟಕ್-
ಸ್ತಯೋರಪೋಹೇ ನ ಭಟೋ ನ ರಾಜಾ ॥ 244॥
ಅಥಾತ ಆದೇಶ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಃ ಸ್ವಯಂ
ನಿಷೇಧತಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಕಲ್ಪಿತಂ ದ್ವಯಮ್ ।
ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಾನುಗೃಹೀತಬೋಧಾ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರಮಾಣಾನುಗೃಹೀತಯುಕ್ತ್ಯಾ)
ತ್ತಯೋರ್ನಿರಾಸಃ ಕರಣೀಯ ಏವ ॥ 245॥
ನೇದಂ ನೇದಂ ಕಲ್ಪಿತತ್ವಾನ್ನ ಸತ್ಯಂ
ರಜ್ಜುದೃಷ್ಟವ್ಯಾಲವತ್ಸ್ವಪ್ನವಚ್ಚ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ರಜ್ಜೌ)
ಇತ್ಥಂ ದೃಶ್ಯಂ ಸಾಧುಯುಕ್ತ್ಯಾ ವ್ಯಪೋಹ್ಯ
ಜ್ಞೇಯಃ ಪಶ್ಚಾದೇಕಭಾವಸ್ತಯೋರ್ಯಃ ॥ 246॥
ತತಸ್ತು ತೌ ಲಕ್ಷಣಯಾ ಸುಲಕ್ಷ್ಯೌ
ತಯೋರಖಣ್ಡೈಕರಸತ್ವಸಿದ್ಧಯೇ ।
ನಾಲಂ ಜಹತ್ಯಾ ನ ತಥಾಽಜಹತ್ಯಾ
ಕಿನ್ತೂಭಯಾರ್ಥಾತ್ಮಿಕಯೈವ ಭಾವ್ಯಮ್ ॥ 247॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭಯಾರ್ಥೈಕತಯೈವ)
ಸ ದೇವದತ್ತೋಽಯಮಿತೀಹ ಚೈಕತಾ
ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಾಂಶಮಪಾಸ್ಯ ಕಥ್ಯತೇ ।
ಯಥಾ ತಥಾ ತತ್ತ್ವಮಸೀತಿವಾಕ್ಯೇ
ವಿರುದ್ಧಧರ್ಮಾನುಭಯತ್ರ ಹಿತ್ವಾ ॥ 248॥
ಸಂಲಕ್ಷ್ಯ ಚಿನ್ಮಾತ್ರತಯಾ ಸದಾತ್ಮನೋಃ
ಅಖಣ್ಡಭಾವಃ ಪರಿಚೀಯತೇ ಬುಧೈಃ ।
ಏವಂ ಮಹಾವಾಕ್ಯಶತೇನ ಕಥ್ಯತೇ
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋರೈಕ್ಯಮಖಣ್ಡಭಾವಃ ॥ 249॥
ಅಸ್ಥೂಲಮಿತ್ಯೇತದಸನ್ನಿರಸ್ಯ
ಸಿದ್ಧಂ ಸ್ವತೋ ವ್ಯೋಮವದಪ್ರತರ್ಕ್ಯಮ್ ।
ಅತೋ ಮೃಷಾಮಾತ್ರಮಿದಂ ಪ್ರತೀತಂ
ಜಹೀಹಿ ಯತ್ಸ್ವಾತ್ಮತಯಾ ಗೃಹೀತಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಹಮಿತ್ಯೇವ ವಿಶುದ್ಧಬುದ್ಧ್ಯಾ
ವಿದ್ಧಿ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಮಖಣ್ಡಬೋಧಮ್ ॥ 250॥
ಮೃತ್ಕಾರ್ಯಂ ಸಕಲಂ ಘಟಾದಿ ಸತತಂ ಮೃನ್ಮಾತ್ರಮೇವಾಹಿತಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಮೃನ್ಮಾತ್ರಮೇವಾಭಿತಃ)
ತದ್ವತ್ಸಜ್ಜನಿತಂ ಸದಾತ್ಮಕಮಿದಂ ಸನ್ಮಾತ್ರಮೇವಾಖಿಲಮ್ ।
ಯಸ್ಮಾನ್ನಾಸ್ತಿ ಸತಃ ಪರಂ ಕಿಮಪಿ ತತ್ಸತ್ಯಂ ಸ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ
ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಪ್ರಶಾನ್ತಮಮಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಯಂ ಯತ್ಪರಮ್ ॥ 251॥
ನಿದ್ರಾಕಲ್ಪಿತದೇಶಕಾಲವಿಷಯಜ್ಞಾತ್ರಾದಿ ಸರ್ವಂ ಯಥಾ
ಮಿಥ್ಯಾ ತದ್ವದಿಹಾಪಿ ಜಾಗ್ರತಿ ಜಗತ್ಸ್ವಾಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯತ್ವತಃ ।
ಯಸ್ಮಾದೇವಮಿದಂ ಶರೀರಕರಣಪ್ರಾಣಾಹಮಾದ್ಯಪ್ಯಸತ್
ತಸ್ಮಾತ್ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಪ್ರಶಾನ್ತಮಮಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಯಂ ಯತ್ಪರಮ್ ॥ 252॥
ಯತ್ರ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ ಕಲ್ಪಿತಂ ತದ್ವಿವೇಕೇ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯದ್ವಿವೇಕೇ)
ತತ್ತನ್ಮಾತ್ರಂ ನೈವ ತಸ್ಮಾದ್ವಿಭಿನ್ನಮ್ ।
ಸ್ವಪ್ನೇ ನಷ್ಟಂ ಸ್ವಪ್ನವಿಶ್ವಂ ವಿಚಿತ್ರಂ
ಸ್ವಸ್ಮಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಕಿನ್ನು ದೃಷ್ಟಂ ಪ್ರಬೋಧೇ ॥ 253॥
ಜಾತಿನೀತಿಕುಲಗೋತ್ರದೂರಗಂ
ನಾಮರೂಪಗುಣದೋಷವರ್ಜಿತಮ್ ।
ದೇಶಕಾಲವಿಷಯಾತಿವರ್ತಿ ಯದ್
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 254॥
ಯತ್ಪರಂ ಸಕಲವಾಗಗೋಚರಂ
ಗೋಚರಂ ವಿಮಲಬೋಧಚಕ್ಷುಷಃ ।
ಶುದ್ಧಚಿದ್ಘನಮನಾದಿ ವಸ್ತು ಯದ್
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 255॥
ಷಡ್ಭಿರೂರ್ಮಿಭಿರಯೋಗಿ ಯೋಗಿಹೃದ್-
ಭಾವಿತಂ ನ ಕರಣೈರ್ವಿಭಾವಿತಮ್ ।
ಬುದ್ಧ್ಯವೇದ್ಯಮನವದ್ಯಮಸ್ತಿ ಯದ್ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭೂತಿ ಯದ್)
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 256॥
ಭ್ರಾನ್ತಿಕಲ್ಪಿತಜಗತ್ಕಲಾಶ್ರಯಂ
ಸ್ವಾಶ್ರಯಂ ಚ ಸದಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ನಿಷ್ಕಲಂ ನಿರುಪಮಾನವದ್ಧಿ ಯದ್ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿರುಪಮಾನಮೃದ್ಧಿಮತ್)
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 257॥
ಜನ್ಮವೃದ್ಧಿಪರಿಣತ್ಯಪಕ್ಷಯ-
ವ್ಯಾಧಿನಾಶನವಿಹೀನಮವ್ಯಯಮ್ ।
ವಿಶ್ವಸೃಷ್ಟ್ಯವವಿಘಾತಕಾರಣಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವನಘಾತಕಾರಣಂ)
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 258॥
ಅಸ್ತಭೇದಮನಪಾಸ್ತಲಕ್ಷಣಂ
ನಿಸ್ತರಙ್ಗಜಲರಾಶಿನಿಶ್ಚಲಮ್ ।
ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಮವಿಭಕ್ತಮೂರ್ತಿ ಯದ್
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 259॥
ಏಕಮೇವ ಸದನೇಕಕಾರಣಂ
ಕಾರಣಾನ್ತರನಿರಾಸ್ಯಕಾರಣಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಕಾರಣಮ್)
ಕಾರ್ಯಕಾರಣವಿಲಕ್ಷಣಂ ಸ್ವಯಂ
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 260॥
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಮನಲ್ಪಮಕ್ಷರಂ
ಯತ್ಕ್ಷರಾಕ್ಷರವಿಲಕ್ಷಣಂ ಪರಮ್ ।
ನಿತ್ಯಮವ್ಯಯಸುಖಂ ನಿರಞ್ಜನಂ
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 261॥
ಯದ್ವಿಭಾತಿ ಸದನೇಕಧಾ ಭ್ರಮಾ-
ನ್ನಾಮರೂಪಗುಣವಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮನಾ ।
ಹೇಮವತ್ಸ್ವಯಮವಿಕ್ರಿಯಂ ಸದಾ
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 262॥
ಯಚ್ಚಕಾಸ್ತ್ಯನಪರಂ ಪರಾತ್ಪರಂ
ಪ್ರತ್ಯಗೇಕರಸಮಾತ್ಮಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಸತ್ಯಚಿತ್ಸುಖಮನನ್ತಮವ್ಯಯಂ
ಬ್ರಹ್ಮ ತತ್ತ್ವಮಸಿ ಭಾವಯಾತ್ಮನಿ ॥ 263॥
ಉಕ್ತಮರ್ಥಮಿಮಮಾತ್ಮನಿ ಸ್ವಯಂ
ಭಾವಯೇತ್ಪ್ರಥಿತಯುಕ್ತಿಭಿರ್ಧಿಯಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭಾವಯ ಪ್ರಥಿತ)
ಸಂಶಯಾದಿರಹಿತಂ ಕರಾಮ್ಬುವತ್
ತೇನ ತತ್ತ್ವನಿಗಮೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥ 264॥
ಸಮ್ಬೋಧಮಾತ್ರಂ ಪರಿಶುದ್ಧತತ್ತ್ವಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ವಂ ಬೋಧಮಾತ್ರಂ)
ವಿಜ್ಞಾಯ ಸಙ್ಘೇ ನೃಪವಚ್ಚ ಸೈನ್ಯೇ ।
ತದಾಶ್ರಯಃ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ಸರ್ವದಾ ಸ್ಥಿತೋ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತದಾತ್ಮನೈವಾತ್ಮನಿ)
ವಿಲಾಪಯ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ವಿಶ್ವಜಾತಮ್ ॥ 265॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ದೃಶ್ಯಜಾತಮ್)
ಬುದ್ಧೌ ಗುಹಾಯಾಂ ಸದಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ತಿ ಸತ್ಯಂ ಪರಮದ್ವಿತೀಯಮ್ ।
ತದಾತ್ಮನಾ ಯೋಽತ್ರ ವಸೇದ್ಗುಹಾಯಾಂ
ಪುನರ್ನ ತಸ್ಯಾಙ್ಗಗುಹಾಪ್ರವೇಶಃ ॥ 266॥
ಜ್ಞಾತೇ ವಸ್ತುನ್ಯಪಿ ಬಲವತೀ ವಾಸನಾಽನಾದಿರೇಷಾ
ಕರ್ತಾ ಭೋಕ್ತಾಪ್ಯಹಮಿತಿ ದೃಢಾ ಯಾಽಸ್ಯ ಸಂಸಾರಹೇತುಃ ।
ಪ್ರತ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟ್ಯಾಽಽತ್ಮನಿ ನಿವಸತಾ ಸಾಪನೇಯಾ ಪ್ರಯತ್ನಾ-
ನ್ಮುಕ್ತಿಂ ಪ್ರಾಹುಸ್ತದಿಹ ಮುನಯೋ ವಾಸನಾತಾನವಂ ಯತ್ ॥ 267॥
ಅಹಂ ಮಮೇತಿ ಯೋ ಭಾವೋ ದೇಹಾಕ್ಷಾದಾವನಾತ್ಮನಿ ।
ಅಧ್ಯಾಸೋಽಯಂ ನಿರಸ್ತವ್ಯೋ ವಿದುಷಾ ಸ್ವಾತ್ಮನಿಷ್ಠಯಾ ॥ 268॥
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸ್ವಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾನಂ ಬುದ್ಧಿತದ್ವೃತ್ತಿಸಾಕ್ಷಿಣಮ್ ।
ಸೋಽಹಮಿತ್ಯೇವ ಸದ್ವೃತ್ತ್ಯಾಽನಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮಮತಿಂ ಜಹಿ ॥ 269॥
ಲೋಕಾನುವರ್ತನಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ದೇಹಾನುವರ್ತನಮ್ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಾನುವರ್ತನಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 270॥
ಲೋಕವಾಸನಯಾ ಜನ್ತೋಃ ಶಾಸ್ತ್ರವಾಸನಯಾಪಿ ಚ ।
ದೇಹವಾಸನಯಾ ಜ್ಞಾನಂ ಯಥಾವನ್ನೈವ ಜಾಯತೇ ॥ 271
ಸಂಸಾರಕಾರಾಗೃಹಮೋಕ್ಷಮಿಚ್ಛೋ-
ರಯೋಮಯಂ ಪಾದನಿಬನ್ಧಶಋಙ್ಖಲಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿಬದ್ಧ)
ವದನ್ತಿ ತಜ್ಜ್ಞಾಃ ಪಟು ವಾಸನಾತ್ರಯಂ
ಯೋಽಸ್ಮಾದ್ವಿಮುಕ್ತಃ ಸಮುಪೈತಿ ಮುಕ್ತಿಮ್ ॥ 272॥
ಜಲಾದಿಸಂಸರ್ಗವಶಾತ್ಪ್ರಭೂತ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಜಲಾದಿಸಮ್ಪರ್ಕವಶಾತ್)
ದುರ್ಗನ್ಧಧೂತಾಽಗರುದಿವ್ಯವಾಸನಾ ।
ಸಙ್ಘರ್ಷಣೇನೈವ ವಿಭಾತಿ ಸಮ್ಯ-
ಗ್ವಿಧೂಯಮಾನೇ ಸತಿ ಬಾಹ್ಯಗನ್ಧೇ ॥ 273॥
ಅನ್ತಃಶ್ರಿತಾನನ್ತದುರನ್ತವಾಸನಾ-
ಧೂಲೀವಿಲಿಪ್ತಾ ಪರಮಾತ್ಮವಾಸನಾ ।
ಪ್ರಜ್ಞಾತಿಸಙ್ಘರ್ಷಣತೋ ವಿಶುದ್ಧಾ
ಪ್ರತೀಯತೇ ಚನ್ದನಗನ್ಧವತ್ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ 274॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ಫುಟಾ)
ಅನಾತ್ಮವಾಸನಾಜಾಲೈಸ್ತಿರೋಭೂತಾತ್ಮವಾಸನಾ ।
ನಿತ್ಯಾತ್ಮನಿಷ್ಠಯಾ ತೇಷಾಂ ನಾಶೇ ಭಾತಿ ಸ್ವಯಂ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ 275॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ಫುಟಾ)
ಯಥಾ ಯಥಾ ಪ್ರತ್ಯಗವಸ್ಥಿತಂ ಮನಃ
ತಥಾ ತಥಾ ಮುಞ್ಚತಿ ಬಾಹ್ಯವಾಸನಾಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬಾಹ್ಯವಾಸನಾಃ)
ನಿಃಶೇಷಮೋಕ್ಷೇ ಸತಿ ವಾಸನಾನಾಂ
ಆತ್ಮಾನುಭೂತಿಃ ಪ್ರತಿಬನ್ಧಶೂನ್ಯಾ ॥ 276॥
ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯೇವ ಸದಾ ಸ್ಥಿತ್ವಾ ಮನೋ ನಶ್ಯತಿ ಯೋಗಿನಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ಥಿತ್ಯಾ)
ವಾಸನಾನಾಂ ಕ್ಷಯಶ್ಚಾತಃ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 277॥
ತಮೋ ದ್ವಾಭ್ಯಾಂ ರಜಃ ಸತ್ತ್ವಾತ್ಸತ್ತ್ವಂ ಶುದ್ಧೇನ ನಶ್ಯತಿ ।
ತಸ್ಮಾತ್ಸತ್ತ್ವಮವಷ್ಟಭ್ಯ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 278॥
ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ಪುಷ್ಯತಿ ವಪುರಿತಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ನಿಶ್ಚಲಃ ।
ಧೈರ್ಯಮಾಲಮ್ಬ್ಯ ಯತ್ನೇನ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 279॥
ನಾಹಂ ಜೀವಃ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯತದ್ವ್ಯಾವೃತ್ತಿಪೂರ್ವಕಮ್ ।
ವಾಸನಾವೇಗತಃ ಪ್ರಾಪ್ತಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 280॥
ಶ್ರುತ್ಯಾ ಯುಕ್ತ್ಯಾ ಸ್ವಾನುಭೂತ್ಯಾ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸಾರ್ವಾತ್ಮ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ।
ಕ್ವಚಿದಾಭಾಸತಃ ಪ್ರಾಪ್ತಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 281॥
ಅನಾದಾನವಿಸರ್ಗಾಭ್ಯಾಮೀಷನ್ನಾಸ್ತಿ ಕ್ರಿಯಾ ಮುನೇಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅನ್ನಾದಾನವಿಸರ್ಗಾ)
ತದೇಕನಿಷ್ಠಯಾ ನಿತ್ಯಂ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 282॥
ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೋತ್ಥಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕತ್ವಬೋಧತಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಾತ್ಮತ್ವದಾರ್ಢ್ಯಾಯ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 283॥
ಅಹಮ್ಭಾವಸ್ಯ ದೇಹೇಽಸ್ಮಿನ್ನಿಃಶೇಷವಿಲಯಾವಧಿ ।
ಸಾವಧಾನೇನ ಯುಕ್ತಾತ್ಮಾ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 284॥
ಪ್ರತೀತಿರ್ಜೀವಜಗತೋಃ ಸ್ವಪ್ನವದ್ಭಾತಿ ಯಾವತಾ ।
ತಾವನ್ನಿರನ್ತರಂ ವಿದ್ವನ್ಸ್ವಾಧ್ಯಾಸಾಪನಯಂ ಕುರು ॥ 285॥
ನಿದ್ರಾಯಾ ಲೋಕವಾರ್ತಾಯಾಃ ಶಬ್ದಾದೇರಪಿ ವಿಸ್ಮೃತೇಃ ।
ಕ್ವಚಿನ್ನಾವಸರಂ ದತ್ತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮನಿ ॥ 286॥
ಮಾತಾಪಿತ್ರೋರ್ಮಲೋದ್ಭೂತಂ ಮಲಮಾಂಸಮಯಂ ವಪುಃ ।
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಚಾಣ್ಡಾಲವದ್ದೂರಂ ಬ್ರಹ್ಮೀಭೂಯ ಕೃತೀ ಭವ ॥ 287॥
ಘಟಾಕಾಶಂ ಮಹಾಕಾಶ ಇವಾತ್ಮಾನಂ ಪರಾತ್ಮನಿ ।
ವಿಲಾಪ್ಯಾಖಣ್ಡಭಾವೇನ ತೂಷ್ಣೀ ಭವ ಸದಾ ಮುನೇ ॥ 288॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತೂಷ್ಣೀಂ)
ಸ್ವಪ್ರಕಾಶಮಧಿಷ್ಠಾನಂ ಸ್ವಯಮ್ಭೂಯ ಸದಾತ್ಮನಾ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಣ್ಡಮಪಿ ಪಿಣ್ಡಾಣ್ಡಂ ತ್ಯಜ್ಯತಾಂ ಮಲಭಾಣ್ಡವತ್ ॥ 289॥
ಚಿದಾತ್ಮನಿ ಸದಾನನ್ದೇ ದೇಹಾರೂಢಾಮಹನ್ಧಿಯಮ್ ।
ನಿವೇಶ್ಯ ಲಿಙ್ಗಮುತ್ಸೃಜ್ಯ ಕೇವಲೋ ಭವ ಸರ್ವದಾ ॥ 290॥
ಯತ್ರೈಷ ಜಗದಾಭಾಸೋ ದರ್ಪಣಾನ್ತಃ ಪುರಂ ಯಥಾ ।
ತದ್ಬ್ರಹ್ಮಾಹಮಿತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಕೃತಕೃತ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯಸಿ ॥ 291॥
ಯತ್ಸತ್ಯಭೂತಂ ನಿಜರೂಪಮಾದ್ಯಂ
ಚಿದದ್ವಯಾನನ್ದಮರೂಪಮಕ್ರಿಯಮ್ ।
ತದೇತ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾವಪುರುತ್ಸೃಜೇತ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸೃಜೈತ)
ಶೈಲೂಷವದ್ವೇಷಮುಪಾತ್ತಮಾತ್ಮನಃ ॥ 292॥
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ದೃಶ್ಯಮಿದಂ ಮೃಷೈವ
ನೈವಾಹಮರ್ಥಃ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವದರ್ಶನಾತ್ ।
ಜಾನಾಮ್ಯಹಂ ಸರ್ವಮಿತಿ ಪ್ರತೀತಿಃ
ಕುತೋಽಹಮಾದೇಃ ಕ್ಷಣಿಕಸ್ಯ ಸಿಧ್ಯೇತ್ ॥ 293॥
ಅಹಮ್ಪದಾರ್ಥಸ್ತ್ವಹಮಾದಿಸಾಕ್ಷೀ
ನಿತ್ಯಂ ಸುಷುಪ್ತಾವಪಿ ಭಾವದರ್ಶನಾತ್ ।
ಬ್ರೂತೇ ಹ್ಯಜೋ ನಿತ್ಯ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಃ ಸ್ವಯಂ
ತತ್ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮಾ ಸದಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ 294॥
ವಿಕಾರಿಣಾಂ ಸರ್ವವಿಕಾರವೇತ್ತಾ
ನಿತ್ಯಾವಿಕಾರೋ ಭವಿತುಂ ಸಮರ್ಹತಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿತ್ಯೋಽವಿಕಾರೋ)
ಮನೋರಥಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಿಷು ಸ್ಫುಟಂ
ಪುನಃ ಪುನರ್ದೃಷ್ಟಮಸತ್ತ್ವಮೇತಯೋಃ ॥ 295॥
ಅತೋಽಭಿಮಾನಂ ತ್ಯಜ ಮಾಂಸಪಿಣ್ಡೇ
ಪಿಣ್ಡಾಭಿಮಾನಿನ್ಯಪಿ ಬುದ್ಧಿಕಲ್ಪಿತೇ ।
ಕಾಲತ್ರಯಾಬಾಧ್ಯಮಖಣ್ಡಬೋಧಂ
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಮುಪೈಹಿ ಶಾನ್ತಿಮ್ ॥ 296॥
ತ್ಯಜಾಭಿಮಾನಂ ಕುಲಗೋತ್ರನಾಮ-
ರೂಪಾಶ್ರಮೇಷ್ವಾರ್ದ್ರಶವಾಶ್ರಿತೇಷು ।
ಲಿಙ್ಗಸ್ಯ ಧರ್ಮಾನಪಿ ಕರ್ತೃತಾದೀಂ-
ಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಭವಾಖಣ್ಡಸುಖಸ್ವರೂಪಃ ॥ 297॥
ಸನ್ತ್ಯನ್ಯೇ ಪ್ರತಿಬನ್ಧಾಃ ಪುಂಸಃ ಸಂಸಾರಹೇತವೋ ದೃಷ್ಟಾಃ ।
ತೇಷಾಮೇವಂ ಮೂಲಂ ಪ್ರಥಮವಿಕಾರೋ ಭವತ್ಯಹಙ್ಕಾರಃ ॥ 298॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತೇಷಾಮೇಷಾಂ)
ಯಾವತ್ಸ್ಯಾತ್ಸ್ವಸ್ಯ ಸಮ್ಬನ್ಧೋಽಹಙ್ಕಾರೇಣ ದುರಾತ್ಮನಾ ।
ತಾವನ್ನ ಲೇಶಮಾತ್ರಾಪಿ ಮುಕ್ತಿವಾರ್ತಾ ವಿಲಕ್ಷಣಾ ॥ 299॥
ಅಹಙ್ಕಾರಗ್ರಹಾನ್ಮುಕ್ತಃ ಸ್ವರೂಪಮುಪಪದ್ಯತೇ ।
ಚನ್ದ್ರವದ್ವಿಮಲಃ ಪೂರ್ಣಃ ಸದಾನನ್ದಃ ಸ್ವಯಮ್ಪ್ರಭಃ ॥ 300॥
ಯೋ ವಾ ಪುರೇ ಸೋಽಹಮಿತಿ ಪ್ರತೀತೋ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪುರೈಷೋಽಹಮಿತಿ)
ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಪ್ರಕ್ಲೃಪ್ತಸ್ತಮಸಾಽತಿಮೂಢಯಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬುದ್ಧ್ಯಾಽವಿವಿಕ್ತಸ್ತಮಸಾ)
ತಸ್ಯೈವ ನಿಃಶೇಷತಯಾ ವಿನಾಶೇ
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಭಾವಃ ಪ್ರತಿಬನ್ಧಶೂನ್ಯಃ ॥ 301॥
ಬ್ರಹ್ಮಾನನ್ದನಿಧಿರ್ಮಹಾಬಲವತಾಽಹಙ್ಕಾರಘೋರಾಹಿನಾ
ಸಂವೇಷ್ಟ್ಯಾತ್ಮನಿ ರಕ್ಷ್ಯತೇ ಗುಣಮಯೈಶ್ಚಣ್ಡೇಸ್ತ್ರಿಭಿರ್ಮಸ್ತಕೈಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಚಣ್ಡೈ)
ವಿಜ್ಞಾನಾಖ್ಯಮಹಾಸಿನಾ ಶ್ರುತಿಮತಾ ವಿಚ್ಛಿದ್ಯ ಶೀರ್ಷತ್ರಯಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ದ್ಯುತಿಮತಾ)
ನಿರ್ಮೂಲ್ಯಾಹಿಮಿಮಂ ನಿಧಿಂ ಸುಖಕರಂ ಧೀರೋಽನುಭೋಕ್ತುಙ್ಕ್ಷಮಃ ॥ 302॥
ಯಾವದ್ವಾ ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿದ್ವಿಷದೋಷಸ್ಫೂರ್ತಿರಸ್ತಿ ಚೇದ್ದೇಹೇ ।
ಕಥಮಾರೋಗ್ಯಾಯ ಭವೇತ್ತದ್ವದಹನ್ತಾಪಿ ಯೋಗಿನೋ ಮುಕ್ತ್ಯೈ ॥ 303॥
ಅಹಮೋಽತ್ಯನ್ತನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ತತ್ಕೃತನಾನಾವಿಕಲ್ಪಸಂಹೃತ್ಯಾ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ತತ್ತ್ವವಿವೇಕಾದಿದಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿನ್ದತೇ ತತ್ತ್ವಮ್ ॥ 304॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿವೇಕಾದಯಮ್)
ಅಹಙ್ಕಾರೇ ಕರ್ತರ್ಯಹಮಿತಿ ಮತಿಂ ಮುಞ್ಚ ಸಹಸಾ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಹಙ್ಕರ್ತರ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಹಮಿತಿ)
ವಿಕಾರಾತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮಪ್ರತಿಫಲಜುಷಿ ಸ್ವಸ್ಥಿತಿಮುಷಿ ।
ಯದಧ್ಯಾಸಾತ್ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಜನಿಮೃತಿಜರಾದುಃಖಬಹುಲಾ
ಪ್ರತೀಚಶ್ಚಿನ್ಮೂರ್ತೇಸ್ತವ ಸುಖತನೋಃ ಸಂಸೃತಿರಿಯಮ್ ॥ 305॥
ಸದೈಕರೂಪಸ್ಯ ಚಿದಾತ್ಮನೋ ವಿಭೋ-
ರಾನನ್ದಮೂರ್ತೇರನವದ್ಯಕೀರ್ತೇಃ ।
ನೈವಾನ್ಯಥಾ ಕ್ವಾಪ್ಯವಿಕಾರಿಣಸ್ತೇ
ವಿನಾಹಮಧ್ಯಾಸಮಮುಷ್ಯ ಸಂಸೃತಿಃ ॥ 306॥
ತಸ್ಮಾದಹಙ್ಕಾರಮಿಮಂ ಸ್ವಶತ್ರುಂ
ಭೋಕ್ತುರ್ಗಲೇ ಕಣ್ಟಕವತ್ಪ್ರತೀತಮ್ ।
ವಿಚ್ಛಿದ್ಯ ವಿಜ್ಞಾನಮಹಾಸಿನಾ ಸ್ಫುಟಂ
ಭುಙ್ಕ್ಷ್ವಾತ್ಮಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಸುಖಂ ಯಥೇಷ್ಟಮ್ ॥ 307॥
ತತೋಽಹಮಾದೇರ್ವಿನಿವರ್ತ್ಯ ವೃತ್ತಿಂ
ಸನ್ತ್ಯಕ್ತರಾಗಃ ಪರಮಾರ್ಥಲಾಭಾತ್ ।
ತೂಷ್ಣೀಂ ಸಮಾಸ್ಸ್ವಾತ್ಮಸುಖಾನುಭೂತ್ಯಾ
ಪೂರ್ಣಾತ್ಮನಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ॥ 308॥
ಸಮೂಲಕೃತ್ತೋಽಪಿ ಮಹಾನಹಂ ಪುನಃ
ವ್ಯುಲ್ಲೇಖಿತಃ ಸ್ಯಾದ್ಯದಿ ಚೇತಸಾ ಕ್ಷಣಮ್ ।
ಸಞ್ಜೀವ್ಯ ವಿಕ್ಷೇಪಶತಂ ಕರೋತಿ
ನಭಸ್ವತಾ ಪ್ರಾವೃಷಿ ವಾರಿದೋ ಯಥಾ ॥ 309॥
ನಿಗೃಹ್ಯ ಶತ್ರೋರಹಮೋಽವಕಾಶಃ
ಕ್ವಚಿನ್ನ ದೇಯೋ ವಿಷಯಾನುಚಿನ್ತಯಾ ।
ಸ ಏವ ಸಞ್ಜೀವನಹೇತುರಸ್ಯ
ಪ್ರಕ್ಷೀಣಜಮ್ಬೀರತರೋರಿವಾಮ್ಬು ॥ 310॥
ದೇಹಾತ್ಮನಾ ಸಂಸ್ಥಿತ ಏವ ಕಾಮೀ
ವಿಲಕ್ಷಣಃ ಕಾಮಯಿತಾ ಕಥಂ ಸ್ಯಾತ್ ।
ಅತೋಽರ್ಥಸನ್ಧಾನಪರತ್ವಮೇವ
ಭೇದಪ್ರಸಕ್ತ್ಯಾ ಭವಬನ್ಧಹೇತುಃ ॥ 311॥
ಕಾರ್ಯಪ್ರವರ್ಧನಾದ್ಬೀಜಪ್ರವೃದ್ಧಿಃ ಪರಿದೃಶ್ಯತೇ ।
ಕಾರ್ಯನಾಶಾದ್ಬೀಜನಾಶಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಕಾರ್ಯಂ ನಿರೋಧಯೇತ್ ॥ 312॥
ವಾಸನಾವೃದ್ಧಿತಃ ಕಾರ್ಯಂ ಕಾರ್ಯವೃದ್ಧ್ಯಾ ಚ ವಾಸನಾ ।
ವರ್ಧತೇ ಸರ್ವಥಾ ಪುಂಸಃ ಸಂಸಾರೋ ನ ನಿವರ್ತತೇ ॥ 313॥
ಸಂಸಾರಬನ್ಧವಿಚ್ಛಿತ್ತ್ಯೈ ತದ್ ದ್ವಯಂ ಪ್ರದಹೇದ್ಯತಿಃ ।
ವಾಸನಾವೃದ್ಧಿರೇತಾಭ್ಯಾಂ ಚಿನ್ತಯಾ ಕ್ರಿಯಯಾ ಬಹಿಃ ॥ 314॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಾಸನಾ ಪ್ರೇರ್ಯತೇ ಹ್ಯನ್ತಃ)
ತಾಭ್ಯಾಂ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಾ ಸಾ ಸೂತೇ ಸಂಸೃತಿಮಾತ್ಮನಃ ।
ತ್ರಯಾಣಾಂ ಚ ಕ್ಷಯೋಪಾಯಃ ಸರ್ವಾವಸ್ಥಾಸು ಸರ್ವದಾ ॥ 315॥
ಸರ್ವತ್ರ ಸರ್ವತಃ ಸರ್ವಬ್ರಹ್ಮಮಾತ್ರಾವಲೋಕನೈಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಮಾತ್ರಾವಲೋಕನಮ್)
ಸದ್ಭಾವವಾಸನಾದಾರ್ಢ್ಯಾತ್ತತ್ತ್ರಯಂ ಲಯಮಶ್ನುತೇ ॥ 316॥
ಕ್ರಿಯಾನಾಶೇ ಭವೇಚ್ಚಿನ್ತಾನಾಶೋಽಸ್ಮಾದ್ವಾಸನಾಕ್ಷಯಃ ।
ವಾಸನಾಪ್ರಕ್ಷಯೋ ಮೋಕ್ಷಃ ಸಾ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿರಿಷ್ಯತೇ ॥ 317॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ)
ಸದ್ವಾಸನಾಸ್ಫೂರ್ತಿವಿಜೃಮ್ಭಣೇ ಸತಿ
ಹ್ಯಸೌ ವಿಲೀನಾಪ್ಯಹಮಾದಿವಾಸನಾ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿಲೀನಾ ತ್ವಹಮಾದಿವಾಸನಾ)
ಅತಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಾಪ್ಯರುಣಪ್ರಭಾಯಾಂ
ವಿಲೀಯತೇ ಸಾಧು ಯಥಾ ತಮಿಸ್ರಾ ॥ 318॥
ತಮಸ್ತಮಃಕಾರ್ಯಮನರ್ಥಜಾಲಂ
ನ ದೃಶ್ಯತೇ ಸತ್ಯುದಿತೇ ದಿನೇಶೇ ।
ತಥಾಽದ್ವಯಾನನ್ದರಸಾನುಭೂತೌ
ನೈವಾಸ್ತಿ ಬನ್ಧೋ ನ ಚ ದುಃಖಗನ್ಧಃ ॥ 319॥
ದೃಶ್ಯಂ ಪ್ರತೀತಂ ಪ್ರವಿಲಾಪಯನ್ಸನ್ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರವಿಲಾಪಯನ್ಸ್ವಯಂ)
ಸನ್ಮಾತ್ರಮಾನನ್ದಘನಂ ವಿಭಾವಯನ್ ।
ಸಮಾಹಿತಃ ಸನ್ಬಹಿರನ್ತರಂ ವಾ
ಕಾಲಂ ನಯೇಥಾಃ ಸತಿ ಕರ್ಮಬನ್ಧೇ ॥ 320॥
ಪ್ರಮಾದೋ ಬ್ರಹ್ಮನಿಷ್ಠಾಯಾಂ ನ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಕದಾಚನ ।
ಪ್ರಮಾದೋ ಮೃತ್ಯುರಿತ್ಯಾಹ ಭಗವಾನ್ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸುತಃ ॥ 321॥
ನ ಪ್ರಮಾದಾದನರ್ಥೋಽನ್ಯೋ ಜ್ಞಾನಿನಃ ಸ್ವಸ್ವರೂಪತಃ ।
ತತೋ ಮೋಹಸ್ತತೋಽಹನ್ಧೀಸ್ತತೋ ಬನ್ಧಸ್ತತೋ ವ್ಯಥಾ ॥ 322॥
ವಿಷಯಾಭಿಮುಖಂ ದೃಷ್ಟ್ವಾ ವಿದ್ವಾಂಸಮಪಿ ವಿಸ್ಮೃತಿಃ ।
ವಿಕ್ಷೇಪಯತಿ ಧೀದೋಷೈರ್ಯೋಷಾ ಜಾರಮಿವ ಪ್ರಿಯಮ್ ॥ 323॥
ಯಥಾಪಕೃಷ್ಟಂ ಶೈವಾಲಂ ಕ್ಷಣಮಾತ್ರಂ ನ ತಿಷ್ಠತಿ ।
ಆವೃಣೋತಿ ತಥಾ ಮಾಯಾ ಪ್ರಾಜ್ಞಂ ವಾಪಿ ಪರಾಙ್ಮುಖಮ್ ॥ 324॥
ಲಕ್ಷ್ಯಚ್ಯುತಂ ಚೇದ್ಯದಿ ಚಿತ್ತಮೀಷದ್
ಬಹಿರ್ಮುಖಂ ಸನ್ನಿಪತೇತ್ತತಸ್ತತಃ ।
ಪ್ರಮಾದತಃ ಪ್ರಚ್ಯುತಕೇಲಿಕನ್ದುಕಃ
ಸೋಪಾನಪಙ್ಕ್ತೌ ಪತಿತೋ ಯಥಾ ತಥಾ ॥ 325॥
ವಿಷಯೇಷ್ವಾವಿಶಚ್ಚೇತಃ ಸಙ್ಕಲ್ಪಯತಿ ತದ್ಗುಣಾನ್ ।
ಸಮ್ಯಕ್ಸಙ್ಕಲ್ಪನಾತ್ಕಾಮಃ ಕಾಮಾತ್ಪುಂಸಃ ಪ್ರವರ್ತನಮ್ ॥ 326॥
ಅತಃ ಪ್ರಮಾದಾನ್ನ ಪರೋಽಸ್ತಿ ಮೃತ್ಯುಃ
ವಿವೇಕಿನೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಸಮಾಧೌ ।
ಸಮಾಹಿತಃ ಸಿದ್ಧಿಮುಪೈತಿ ಸಮ್ಯಕ್
ಸಮಾಹಿತಾತ್ಮಾ ಭವ ಸಾವಧಾನಃ ॥ 327॥
ತತಃ ಸ್ವರೂಪವಿಭ್ರಂಶೋ ವಿಭ್ರಷ್ಟಸ್ತು ಪತತ್ಯಧಃ ।
ಪತಿತಸ್ಯ ವಿನಾ ನಾಶಂ ಪುನರ್ನಾರೋಹ ಈಕ್ಷ್ಯತೇ ॥ 328॥
ಸಙ್ಕಲ್ಪಂ ವರ್ಜಯೇತ್ತಸ್ಮಾತ್ಸರ್ವಾನರ್ಥಸ್ಯ ಕಾರಣಮ್ ।
ಅಪಥ್ಯಾನಿ ಹಿ ವಸ್ತೂನಿ ವ್ಯಾಧಿಗ್ರಸ್ತೋ ಯಥೋತ್ಸೃಜೇ ।
ಜೀವತೋ ಯಸ್ಯ ಕೈವಲ್ಯಂ ವಿದೇಹೇ ಸ ಚ ಕೇವಲಃ ।
ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿತ್ ಪಶ್ಯತೋ ಭೇದಂ ಭಯಂ ಬ್ರೂತೇ ಯಜುಃಶ್ರುತಿಃ ॥ 329॥
ಯದಾ ಕದಾ ವಾಪಿ ವಿಪಶ್ಚಿದೇಷ
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯನನ್ತೇಽಪ್ಯಣುಮಾತ್ರಭೇದಮ್ ।
ಪಶ್ಯತ್ಯಥಾಮುಷ್ಯ ಭಯಂ ತದೈವ
ಯದ್ವೀಕ್ಷಿತಂ ಭಿನ್ನತಯಾ ಪ್ರಮಾದಾತ್ ॥ 330॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯದೀಕ್ಷಿತಂ)
ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತಿನ್ಯಾಯಶತೈರ್ನಿಷಿದ್ಧೇ
ದೃಶ್ಯೇಽತ್ರ ಯಃ ಸ್ವಾತ್ಮಮತಿಂ ಕರೋತಿ ।
ಉಪೈತಿ ದುಃಖೋಪರಿ ದುಃಖಜಾತಂ
ನಿಷಿದ್ಧಕರ್ತಾ ಸ ಮಲಿಮ್ಲುಚೋ ಯಥಾ ॥ 331॥
ಸತ್ಯಾಭಿಸನ್ಧಾನರತೋ ವಿಮುಕ್ತೋ
ಮಹತ್ತ್ವಮಾತ್ಮೀಯಮುಪೈತಿ ನಿತ್ಯಮ್ ।
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಸನ್ಧಾನರತಸ್ತು ನಶ್ಯೇದ್
ದೃಷ್ಟಂ ತದೇತದ್ಯದಚೌರಚೌರಯೋಃ ॥ 332॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಚೋರಚೋರಯೋಃ)
ಯತಿರಸದನುಸನ್ಧಿಂ ಬನ್ಧಹೇತುಂ ವಿಹಾಯ
ಸ್ವಯಮಯಮಹಮಸ್ಮೀತ್ಯಾತ್ಮದೃಷ್ಟ್ಯೈವ ತಿಷ್ಠೇತ್
ಸುಖಯತಿ ನನು ನಿಷ್ಠಾ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಸ್ವಾನುಭೂತ್ಯಾ
ಹರತಿ ಪರಮವಿದ್ಯಾಕಾರ್ಯದುಃಖಂ ಪ್ರತೀತಮ್ ॥ 333॥
ಬಾಹ್ಯಾನುಸನ್ಧಿಃ ಪರಿವರ್ಧಯೇತ್ಫಲಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬಾಹ್ಯಾಭಿಸನ್ಧಿಃ)
ದುರ್ವಾಸನಾಮೇವ ತತಸ್ತತೋಽಧಿಕಾಮ್ ।
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಿವೇಕೈಃ ಪರಿಹೃತ್ಯ ಬಾಹ್ಯಂ
ಸ್ವಾತ್ಮಾನುಸನ್ಧಿಂ ವಿದಧೀತ ನಿತ್ಯಮ್ ॥ 334॥
ಬಾಹ್ಯೇ ನಿರುದ್ಧೇ ಮನಸಃ ಪ್ರಸನ್ನತಾ
ಮನಃಪ್ರಸಾದೇ ಪರಮಾತ್ಮದರ್ಶನಮ್ ।
ತಸ್ಮಿನ್ಸುದೃಷ್ಟೇ ಭವಬನ್ಧನಾಶೋ
ಬಹಿರ್ನಿರೋಧಃ ಪದವೀ ವಿಮುಕ್ತೇಃ ॥ 335॥
ಕಃ ಪಣ್ಡಿತಃ ಸನ್ಸದಸದ್ವಿವೇಕೀ
ಶ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಃ ಪರಮಾರ್ಥದರ್ಶೀ ।
ಜಾನನ್ಹಿ ಕುರ್ಯಾದಸತೋಽವಲಮ್ಬಂ
ಸ್ವಪಾತಹೇತೋಃ ಶಿಶುವನ್ಮುಮುಕ್ಷುಃ ॥ 336॥
ದೇಹಾದಿಸಂಸಕ್ತಿಮತೋ ನ ಮುಕ್ತಿಃ
ಮುಕ್ತಸ್ಯ ದೇಹಾದ್ಯಭಿಮತ್ಯಭಾವಃ ।
ಸುಪ್ತಸ್ಯ ನೋ ಜಾಗರಣಂ ನ ಜಾಗ್ರತಃ
ಸ್ವಪ್ನಸ್ತಯೋರ್ಭಿನ್ನಗುಣಾಶ್ರಯತ್ವಾತ್ ॥ 337॥
ಅನ್ತರ್ಬಹಿಃ ಸ್ವಂ ಸ್ಥಿರಜಙ್ಗಮೇಷು
ಜ್ಞಾತ್ವಾಽಽತ್ಮನಾಧಾರತಯಾ ವಿಲೋಕ್ಯ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಜ್ಞಾನಾತ್ಮನ್)
ತ್ಯಕ್ತಾಖಿಲೋಪಾಧಿರಖಣ್ಡರೂಪಃ
ಪೂರ್ಣಾತ್ಮನಾ ಯಃ ಸ್ಥಿತ ಏಷ ಮುಕ್ತಃ ॥ 338॥
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಬನ್ಧವಿಮುಕ್ತಿಹೇತುಃ
ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವಾನ್ನ ಪರೋಽಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ।
ದೃಶ್ಯಾಗ್ರಹೇ ಸತ್ಯುಪಪದ್ಯತೇಽಸೌ
ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವೋಽಸ್ಯ ಸದಾತ್ಮನಿಷ್ಠಯಾ ॥ 339॥
ದೃಶ್ಯಸ್ಯಾಗ್ರಹಣಂ ಕಥಂ ನು ಘಟತೇ ದೇಹಾತ್ಮನಾ ತಿಷ್ಠತೋ
ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಾನುಭವಪ್ರಸಕ್ತಮನಸಸ್ತತ್ತತ್ಕ್ರಿಯಾಂ ಕುರ್ವತಃ ।
ಸನ್ನ್ಯಸ್ತಾಖಿಲಧರ್ಮಕರ್ಮವಿಷಯೈರ್ನಿತ್ಯಾತ್ಮನಿಷ್ಠಾಪರೈಃ
ತತ್ತ್ವಜ್ಞೈಃ ಕರಣೀಯಮಾತ್ಮನಿ ಸದಾನನ್ದೇಚ್ಛುಭಿರ್ಯತ್ನತಃ ॥ 340॥
ಸರ್ವಾತ್ಮಸಿದ್ಧಯೇ ಭಿಕ್ಷೋಃ ಕೃತಶ್ರವಣಕರ್ಮಣಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಾರ್ವಾತ್ಮ್ಯ)
ಸಮಾಧಿಂ ವಿದಧಾತ್ಯೇಷಾ ಶಾನ್ತೋ ದಾನ್ತ ಇತಿ ಶ್ರುತಿಃ ॥ 341॥
ಆರೂಢಶಕ್ತೇರಹಮೋ ವಿನಾಶಃ
ಕರ್ತುನ್ನ ಶಕ್ಯ ಸಹಸಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತೈಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕರ್ತುಂ ನ)
ಯೇ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಾಖ್ಯಸಮಾಧಿನಿಶ್ಚಲಾಃ
ತಾನನ್ತರಾಽನನ್ತಭವಾ ಹಿ ವಾಸನಾಃ ॥ 342॥
ಅಹಮ್ಬುದ್ಧ್ಯೈವ ಮೋಹಿನ್ಯಾ ಯೋಜಯಿತ್ವಾಽಽವೃತೇರ್ಬಲಾತ್ ।
ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತಿಃ ಪುರುಷಂ ವಿಕ್ಷೇಪಯತಿ ತದ್ಗುಣೈಃ ॥ 343॥
ವಿಕ್ಷೇಪಶಕ್ತಿವಿಜಯೋ ವಿಷಮೋ ವಿಧಾತುಂ
ನಿಃಶೇಷಮಾವರಣಶಕ್ತಿನಿವೃತ್ತ್ಯಭಾವೇ ।
ದೃಗ್ದೃಶ್ಯಯೋಃ ಸ್ಫುಟಪಯೋಜಲವದ್ವಿಭಾಗೇ
ನಶ್ಯೇತ್ತದಾವರಣಮಾತ್ಮನಿ ಚ ಸ್ವಭಾವಾತ್ ।
ನಿಃಸಂಶಯೇನ ಭವತಿ ಪ್ರತಿಬನ್ಧಶೂನ್ಯೋ
ವಿಕ್ಷೇಪಣಂ ನ ಹಿ ತದಾ ಯದಿ ಚೇನ್ಮೃಷಾರ್ಥೇ ॥ 344॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿಕ್ಷೇಪಣಂ)
ಸಮ್ಯಗ್ವಿವೇಕಃ ಸ್ಫುಟಬೋಧಜನ್ಯೋ
ವಿಭಜ್ಯ ದೃಗ್ದೃಶ್ಯಪದಾರ್ಥತತ್ತ್ವಮ್ ।
ಛಿನತ್ತಿ ಮಾಯಾಕೃತಮೋಹಬನ್ಧಂ
ಯಸ್ಮಾದ್ವಿಮುಕ್ತಸ್ತು ಪುನರ್ನ ಸಂಸೃತಿಃ ॥ 345॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿಮುಕ್ತಸ್ಯ)
ಪರಾವರೈಕತ್ವವಿವೇಕವಹ್ನಿಃ
ದಹತ್ಯವಿದ್ಯಾಗಹನಂ ಹ್ಯಶೇಷಮ್ ।
ಕಿಂ ಸ್ಯಾತ್ಪುನಃ ಸಂಸರಣಸ್ಯ ಬೀಜಂ
ಅದ್ವೈತಭಾವಂ ಸಮುಪೇಯುಷೋಽಸ್ಯ ॥ 346॥
ಆವರಣಸ್ಯ ನಿವೃತ್ತಿರ್ಭವತಿ ಹಿ ಸಮ್ಯಕ್ಪದಾರ್ಥದರ್ಶನತಃ ।
ಮಿಥ್ಯಾಜ್ಞಾನವಿನಾಶಸ್ತದ್ವಿಕ್ಷೇಪಜನಿತದುಃಖನಿವೃತ್ತಿಃ ॥ 347॥
ಏತತ್ತ್ರಿತಯಂ ದೃಷ್ಟಂ ಸಮ್ಯಗ್ರಜ್ಜುಸ್ವರೂಪವಿಜ್ಞಾನಾತ್ ।
ತಸ್ಮಾದ್ವಸ್ತುಸತತ್ತ್ವಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಂ ಬನ್ಧಮುಕ್ತಯೇ ವಿದುಷಾ ॥ 348॥
ಅಯೋಽಗ್ನಿಯೋಗಾದಿವ ಸತ್ಸಮನ್ವಯಾನ್
ಮಾತ್ರಾದಿರೂಪೇಣ ವಿಜೃಮ್ಭತೇ ಧೀಃ ।
ತತ್ಕಾರ್ಯಮೇತದ್ದ್ವಿತಯಂ ಯತೋ ಮೃಷಾ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತತ್ಕಾರ್ಯಮೇವ ತ್ರಿತಯಂ)
ದೃಷ್ಟಂ ಭ್ರಮಸ್ವಪ್ನಮನೋರಥೇಷು ॥ 349॥
ತತೋ ವಿಕಾರಾಃ ಪ್ರಕೃತೇರಹಮ್ಮುಖಾ
ದೇಹಾವಸಾನಾ ವಿಷಯಾಶ್ಚ ಸರ್ವೇ ।
ಕ್ಷಣೇಽನ್ಯಥಾಭಾವಿತಯಾ ಹ್ಯಮೀಷಾ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭಾವಿನ ಏಷ ಆತ್ಮಾ)
ಮಸತ್ತ್ವಮಾತ್ಮಾ ತು ಕದಾಪಿ ನಾನ್ಯಥಾ ॥ 350॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಮಸತ್ತ್ವಮಾತ್ಮಾ ತು ಕದಾಪಿ)
ನಿತ್ಯಾದ್ವಯಾಖಣ್ಡಚಿದೇಕರೂಪೋ
ಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಸಾಕ್ಷೀ ಸದಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಅಹಮ್ಪದಪ್ರತ್ಯಯಲಕ್ಷಿತಾರ್ಥಃ
ಪ್ರತ್ಯಕ್ ಸದಾನನ್ದಘನಃ ಪರಾತ್ಮಾ ॥ 351॥
ಇತ್ಥಂ ವಿಪಶ್ಚಿತ್ಸದಸದ್ವಿಭಜ್ಯ
ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ತತ್ತ್ವಂ ನಿಜಬೋಧದೃಷ್ಟ್ಯಾ ।
ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಮಖಣ್ಡಬೋಧಂ
ತೇಭ್ಯೋ ವಿಮುಕ್ತಃ ಸ್ವಯಮೇವ ಶಾಮ್ಯತಿ ॥ 352॥
ಅಜ್ಞಾನಹೃದಯಗ್ರನ್ಥೇರ್ನಿಃಶೇಷವಿಲಯಸ್ತದಾ ।
ಸಮಾಧಿನಾಽವಿಕಲ್ಪೇನ ಯದಾಽದ್ವೈತಾತ್ಮದರ್ಶನಮ್ ॥ 353॥
ತ್ವಮಹಮಿದಮಿತೀಯಂ ಕಲ್ಪನಾ ಬುದ್ಧಿದೋಷಾತ್
ಪ್ರಭವತಿ ಪರಮಾತ್ಮನ್ಯದ್ವಯೇ ನಿರ್ವಿಶೇಷೇ ।
ಪ್ರವಿಲಸತಿ ಸಮಾಧಾವಸ್ಯ ಸರ್ವೋ ವಿಕಲ್ಪೋ
ವಿಲಯನಮುಪಗಚ್ಛೇದ್ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಾವಧೃತ್ಯಾ ॥ 354॥
ಶಾನ್ತೋ ದಾನ್ತಃ ಪರಮುಪರತಃ ಕ್ಷಾನ್ತಿಯುಕ್ತಃ ಸಮಾಧಿಂ
ಕುರ್ವನ್ನಿತ್ಯಂ ಕಲಯತಿ ಯತಿಃ ಸ್ವಸ್ಯ ಸರ್ವಾತ್ಮಭಾವಮ್ ।
ತೇನಾವಿದ್ಯಾತಿಮಿರಜನಿತಾನ್ಸಾಧು ದಗ್ಧ್ವಾ ವಿಕಲ್ಪಾನ್
ಬ್ರಹ್ಮಾಕೃತ್ಯಾ ನಿವಸತಿ ಸುಖಂ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೋ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಃ ॥ 355॥
ಸಮಾಹಿತಾ ಯೇ ಪ್ರವಿಲಾಪ್ಯ ಬಾಹ್ಯಂ
ಶ್ರೋತ್ರಾದಿ ಚೇತಃ ಸ್ವಮಹಂ ಚಿದಾತ್ಮನಿ ।
ತ ಏವ ಮುಕ್ತಾ ಭವಪಾಶಬನ್ಧೈಃ
ನಾನ್ಯೇ ತು ಪಾರೋಕ್ಷ್ಯಕಥಾಭಿಧಾಯಿನಃ ॥ 356॥
ಉಪಾಧಿಭೇದಾತ್ಸ್ವಯಮೇವ ಭಿದ್ಯತೇ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯೋಗಾತ್ಸ್ವಯಮೇವ)
ಚೋಪಾಧ್ಯಪೋಹೇ ಸ್ವಯಮೇವ ಕೇವಲಃ ।
ತಸ್ಮಾದುಪಾಧೇರ್ವಿಲಯಾಯ ವಿದ್ವಾನ್
ವಸೇತ್ಸದಾಽಕಲ್ಪಸಮಾಧಿನಿಷ್ಠಯಾ ॥ 357॥
ಸತಿ ಸಕ್ತೋ ನರೋ ಯಾತಿ ಸದ್ಭಾವಂ ಹ್ಯೇಕನಿಷ್ಠಯಾ ।
ಕೀಟಕೋ ಭ್ರಮರಂ ಧ್ಯಾಯನ್ ಭ್ರಮರತ್ವಾಯ ಕಲ್ಪತೇ ॥ 358॥
ಕ್ರಿಯಾನ್ತರಾಸಕ್ತಿಮಪಾಸ್ಯ ಕೀಟಕೋ
ಧ್ಯಾಯನ್ನಲಿತ್ವಂ ಹ್ಯಲಿಭಾವಮೃಚ್ಛತಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಧ್ಯಾಯನ್ಯಥಾಲಿಂ)
ತಥೈವ ಯೋಗೀ ಪರಮಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ
ಧ್ಯಾತ್ವಾ ಸಮಾಯಾತಿ ತದೇಕನಿಷ್ಠಯಾ ॥ 359॥
ಅತೀವ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಪರಮಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ
ನ ಸ್ಥೂಲದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಪ್ರತಿಪತ್ತುಮರ್ಹತಿ ।
ಸಮಾಧಿನಾತ್ಯನ್ತಸುಸೂಕ್ಷ್ಮವೃತ್ತ್ಯಾ
ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಾರ್ಯೈರತಿಶುದ್ಧಬುದ್ಧಿಭಿಃ ॥ 360॥
ಯಥಾ ಸುವರ್ಣಂ ಪುಟಪಾಕಶೋಧಿತಂ
ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಮಲಂ ಸ್ವಾತ್ಮಗುಣಂ ಸಮೃಚ್ಛತಿ ।
ತಥಾ ಮನಃ ಸತ್ತ್ವರಜಸ್ತಮೋಮಲಂ
ಧ್ಯಾನೇನ ಸನ್ತ್ಯಜ್ಯ ಸಮೇತಿ ತತ್ತ್ವಮ್ ॥ 361॥
ನಿರನ್ತರಾಭ್ಯಾಸವಶಾತ್ತದಿತ್ಥಂ
ಪಕ್ವಂ ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಲೀಯತೇ ಯದಾ ।
ತದಾ ಸಮಾಧಿಃ ಸವಿಕಲ್ಪವರ್ಜಿತಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ ವಿಕಲ್ಪವರ್ಜಿತಃ)
ಸ್ವತೋಽದ್ವಯಾನನ್ದರಸಾನುಭಾವಕಃ ॥ 362॥
ಸಮಾಧಿನಾಽನೇನ ಸಮಸ್ತವಾಸನಾ-
ಗ್ರನ್ಥೇರ್ವಿನಾಶೋಽಖಿಲಕರ್ಮನಾಶಃ ।
ಅನ್ತರ್ಬಹಿಃ ಸರ್ವತ ಏವ ಸರ್ವದಾ
ಸ್ವರೂಪವಿಸ್ಫೂರ್ತಿರಯತ್ನತಃ ಸ್ಯಾತ್ ॥ 363॥
ಶ್ರುತೇಃ ಶತಗುಣಂ ವಿದ್ಯಾನ್ಮನನಂ ಮನನಾದಪಿ ।
ನಿದಿಧ್ಯಾಸಂ ಲಕ್ಷಗುಣಮನನ್ತಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಮ್ ॥ 364॥
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಕಸಮಾಧಿನಾ ಸ್ಫುಟಂ
ಬ್ರಹ್ಮತತ್ತ್ವಮವಗಮ್ಯತೇ ಧ್ರುವಮ್ ।
ನಾನ್ಯಥಾ ಚಲತಯಾ ಮನೋಗತೇಃ
ಪ್ರತ್ಯಯಾನ್ತರವಿಮಿಶ್ರಿತಂ ಭವೇತ್ ॥ 365॥
ಅತಃ ಸಮಾಧತ್ಸ್ವ ಯತೇನ್ದ್ರಿಯಃ ಸನ್
ನಿರನ್ತರಂ ಶಾನ್ತಮನಾಃ ಪ್ರತೀಚಿ ।
ವಿಧ್ವಂಸಯ ಧ್ವಾನ್ತಮನಾದ್ಯವಿದ್ಯಯಾ
ಕೃತಂ ಸದೇಕತ್ವವಿಲೋಕನೇನ ॥ 366॥
ಯೋಗಸ್ಯ ಪ್ರಥಮದ್ವಾರಂ ವಾಙ್ನಿರೋಧೋಽಪರಿಗ್ರಹಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರಥಮಂ ದ್ವಾರಂ)
ನಿರಾಶಾ ಚ ನಿರೀಹಾ ಚ ನಿತ್ಯಮೇಕಾನ್ತಶೀಲತಾ ॥ 367॥
ಏಕಾನ್ತಸ್ಥಿತಿರಿನ್ದ್ರಿಯೋಪರಮಣೇ ಹೇತುರ್ದಮಶ್ಚೇತಸಃ
ಸಂರೋಧೇ ಕರಣಂ ಶಮೇನ ವಿಲಯಂ ಯಾಯಾದಹಂವಾಸನಾ ।
ತೇನಾನನ್ದರಸಾನುಭೂತಿರಚಲಾ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಸದಾ ಯೋಗಿನಃ
ತಸ್ಮಾಚ್ಚಿತ್ತನಿರೋಧ ಏವ ಸತತಂ ಕಾರ್ಯಃ ಪ್ರಯತ್ನೋ ಮುನೇಃ ॥ 368॥ ಪ್ರಯತ್ನಾನ್ಮುನೇಃ
ವಾಚಂ ನಿಯಚ್ಛಾತ್ಮನಿ ತಂ ನಿಯಚ್ಛ
ಬುದ್ಧೌ ಧಿಯಂ ಯಚ್ಛ ಚ ಬುದ್ಧಿಸಾಕ್ಷಿಣಿ ।
ತಂ ಚಾಪಿ ಪೂರ್ಣಾತ್ಮನಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ
ವಿಲಾಪ್ಯ ಶಾನ್ತಿಂ ಪರಮಾಂ ಭಜಸ್ವ ॥ 369॥
ದೇಹಪ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯಮನೋಬುದ್ಧ್ಯಾದಿಭಿರುಪಾಧಿಭಿಃ ।
ಯೈರ್ಯೈರ್ವೃತ್ತೇಃಸಮಾಯೋಗಸ್ತತ್ತದ್ಭಾವೋಽಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ॥ 370॥
ತನ್ನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಮುನೇಃ ಸಮ್ಯಕ್ ಸರ್ವೋಪರಮಣಂ ಸುಖಮ್ ।
ಸನ್ದೃಶ್ಯತೇ ಸದಾನನ್ದರಸಾನುಭವವಿಪ್ಲವಃ ॥ 371॥
ಅನ್ತಸ್ತ್ಯಾಗೋ ಬಹಿಸ್ತ್ಯಾಗೋ ವಿರಕ್ತಸ್ಯೈವ ಯುಜ್ಯತೇ ।
ತ್ಯಜತ್ಯನ್ತರ್ಬಹಿಃಸಙ್ಗಂ ವಿರಕ್ತಸ್ತು ಮುಮುಕ್ಷಯಾ ॥ 372॥
ಬಹಿಸ್ತು ವಿಷಯೈಃ ಸಙ್ಗಂ ತಥಾನ್ತರಹಮಾದಿಭಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸಙ್ಗಃ)
ವಿರಕ್ತ ಏವ ಶಕ್ನೋತಿ ತ್ಯಕ್ತುಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿಷ್ಠಿತಃ ॥ 373॥
ವೈರಾಗ್ಯಬೋಧೌ ಪುರುಷಸ್ಯ ಪಕ್ಷಿವತ್
ಪಕ್ಷೌ ವಿಜಾನೀಹಿ ವಿಚಕ್ಷಣ ತ್ವಮ್ ।
ವಿಮುಕ್ತಿಸೌಧಾಗ್ರಲತಾಧಿರೋಹಣಂ
ತಾಭ್ಯಾಂ ವಿನಾ ನಾನ್ಯತರೇಣ ಸಿಧ್ಯತಿ ॥ 374॥
ಅತ್ಯನ್ತವೈರಾಗ್ಯವತಃ ಸಮಾಧಿಃ
ಸಮಾಹಿತಸ್ಯೈವ ದೃಢಪ್ರಬೋಧಃ ।
ಪ್ರಬುದ್ಧತತ್ತ್ವಸ್ಯ ಹಿ ಬನ್ಧಮುಕ್ತಿಃ
ಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ನಿತ್ಯಸುಖಾನುಭೂತಿಃ ॥ 375॥
ವೈರಾಗ್ಯಾನ್ನ ಪರಂ ಸುಖಸ್ಯ ಜನಕಂ ಪಶ್ಯಾಮಿ ವಶ್ಯಾತ್ಮನಃ
ತಚ್ಚೇಚ್ಛುದ್ಧತರಾತ್ಮಬೋಧಸಹಿತಂ ಸ್ವಾರಾಜ್ಯಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಧುಕ್ ।
ಏತದ್ದ್ವಾರಮಜಸ್ರಮುಕ್ತಿಯುವತೇರ್ಯಸ್ಮಾತ್ತ್ವಮಸ್ಮಾತ್ಪರಂ
ಸರ್ವತ್ರಾಸ್ಪೃಹಯಾ ಸದಾತ್ಮನಿ ಸದಾ ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ಕುರು ಶ್ರೇಯಸೇ ॥ 376॥
ಆಶಾಂ ಛಿನ್ದ್ಧಿ ವಿಷೋಪಮೇಷು ವಿಷಯೇಷ್ವೇಷೈವ ಮೃತ್ಯೋಃ ಕೃತಿ- (ಪಾಠಭೇದಃ - ಮೃತ್ಯೋಃ ಸೃತಿ)
ಸ್ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಜಾತಿಕುಲಾಶ್ರಮೇಷ್ವಭಿಮತಿಂ ಮುಞ್ಚಾತಿದೂರಾತ್ಕ್ರಿಯಾಃ ।
ದೇಹಾದಾವಸತಿ ತ್ಯಜಾತ್ಮಧಿಷಣಾಂ ಪ್ರಜ್ಞಾಂ ಕುರುಷ್ವಾತ್ಮನಿ
ತ್ವಂ ದ್ರಷ್ಟಾಸ್ಯಮನೋಽಸಿ ನಿರ್ದ್ವಯಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಸಿ ಯದ್ವಸ್ತುತಃ ॥ 377॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ದ್ರಷ್ಟಾಸ್ಯಮಲೋ)
ಲಕ್ಷ್ಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಮಾನಸಂ ದೃಢತರಂ ಸಂಸ್ಥಾಪ್ಯ ಬಾಹ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಂ
ಸ್ವಸ್ಥಾನೇ ವಿನಿವೇಶ್ಯ ನಿಶ್ಚಲತನುಶ್ಚೋಪೇಕ್ಷ್ಯ ದೇಹಸ್ಥಿತಿಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯಮುಪೇತ್ಯ ತನ್ಮಯತಯಾ ಚಾಖಣ್ಡವೃತ್ತ್ಯಾಽನಿಶಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾನನ್ದರಸಂ ಪಿಬಾತ್ಮನಿ ಮುದಾ ಶೂನ್ಯೈಃ ಕಿಮನ್ಯೈರ್ಭೃಶಮ್ ॥ 378॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಿಮನ್ಯೈರ್ಭ್ರಮೈಃ)
ಅನಾತ್ಮಚಿನ್ತನಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಕಶ್ಮಲಂ ದುಃಖಕಾರಣಮ್ ।
ಚಿನ್ತಯಾತ್ಮಾನಮಾನನ್ದರೂಪಂ ಯನ್ಮುಕ್ತಿಕಾರಣಮ್ ॥ 379॥
ಏಷ ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿರಶೇಷಸಾಕ್ಷೀ
ವಿಜ್ಞಾನಕೋಶೋ ವಿಲಸತ್ಯಜಸ್ರಮ್ । ವಿಜ್ಞಾನಕೋಶೇ
ಲಕ್ಷ್ಯಂ ವಿಧಾಯೈನಮಸದ್ವಿಲಕ್ಷಣ-
ಮಖಣ್ಡವೃತ್ತ್ಯಾಽಽತ್ಮತಯಾಽನುಭಾವಯ ॥ 380॥
ಏತಮಚ್ಛಿನ್ನಯಾ ವೃತ್ತ್ಯಾ ಪ್ರತ್ಯಯಾನ್ತರಶೂನ್ಯಯಾ ।
ಉಲ್ಲೇಖಯನ್ವಿಜಾನೀಯಾತ್ಸ್ವಸ್ವರೂಪತಯಾ ಸ್ಫುಟಮ್ ॥ 381॥
ಅತ್ರಾತ್ಮತ್ವಂ ದೃಢೀಕುರ್ವನ್ನಹಮಾದಿಷು ಸನ್ತ್ಯಜನ್ ।
ಉದಾಸೀನತಯಾ ತೇಷು ತಿಷ್ಠೇತ್ಸ್ಫುಟಘಟಾದಿವತ್ ॥ 382॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತಿಷ್ಠೇದ್ಘಟಪಟಾದಿವತ್)
ವಿಶುದ್ಧಮನ್ತಃಕರಣಂ ಸ್ವರೂಪೇ
ನಿವೇಶ್ಯ ಸಾಕ್ಷಿಣ್ಯವಬೋಧಮಾತ್ರೇ ।
ಶನೈಃ ಶನೈರ್ನಿಶ್ಚಲತಾಮುಪಾನಯನ್
ಪೂರ್ಣಂ ಸ್ವಮೇವಾನುವಿಲೋಕಯೇತ್ತತಃ ॥ 383॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪೂರ್ಣತ್ವಮೇವಾನು)
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಮನೋಽಹಮಾದಿಭಿಃ
ಸ್ವಾಜ್ಞಾನಕ್ಲೃಪ್ತೈರಖಿಲೈರುಪಾಧಿಭಿಃ ।
ವಿಮುಕ್ತಮಾತ್ಮಾನಮಖಣ್ಡರೂಪಂ
ಪೂರ್ಣಂ ಮಹಾಕಾಶಮಿವಾವಲೋಕಯೇತ್ ॥ 384॥
ಘಟಕಲಶಕುಸೂಲಸೂಚಿಮುಖ್ಯೈಃ
ಗಗನಮುಪಾಧಿಶತೈರ್ವಿಮುಕ್ತಮೇಕಮ್ ।
ಭವತಿ ನ ವಿವಿಧಂ ತಥೈವ ಶುದ್ಧಂ
ಪರಮಹಮಾದಿವಿಮುಕ್ತಮೇಕಮೇವ ॥ 385॥
ಬ್ರಹ್ಮಾದಿಸ್ತಮ್ಬಪರ್ಯನ್ತಾ ಮೃಷಾಮಾತ್ರಾ ಉಪಾಧಯಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ಯಾಃ ಸ್ತಮ್ಬ)
ತತಃ ಪೂರ್ಣಂ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಪಶ್ಯೇದೇಕಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತಮ್ ॥ 386॥
ಯತ್ರ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ ಕಲ್ಪಿತಂ ತದ್ವಿವೇಕೇ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯದ್ವಿವೇಕೇ)
ತತ್ತನ್ಮಾತ್ರಂ ನೈವ ತಸ್ಮಾದ್ವಿಭಿನ್ನಮ್ ।
ಭ್ರಾನ್ತೇರ್ನಾಶೇ ಭಾತಿ ದೃಷ್ಟಾಹಿತತ್ತ್ವಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭ್ರಾನ್ತಿದೃಷ್ಟಾ)
ರಜ್ಜುಸ್ತದ್ವದ್ವಿಶ್ವಮಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಮ್ ॥ 387॥
ಸ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ವಿಷ್ಣುಃ ಸ್ವಯಮಿನ್ದ್ರಃ ಸ್ವಯಂ ಶಿವಃ ।
ಸ್ವಯಂ ವಿಶ್ವಮಿದಂ ಸರ್ವಂ ಸ್ವಸ್ಮಾದನ್ಯನ್ನ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 388॥
ಅನ್ತಃ ಸ್ವಯಂ ಚಾಪಿ ಬಹಿಃ ಸ್ವಯಂ ಚ
ಸ್ವಯಂ ಪುರಸ್ತಾತ್ ಸ್ವಯಮೇವ ಪಶ್ಚಾತ್ ।
ಸ್ವಯಂ ಹ್ಯಾವಾಚ್ಯಾಂ ಸ್ವಯಮಪ್ಯುದೀಚ್ಯಾಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಹ್ಯವಾಚ್ಯಾಂ)
ತಥೋಪರಿಷ್ಟಾತ್ಸ್ವಯಮಪ್ಯಧಸ್ತಾತ್ ॥ 389॥
ತರಙ್ಗಫೇನಭ್ರಮಬುದ್ಬುದಾದಿ
ಸರ್ವಂ ಸ್ವರೂಪೇಣ ಜಲಂ ಯಥಾ ತಥಾ ।
ಚಿದೇವ ದೇಹಾದ್ಯಹಮನ್ತಮೇತತ್
ಸರ್ವಂ ಚಿದೇವೈಕರಸಂ ವಿಶುದ್ಧಮ್ ॥ 390॥
ಸದೇವೇದಂ ಸರ್ವಂ ಜಗದವಗತಂ ವಾಙ್ಮನಸಯೋಃ
ಸತೋಽನ್ಯನ್ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ಪ್ರಕೃತಿಪರಸೀಮ್ನಿ ಸ್ಥಿತವತಃ ।
ಪೃಥಕ್ ಕಿಂ ಮೃತ್ಸ್ನಾಯಾಃ ಕಲಶಘಟಕುಮ್ಭಾದ್ಯವಗತಂ
ವದತ್ಯೇಷ ಭ್ರಾನ್ತಸ್ತ್ವಮಹಮಿತಿ ಮಾಯಾಮದಿರಯಾ ॥ 391॥
ಕ್ರಿಯಾಸಮಭಿಹಾರೇಣ ಯತ್ರ ನಾನ್ಯದಿತಿ ಶ್ರುತಿಃ ।
ಬ್ರವೀತಿ ದ್ವೈತರಾಹಿತ್ಯಂ ಮಿಥ್ಯಾಧ್ಯಾಸನಿವೃತ್ತಯೇ ॥ 392॥
ಆಕಾಶವನ್ನಿರ್ಮಲನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ)
ನಿಃಸೀಮನಿಃಸ್ಪನ್ದನನಿರ್ವಿಕಾರಮ್ ।
ಅನ್ತರ್ಬಹಿಃಶೂನ್ಯಮನನ್ಯಮದ್ವಯಂ
ಸ್ವಯಂ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಕಿಮಸ್ತಿ ಬೋಧ್ಯಮ್ ॥ 393॥
ವಕ್ತವ್ಯಂ ಕಿಮು ವಿದ್ಯತೇಽತ್ರ ಬಹುಧಾ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಜೀವಃ ಸ್ವಯಂ
ಬ್ರಹ್ಮೈತಜ್ಜಗದಾತತಂ ನು ಸಕಲಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಿತೀಯಂ ಶ್ರುತಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಜಗದಾಪರಾಣು ಸಕಲಂ)
ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಹಮಿತಿ ಪ್ರಬುದ್ಧಮತಯಃ ಸನ್ತ್ಯಕ್ತಬಾಹ್ಯಾಃ ಸ್ಫುಟಂ
ಬ್ರಹ್ಮೀಭೂಯ ವಸನ್ತಿ ಸನ್ತತಚಿದಾನನ್ದಾತ್ಮನೈತದ್ಧ್ರುವಮ್ ॥ 394॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಆನನ್ದಾತ್ಮನೈವ ಧ್ರುವಮ್)
ಜಹಿ ಮಲಮಯಕೋಶೇಽಹನ್ಧಿಯೋತ್ಥಾಪಿತಾಶಾಂ
ಪ್ರಸಭಮನಿಲಕಲ್ಪೇ ಲಿಙ್ಗದೇಹೇಽಪಿ ಪಶ್ಚಾತ್ ।
ನಿಗಮಗದಿತಕೀರ್ತಿಂ ನಿತ್ಯಮಾನನ್ದಮೂರ್ತಿಂ
ಸ್ವಯಮಿತಿ ಪರಿಚೀಯ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪೇಣ ತಿಷ್ಠ ॥ 395॥
ಶವಾಕಾರಂ ಯಾವದ್ಭಜತಿ ಮನುಜಸ್ತಾವದಶುಚಿಃ
ಪರೇಭ್ಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಕ್ಲೇಶೋ ಜನನಮರಣವ್ಯಾಧಿನಿಲಯಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ವ್ಯಾಧಿನಿರಯಾಃ)
ಯದಾತ್ಮಾನಂ ಶುದ್ಧಂ ಕಲಯತಿ ಶಿವಾಕಾರಮಚಲಮ್
ತದಾ ತೇಭ್ಯೋ ಮುಕ್ತೋ ಭವತಿ ಹಿ ತದಾಹ ಶ್ರುತಿರಪಿ ॥ 396॥
ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯಾರೋಪಿತಾಶೇಷಾಭಾಸವಸ್ತುನಿರಾಸತಃ ।
ಸ್ವಯಮೇವ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪೂರ್ಣಮದ್ವಯಮಕ್ರಿಯಮ್ ॥ 397॥
ಸಮಾಹಿತಾಯಾಂ ಸತಿ ಚಿತ್ತವೃತ್ತೌ
ಪರಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ ।
ನ ದೃಶ್ಯತೇ ಕಶ್ಚಿದಯಂ ವಿಕಲ್ಪಃ
ಪ್ರಜಲ್ಪಮಾತ್ರಃ ಪರಿಶಿಷ್ಯತೇ ಯತಃ ॥ 398॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತತಃ)
ಅಸತ್ಕಲ್ಪೋ ವಿಕಲ್ಪೋಽಯಂ ವಿಶ್ವಮಿತ್ಯೇಕವಸ್ತುನಿ ।
ನಿರ್ವಿಕಾರೇ ನಿರಾಕಾರೇ ನಿರ್ವಿಶೇಷೇ ಭಿದಾ ಕುತಃ ॥ 399॥
ದ್ರಷ್ಟುದರ್ಶನದೃಶ್ಯಾದಿಭಾವಶೂನ್ಯೈಕವಸ್ತುನಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ದ್ರಷ್ಟೃದರ್ಶನ)
ನಿರ್ವಿಕಾರೇ ನಿರಾಕಾರೇ ನಿರ್ವಿಶೇಷೇ ಭಿದಾ ಕುತಃ ॥ 400॥
ಕಲ್ಪಾರ್ಣವ ಇವಾತ್ಯನ್ತಪರಿಪೂರ್ಣೈಕವಸ್ತುನಿ ।
ನಿರ್ವಿಕಾರೇ ನಿರಾಕಾರೇ ನಿರ್ವಿಶೇಷೇ ಭಿದಾ ಕುತಃ ॥ 401॥
ತೇಜಸೀವ ತಮೋ ಯತ್ರ ಪ್ರಲೀನಂ ಭ್ರಾನ್ತಿಕಾರಣಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯತ್ರ ವಿಲೀನಂ)
ಅದ್ವಿತೀಯೇ ಪರೇ ತತ್ತ್ವೇ ನಿರ್ವಿಶೇಷೇ ಭಿದಾ ಕುತಃ ॥ 402॥
ಏಕಾತ್ಮಕೇ ಪರೇ ತತ್ತ್ವೇ ಭೇದವಾರ್ತಾ ಕಥಂ ವಸೇತ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಥಂ ಭವೇತ್)
ಸುಷುಪ್ತೌ ಸುಖಮಾತ್ರಾಯಾಂ ಭೇದಃ ಕೇನಾವಲೋಕಿತಃ ॥ 403॥
ನ ಹ್ಯಸ್ತಿ ವಿಶ್ವಂ ಪರತತ್ತ್ವಬೋಧಾತ್
ಸದಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ ।
ಕಾಲತ್ರಯೇ ನಾಪ್ಯಹಿರೀಕ್ಷಿತೋ ಗುಣೇ
ನ ಹ್ಯಮ್ಬುಬಿನ್ದುರ್ಮೃಗತೃಷ್ಣಿಕಾಯಾಮ್ ॥ 404॥
ಮಾಯಾಮಾತ್ರಮಿದಂ ದ್ವೈತಮದ್ವೈತಂ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ।
ಇತಿ ಬ್ರೂತೇ ಶ್ರುತಿಃ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಸುಷುಪ್ತಾವನುಭೂಯತೇ ॥ 405॥
ಅನನ್ಯತ್ವಮಧಿಷ್ಠಾನಾದಾರೋಪ್ಯಸ್ಯ ನಿರೀಕ್ಷಿತಮ್ ।
ಪಣ್ಡಿತೈ ರಜ್ಜುಸರ್ಪಾದೌ ವಿಕಲ್ಪೋ ಭ್ರಾನ್ತಿಜೀವನಃ ॥ 406॥
ಚಿತ್ತಮೂಲೋ ವಿಕಲ್ಪೋಽಯಂ ಚಿತ್ತಾಭಾವೇ ನ ಕಶ್ಚನ ।
ಅತಶ್ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಧೇಹಿ ಪ್ರತ್ಯಗ್ರೂಪೇ ಪರಾತ್ಮನಿ ॥ 407॥
ಕಿಮಪಿ ಸತತಬೋಧಂ ಕೇವಲಾನನ್ದರೂಪಂ
ನಿರುಪಮಮತಿವೇಲಂ ನಿತ್ಯಮುಕ್ತಂ ನಿರೀಹಮ್ ।
ನಿರವಧಿಗಗನಾಭಂ ನಿಷ್ಕಲಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ
ಹೃದಿ ಕಲಯತಿ ವಿದ್ವಾನ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಪೂರ್ಣಂ ಸಮಾಧೌ ॥ 408॥
ಪ್ರಕೃತಿವಿಕೃತಿಶೂನ್ಯಂ ಭಾವನಾತೀತಭಾವಂ
ಸಮರಸಮಸಮಾನಂ ಮಾನಸಮ್ಬನ್ಧದೂರಮ್ ।
ನಿಗಮವಚನಸಿದ್ಧಂ ನಿತ್ಯಮಸ್ಮತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ
ಹೃದಿ ಕಲಯತಿ ವಿದ್ವಾನ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಪೂರ್ಣಂ ಸಮಾಧೌ ॥ 409॥
ಅಜರಮಮರಮಸ್ತಾಭಾವವಸ್ತುಸ್ವರೂಪಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭಾಸವಸ್ತು)
ಸ್ತಿಮಿತಸಲಿಲರಾಶಿಪ್ರಖ್ಯಮಾಖ್ಯಾವಿಹೀನಮ್ ।
ಶಮಿತಗುಣವಿಕಾರಂ ಶಾಶ್ವತಂ ಶಾನ್ತಮೇಕಂ
ಹೃದಿ ಕಲಯತಿ ವಿದ್ವಾನ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಪೂರ್ಣಂ ಸಮಾಧೌ ॥ 410॥
ಸಮಾಹಿತಾನ್ತಃಕರಣಃ ಸ್ವರೂಪೇ
ವಿಲೋಕಯಾತ್ಮಾನಮಖಣ್ಡವೈಭವಮ್ ।
ವಿಚ್ಛಿನ್ದ್ಧಿ ಬನ್ಧಂ ಭವಗನ್ಧಗನ್ಧಿತಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಗನ್ಧಗನ್ಧಿಲಂ)
ಯತ್ನೇನ ಪುಂಸ್ತ್ವಂ ಸಫಲೀಕುರುಷ್ವ ॥ 411-
ಸರ್ವೋಪಾಧಿವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಂ ಸಚ್ಚಿದಾನನ್ದಮದ್ವಯಮ್ ।
ಭಾವಯಾತ್ಮಾನಮಾತ್ಮಸ್ಥಂ ನ ಭೂಯಃ ಕಲ್ಪಸೇಽಧ್ವನೇ ॥ 412॥
ಛಾಯೇವ ಪುಂಸಃ ಪರಿದೃಶ್ಯಮಾನ-
ಮಾಭಾಸರೂಪೇಣ ಫಲಾನುಭೂತ್ಯಾ ।
ಶರೀರಮಾರಾಚ್ಛವವನ್ನಿರಸ್ತಂ
ಪುನರ್ನ ಸನ್ಧತ್ತ ಇದಂ ಮಹಾತ್ಮಾ ॥ 413॥
ಸತತವಿಮಲಬೋಧಾನನ್ದರೂಪಂ ಸಮೇತ್ಯ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ್ವಮೇತ್ಯ)
ತ್ಯಜ ಜಡಮಲರೂಪೋಪಾಧಿಮೇತಂ ಸುದೂರೇ ।
ಅಥ ಪುನರಪಿ ನೈಷ ಸ್ಮರ್ಯತಾಂ ವಾನ್ತವಸ್ತು (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪುನರಪಿ ನೈವ)
ಸ್ಮರಣವಿಷಯಭೂತಂ ಕಲ್ಪತೇ ಕುತ್ಸನಾಯ ॥ 414॥
ಸಮೂಲಮೇತತ್ಪರಿದಾಹ್ಯ ವಹ್ನೌ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪರಿದಹ್ಯ)
ಸದಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ ।
ತತಃ ಸ್ವಯಂ ನಿತ್ಯವಿಶುದ್ಧಬೋಧಾ-
ನನ್ದಾತ್ಮನಾ ತಿಷ್ಠತಿ ವಿದ್ವರಿಷ್ಠಃ ॥ 415॥
ಪ್ರಾರಬ್ಧಸೂತ್ರಗ್ರಥಿತಂ ಶರೀರಂ
ಪ್ರಯಾತು ವಾ ತಿಷ್ಠತು ಗೋರಿವ ಸ್ರಕ್ ।
ನ ತತ್ಪುನಃ ಪಶ್ಯತಿ ತತ್ತ್ವವೇತ್ತಾ-
ಽಽನನ್ದಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಲೀನವೃತ್ತಿಃ ॥ 416॥
ಅಖಣ್ಡಾನನ್ದಮಾತ್ಮಾನಂ ವಿಜ್ಞಾಯ ಸ್ವಸ್ವರೂಪತಃ ।
ಕಿಮಿಚ್ಛನ್ ಕಸ್ಯ ವಾ ಹೇತೋರ್ದೇಹಂ ಪುಷ್ಣಾತಿ ತತ್ತ್ವವಿತ್ ॥ 417॥
ಸಂಸಿದ್ಧಸ್ಯ ಫಲಂ ತ್ವೇತಜ್ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಯೋಗಿನಃ ।
ಬಹಿರನ್ತಃ ಸದಾನನ್ದರಸಾಸ್ವಾದನಮಾತ್ಮನಿ ॥ 418॥
ವೈರಾಗ್ಯಸ್ಯ ಫಲಂ ಬೋಧೋ ಬೋಧಸ್ಯೋಪರತಿಃ ಫಲಮ್ ।
ಸ್ವಾನನ್ದಾನುಭವಾಚ್ಛಾನ್ತಿರೇಷೈವೋಪರತೇಃ ಫಲಮ್ ॥ 419॥
ಯದ್ಯುತ್ತರೋತ್ತರಾಭಾವಃ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವನ್ತು ನಿಷ್ಫಲಮ್ ।
ನಿವೃತ್ತಿಃ ಪರಮಾ ತೃಪ್ತಿರಾನನ್ದೋಽನುಪಮಃ ಸ್ವತಃ ॥ 420॥
ದೃಷ್ಟದುಃಖೇಷ್ವನುದ್ವೇಗೋ ವಿದ್ಯಾಯಾಃ ಪ್ರಸ್ತುತಂ ಫಲಮ್ ।
ಯತ್ಕೃತಂ ಭ್ರಾನ್ತಿವೇಲಾಯಾಂ ನಾನಾ ಕರ್ಮ ಜುಗುಪ್ಸಿತಮ್ ।
ಪಶ್ಚಾನ್ನರೋ ವಿವೇಕೇನ ತತ್ಕಥಂ ಕರ್ತುಮರ್ಹತಿ ॥ 421॥
ವಿದ್ಯಾಫಲಂ ಸ್ಯಾದಸತೋ ನಿವೃತ್ತಿಃ
ಪ್ರವೃತ್ತಿರಜ್ಞಾನಫಲಂ ತದೀಕ್ಷಿತಮ್ ।
ತಜ್ಜ್ಞಾಜ್ಞಯೋರ್ಯನ್ಮೃಗತೃಷ್ಣಿಕಾದೌ
ನೋಚೇದ್ವಿದಾಂ ದೃಷ್ಟಫಲಂ ಕಿಮಸ್ಮಾತ್ ॥ 422॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನೋಚೇದ್ವಿದೋ)
ಅಜ್ಞಾನಹೃದಯಗ್ರನ್ಥೇರ್ವಿನಾಶೋ ಯದ್ಯಶೇಷತಃ ।
ಅನಿಚ್ಛೋರ್ವಿಷಯಃ ಕಿಂ ನು ಪ್ರವೃತ್ತೇಃ ಕಾರಣಂ ಸ್ವತಃ ॥ 423॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿದುಷಃ ಕಿಂ)
ವಾಸನಾನುದಯೋ ಭೋಗ್ಯೇ ವೈರಾಗ್ಯಸ್ಯ ತದಾವಧಿಃ ।
ಅಹಮ್ಭಾವೋದಯಾಭಾವೋ ಬೋಧಸ್ಯ ಪರಮಾವಧಿಃ ।
ಲೀನವೃತ್ತೈರನುತ್ಪತ್ತಿರ್ಮರ್ಯಾದೋಪರತೇಸ್ತು ಸಾ ॥ 424॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವೃತ್ತೇರ)
ಬ್ರಹ್ಮಾಕಾರತಯಾ ಸದಾ ಸ್ಥಿತತಯಾ ನಿರ್ಮುಕ್ತಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಧೀ-
ರನ್ಯಾವೇದಿತಭೋಗ್ಯಭೋಗಕಲನೋ ನಿದ್ರಾಲುವದ್ಬಾಲವತ್ ।
ಸ್ವಪ್ನಾಲೋಕಿತಲೋಕವಜ್ಜಗದಿದಂ ಪಶ್ಯನ್ಕ್ವಚಿಲ್ಲಬ್ಧಧೀ-
ರಾಸ್ತೇ ಕಶ್ಚಿದನನ್ತಪುಣ್ಯಫಲಭುಗ್ಧನ್ಯಃ ಸ ಮಾನ್ಯೋ ಭುವಿ ॥ 425॥
ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞೋ ಯತಿರಯಂ ಯಃ ಸದಾನನ್ದಮಶ್ನುತೇ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯೇವ ವಿಲೀನಾತ್ಮಾ ನಿರ್ವಿಕಾರೋ ವಿನಿಷ್ಕ್ರಿಯಃ ॥ 426॥
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋಃ ಶೋಧಿತಯೋರೇಕಭಾವಾವಗಾಹಿನೀ ।
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಾ ಚ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಾ ವೃತ್ತಿಃ ಪ್ರಜ್ಞೇತಿ ಕಥ್ಯತೇ ।
ಸುಸ್ಥಿತಾಽಸೌ ಭವೇದ್ಯಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಃ ಸ ಉಚ್ಯತೇ ॥ 427॥
ಯಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಾ ಭವೇತ್ಪ್ರಜ್ಞಾ ಯಸ್ಯಾನನ್ದೋ ನಿರನ್ತರಃ ।
ಪ್ರಪಞ್ಚೋ ವಿಸ್ಮೃತಪ್ರಾಯಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 428॥
ಲೀನಧೀರಪಿ ಜಾಗರ್ತಿ ಜಾಗ್ರದ್ಧರ್ಮವಿವರ್ಜಿತಃ ।
ಬೋಧೋ ನಿರ್ವಾಸನೋ ಯಸ್ಯ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 429॥
ಶಾನ್ತಸಂಸಾರಕಲನಃ ಕಲಾವಾನಪಿ ನಿಷ್ಕಲಃ ।
ಯಸ್ಯ ಚಿತ್ತಂ ವಿನಿಶ್ಚಿನ್ತಂ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 430॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಯಃ ಸಚಿತ್ತೋಽಪಿ ನಿಶ್ಚಿತ್ತಃ)
ವರ್ತಮಾನೇಽಪಿ ದೇಹೇಽಸ್ಮಿಞ್ಛಾಯಾವದನುವರ್ತಿನಿ ।
ಅಹನ್ತಾಮಮತಾಽಭಾವೋ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 431॥
ಅತೀತಾನನುಸನ್ಧಾನಂ ಭವಿಷ್ಯದವಿಚಾರಣಮ್ ।
ಔದಾಸೀನ್ಯಮಪಿ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 432॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರಾಪ್ತೇ)
ಗುಣದೋಷವಿಶಿಷ್ಟೇಽಸ್ಮಿನ್ಸ್ವಭಾವೇನ ವಿಲಕ್ಷಣೇ ।
ಸರ್ವತ್ರ ಸಮದರ್ಶಿತ್ವಂ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 433॥
ಇಷ್ಟಾನಿಷ್ಟಾರ್ಥಸಮ್ಪ್ರಾಪ್ತೌ ಸಮದರ್ಶಿತಯಾಽಽತ್ಮನಿ ।
ಉಭಯತ್ರಾವಿಕಾರಿತ್ವಂ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 434॥
ಬ್ರಹ್ಮಾನನ್ದರಸಾಸ್ವಾದಾಸಕ್ತಚಿತ್ತತಯಾ ಯತೇಃ ।
ಅನ್ತರ್ಬಹಿರವಿಜ್ಞಾನಂ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 435॥
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಾದೌ ಕರ್ತವ್ಯೇ ಮಮಾಹಮ್ಭಾವವರ್ಜಿತಃ ।
ಔದಾಸೀನ್ಯೇನ ಯಸ್ತಿಷ್ಠೇತ್ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಲಕ್ಷಣಃ ॥ 436॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ)
ವಿಜ್ಞಾತ ಆತ್ಮನೋ ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಭಾವಃ ಶ್ರುತೇರ್ಬಲಾತ್ ।
ಭವಬನ್ಧವಿನಿರ್ಮುಕ್ತಃ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಲಕ್ಷಣಃ ॥ 437॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ)
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯೇಷ್ವಹಮ್ಭಾವ ಇದಮ್ಭಾವಸ್ತದನ್ಯಕೇ ।
ಯಸ್ಯ ನೋ ಭವತಃ ಕ್ವಾಪಿ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ ॥ 438॥
ಜೀವೇಶೋಭಯಸಂಸಾರರೂಪದುರ್ವಾಸನೋಜ್ಝಿತಾ ।
ಸಾ ಸರ್ವದಾ ಭವೇದ್ಯಸ್ಯ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ ॥
ನ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬ್ರಹ್ಮಣೋರ್ಭೇದಂ ಕದಾಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಸರ್ಗಯೋಃ ।
ಪ್ರಜ್ಞಯಾ ಯೋ ವಿಜಾನಿತಿ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಲಕ್ಷಣಃ ॥ 439॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ)
ಸಾಧುಭಿಃ ಪೂಜ್ಯಮಾನೇಽಸ್ಮಿನ್ಪೀಡ್ಯಮಾನೇಽಪಿ ದುರ್ಜನೈಃ ।
ಸಮಭಾವೋ ಭವೇದ್ಯಸ್ಯ ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಲಕ್ಷಣಃ ॥ 440॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಇಷ್ಯತೇ)
ಯತ್ರ ಪ್ರವಿಷ್ಟಾ ವಿಷಯಾಃ ಪರೇರಿತಾ
ನದೀಪ್ರವಾಹಾ ಇವ ವಾರಿರಾಶೌ ।
ಲಿನನ್ತಿ ಸನ್ಮಾತ್ರತಯಾ ನ ವಿಕ್ರಿಯಾಂ
ಉತ್ಪಾದಯನ್ತ್ಯೇಷ ಯತಿರ್ವಿಮುಕ್ತಃ ॥ 441॥
ವಿಜ್ಞಾತಬ್ರಹ್ಮತತ್ತ್ವಸ್ಯ ಯಥಾಪೂರ್ವಂ ನ ಸಂಸೃತಿಃ ।
ಅಸ್ತಿ ಚೇನ್ನ ಸ ವಿಜ್ಞಾತಬ್ರಹ್ಮಭಾವೋ ಬಹಿರ್ಮುಖಃ ॥ 442॥
ಪ್ರಾಚೀನವಾಸನಾವೇಗಾದಸೌ ಸಂಸರತೀತಿ ಚೇತ್ ।
ನ ಸದೇಕತ್ವವಿಜ್ಞಾನಾನ್ಮನ್ದೀ ಭವತಿ ವಾಸನಾ ॥ 443॥
ಅತ್ಯನ್ತಕಾಮುಕಸ್ಯಾಪಿ ವೃತ್ತಿಃ ಕುಣ್ಠತಿ ಮಾತರಿ ।
ತಥೈವ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಜ್ಞಾತೇ ಪೂರ್ಣಾನನ್ದೇ ಮನೀಷಿಣಃ ॥ 444॥
ನಿದಿಧ್ಯಾಸನಶೀಲಸ್ಯ ಬಾಹ್ಯಪ್ರತ್ಯಯ ಈಕ್ಷ್ಯತೇ ।
ಬ್ರವೀತಿ ಶ್ರುತಿರೇತಸ್ಯ ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ಫಲದರ್ಶನಾತ್ ॥ 445॥
ಸುಖಾದ್ಯನುಭವೋ ಯಾವತ್ತಾವತ್ಪ್ರಾರಬ್ಧಮಿಷ್ಯತೇ ।
ಫಲೋದಯಃ ಕ್ರಿಯಾಪೂರ್ವೋ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೋ ನ ಹಿ ಕುತ್ರಚಿತ್ ॥ 446॥
ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ವಿಜ್ಞಾನಾತ್ಕಲ್ಪಕೋಟಿಶತಾರ್ಜಿತಮ್ ।
ಸಞ್ಚಿತಂ ವಿಲಯಂ ಯಾತಿ ಪ್ರಬೋಧಾತ್ಸ್ವಪ್ನಕರ್ಮವತ್ ॥ 447॥
ಯತ್ಕೃತಂ ಸ್ವಪ್ನವೇಲಾಯಾಂ ಪುಣ್ಯಂ ವಾ ಪಾಪಮುಲ್ಬಣಮ್ ।
ಸುಪ್ತೋತ್ಥಿತಸ್ಯ ಕಿನ್ತತ್ಸ್ಯಾತ್ಸ್ವರ್ಗಾಯ ನರಕಾಯ ವಾ ॥ 448॥
ಸ್ವಮಸಙ್ಗಮುದಾಸೀನಂ ಪರಿಜ್ಞಾಯ ನಭೋ ಯಥಾ ।
ನ ಶ್ಲಿಷ್ಯತಿ ಚ ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿತ್ಕದಾಚಿದ್ಭಾವಿಕರ್ಮಭಿಃ ॥ 449॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಶ್ಲಿಷ್ಯತೇ ಯತಿಃ ಕಿಞ್ಚಿತ್)
ನ ನಭೋ ಘಟಯೋಗೇನ ಸುರಾಗನ್ಧೇನ ಲಿಪ್ಯತೇ ।
ತಥಾತ್ಮೋಪಾಧಿಯೋಗೇನ ತದ್ಧರ್ಮೈರ್ನೈವ ಲಿಪ್ಯತೇ ॥ 450॥
ಜ್ಞಾನೋದಯಾತ್ಪುರಾರಬ್ಧಂ ಕರ್ಮಜ್ಞಾನಾನ್ನ ನಶ್ಯತಿ ।
ಅದತ್ವಾ ಸ್ವಫಲಂ ಲಕ್ಷ್ಯಮುದ್ದಿಶ್ಯೋತ್ಸೃಷ್ಟಬಾಣವತ್ ॥ 451॥
ವ್ಯಾಘ್ರಬುದ್ಧ್ಯಾ ವಿನಿರ್ಮುಕ್ತೋ ಬಾಣಃ ಪಶ್ಚಾತ್ತು ಗೋಮತೌ ।
ನ ತಿಷ್ಠತಿ ಛಿನತ್ಯೇವ ಲಕ್ಷ್ಯಂ ವೇಗೇನ ನಿರ್ಭರಮ್ ॥ 452॥
ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ಬಲವತ್ತರಂ ಖಲು ವಿದಾಂ ಭೋಗೇನ ತಸ್ಯ ಕ್ಷಯಃ
ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಹುತಾಶನೇನ ವಿಲಯಃ ಪ್ರಾಕ್ಸಞ್ಚಿತಾಗಾಮಿನಾಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮೈಕ್ಯಮವೇಕ್ಷ್ಯ ತನ್ಮಯತಯಾ ಯೇ ಸರ್ವದಾ ಸಂಸ್ಥಿತಾಃ
ತೇಷಾಂ ತತ್ತ್ರಿತಯಂ ನಹಿ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ತೇ ನಿರ್ಗುಣಮ್ ॥ 453॥
ಉಪಾಧಿತಾದಾತ್ಮ್ಯವಿಹೀನಕೇವಲ-
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೈವಾತ್ಮನಿ ತಿಷ್ಠತೋ ಮುನೇಃ ।
ಪ್ರಾರಬ್ಧಸದ್ಭಾವಕಥಾ ನ ಯುಕ್ತಾ
ಸ್ವಪ್ನಾರ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧಕಥೇವ ಜಾಗ್ರತಃ ॥ 454॥
ನ ಹಿ ಪ್ರಬುದ್ಧಃ ಪ್ರತಿಭಾಸದೇಹೇ
ದೇಹೋಪಯೋಗಿನ್ಯಪಿ ಚ ಪ್ರಪಞ್ಚೇ ।
ಕರೋತ್ಯಹನ್ತಾಂ ಮಮತಾಮಿದನ್ತಾಂ
ಕಿನ್ತು ಸ್ವಯಂ ತಿಷ್ಠತಿ ಜಾಗರೇಣ ॥ 455॥
ನ ತಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾರ್ಥಸಮರ್ಥನೇಚ್ಛಾ
ನ ಸಙ್ಗ್ರಹಸ್ತಜ್ಜಗತೋಽಪಿ ದೃಷ್ಟಃ ।
ತತ್ರಾನುವೃತ್ತಿರ್ಯದಿ ಚೇನ್ಮೃಷಾರ್ಥೇ
ನ ನಿದ್ರಯಾ ಮುಕ್ತ ಇತೀಷ್ಯತೇ ಧ್ರುವಮ್ ॥ 456॥
ತದ್ವತ್ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ವರ್ತಮಾನಃ
ಸದಾತ್ಮನಾ ತಿಷ್ಠತಿ ನಾನ್ಯದೀಕ್ಷತೇ ।
ಸ್ಮೃತಿರ್ಯಥಾ ಸ್ವಪ್ನವಿಲೋಕಿತಾರ್ಥೇ
ತಥಾ ವಿದಃ ಪ್ರಾಶನಮೋಚನಾದೌ ॥ 457॥
ಕರ್ಮಣಾ ನಿರ್ಮಿತೋ ದೇಹಃ ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ತಸ್ಯ ಕಲ್ಪ್ಯತಾಮ್ ।
ನಾನಾದೇರಾತ್ಮನೋ ಯುಕ್ತಂ ನೈವಾತ್ಮಾ ಕರ್ಮನಿರ್ಮಿತಃ ॥ 458॥
ಅಜೋ ನಿತ್ಯಃ ಶಾಶ್ವತ ಇತಿ ಬ್ರೂತೇ ಶ್ರುತಿರಮೋಘವಾಕ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಜೋ ನಿತ್ಯ ಇತಿ ಬ್ರೂತೇ ಶ್ರುತಿರೇಷಾ ತ್ವಮೋಘವಾಕ್)
ತದಾತ್ಮನಾ ತಿಷ್ಠತೋಽಸ್ಯ ಕುತಃ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕಲ್ಪನಾ ॥ 459॥
ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ಸಿಧ್ಯತಿ ತದಾ ಯದಾ ದೇಹಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತಿಃ ।
ದೇಹಾತ್ಮಭಾವೋ ನೈವೇಷ್ಟಃ ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ತ್ಯಜ್ಯತಾಮತಃ ॥ 460॥
ಶರೀರಸ್ಯಾಪಿ ಪ್ರಾರಬ್ಧಕಲ್ಪನಾ ಭ್ರಾನ್ತಿರೇವ ಹಿ ।
ಅಧ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ಕುತಃ ಸತ್ತ್ವಮಸತ್ಯಸ್ಯ ಕುತೋ ಜನಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸತ್ತ್ವಮಸತ್ತ್ವಸ್ಯ)
ಅಜಾತಸ್ಯ ಕುತೋ ನಾಶಃ ಪ್ರಾರಬ್ಧಮಸತಃ ಕುತಃ ॥ 461॥
ಜ್ಞಾನೇನಾಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಸಮೂಲಸ್ಯ ಲಯೋ ಯದಿ ।
ತಿಷ್ಠತ್ಯಯಂ ಕಥಂ ದೇಹ ಇತಿ ಶಙ್ಕಾವತೋ ಜಡಾನ್ ॥ 462॥
ಸಮಾಧಾತುಂ ಬಾಹ್ಯದೃಷ್ಟ್ಯಾ ಪ್ರಾರಬ್ಧಂ ವದತಿ ಶ್ರುತಿಃ ।
ನ ತು ದೇಹಾದಿಸತ್ಯತ್ವಬೋಧನಾಯ ವಿಪಶ್ಚಿತಾಮ್ ।
ಯತಃ ಶ್ರುತೇರಭಿಪ್ರಾಯಃ ಪರಮಾರ್ಥೈಕಗೋಚರಃ ॥ 463॥
ಪರಿಪೂರ್ಣಮನಾದ್ಯನ್ತಮಪ್ರಮೇಯಮವಿಕ್ರಿಯಮ್ ।
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 464॥
ಸದ್ಘನಂ ಚಿದ್ಘನಂ ನಿತ್ಯಮಾನನ್ದಘನಮಕ್ರಿಯಮ್ ।
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 465॥
ಪ್ರತ್ಯಗೇಕರಸಂ ಪೂರ್ಣಮನನ್ತಂ ಸರ್ವತೋಮುಖಮ್ ।
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 466॥
ಅಹೇಯಮನುಪಾದೇಯಮನಾದೇಯಮನಾಶ್ರಯಮ್ । ಮನಾಧೇಯಮನಾ
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 467॥
ನಿರ್ಗುಣಂ ನಿಷ್ಕಲಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ ನಿರಞ್ಜನಮ್ ।
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 468॥
ಅನಿರೂಪ್ಯ ಸ್ವರೂಪಂ ಯನ್ಮನೋವಾಚಾಮಗೋಚರಮ್ ।
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 469॥
ಸತ್ಸಮೃದ್ಧಂ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧಂ ಶುದ್ಧಂ ಬುದ್ಧಮನೀದೃಶಮ್ ।
ಏಕಮೇವಾದ್ವಯಂ ಬ್ರಹ್ಮ ನೇಹ ನಾನಾಸ್ತಿ ಕಿಞ್ಚನ ॥ 470॥
ನಿರಸ್ತರಾಗಾ ವಿನಿರಸ್ತಭೋಗಾಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿರಪಾಸ್ತಭೋಗಾಃ)
ಶಾನ್ತಾಃ ಸುದಾನ್ತಾ ಯತಯೋ ಮಹಾನ್ತಃ ।
ವಿಜ್ಞಾಯ ತತ್ತ್ವಂ ಪರಮೇತದನ್ತೇ
ಪ್ರಾಪ್ತಾಃ ಪರಾಂ ನಿರ್ವೃತಿಮಾತ್ಮಯೋಗಾತ್ ॥ 471॥
ಭವಾನಪೀದಂ ಪರತತ್ತ್ವಮಾತ್ಮನಃ
ಸ್ವರೂಪಮಾನನ್ದಘನಂ ವಿಚಾರ್ಯ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿಚಾಯ್ಯ)
ವಿಧೂಯ ಮೋಹಂ ಸ್ವಮನಃಪ್ರಕಲ್ಪಿತಂ
ಮುಕ್ತಃ ಕೃತಾರ್ಥೋ ಭವತು ಪ್ರಬುದ್ಧಃ ॥ 472॥
ಸಮಾಧಿನಾ ಸಾಧುವಿನಿಶ್ಚಲಾತ್ಮನಾ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸುನಿಶ್ಚಲಾತ್ಮನಾ)
ಪಶ್ಯಾತ್ಮತತ್ತ್ವಂ ಸ್ಫುಟಬೋಧಚಕ್ಷುಷಾ ।
ನಿಃಸಂಶಯಂ ಸಮ್ಯಗವೇಕ್ಷಿತಶ್ಚೇ-
ಚ್ಛ್ರುತಃ ಪದಾರ್ಥೋ ನ ಪುನರ್ವಿಕಲ್ಪ್ಯತೇ ॥ 473॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪುನರ್ವಿಕಲ್ಪತೇ)
ಸ್ವಸ್ಯಾವಿದ್ಯಾಬನ್ಧಸಮ್ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಾ-
ತ್ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾನನ್ದರೂಪಾತ್ಮಲಬ್ಧೌ ।
ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಯುಕ್ತಿರ್ದೇಶಿಕೋಕ್ತಿಃ ಪ್ರಮಾಣಂ
ಚಾನ್ತಃಸಿದ್ಧಾ ಸ್ವಾನುಭೂತಿಃ ಪ್ರಮಾಣಮ್ ॥ 474॥
ಬನ್ಧೋ ಮೋಕ್ಷಶ್ಚ ತೃಪ್ತಿಶ್ಚ ಚಿನ್ತಾಽಽರೋಗ್ಯಕ್ಷುಧಾದಯಃ ।
ಸ್ವೇನೈವ ವೇದ್ಯಾ ಯಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಪರೇಷಾಮಾನುಮಾನಿಕಮ್ ॥ 475॥
ತಟಸ್ಥಿತಾ ಬೋಧಯನ್ತಿ ಗುರವಃ ಶ್ರುತಯೋ ಯಥಾ ।
ಪ್ರಜ್ಞಯೈವ ತರೇದ್ವಿದ್ವಾನೀಶ್ವರಾನುಗೃಹೀತಯಾ ॥ 476॥
ಸ್ವಾನುಭೂತ್ಯಾ ಸ್ವಯಂ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಮಖಣ್ಡಿತಮ್ ।
ಸಂಸಿದ್ಧಃ ಸಮ್ಮುಖಂ ತಿಷ್ಠೇನ್ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಾತ್ಮನಾಽಽತ್ಮನಿ ॥ 477॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸುಸುಖಂ ತಿಷ್ಠೇನ್)
ವೇದಾನ್ತಸಿದ್ಧಾನ್ತನಿರುಕ್ತಿರೇಷಾ
ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಜೀವಃ ಸಕಲಂ ಜಗಚ್ಚ ।
ಅಖಣ್ಡರೂಪಸ್ಥಿತಿರೇವ ಮೋಕ್ಷೋ
ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಿತೀಯೇ ಶ್ರುತಯಃ ಪ್ರಮಾಣಮ್ ॥ 478॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಿತೀಯಂ)
ಇತಿ ಗುರುವಚನಾಚ್ಛ್ರುತಿಪ್ರಮಾಣಾತ್
ಪರಮವಗಮ್ಯ ಸತತ್ತ್ವಮಾತ್ಮಯುಕ್ತ್ಯಾ ।
ಪ್ರಶಮಿತಕರಣಃ ಸಮಾಹಿತಾತ್ಮಾ
ಕ್ವಚಿದಚಲಾಕೃತಿರಾತ್ಮನಿಷ್ಠತೋಽಭೂತ್ ॥ 479॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಆತ್ಮನಿಷ್ಠಿತೋ)
ಕಿಞ್ಚಿತ್ಕಾಲಂ ಸಮಾಧಾಯ ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಮಾನಸಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಞ್ಚಿತ್ಕಾಲಂ)
ಉತ್ಥಾಯ ಪರಮಾನನ್ದಾದಿದಂ ವಚನಮಬ್ರವೀತ್ ॥ 480॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವ್ಯುತ್ಥಾಯ)
ಬುದ್ಧಿರ್ವಿನಷ್ಟಾ ಗಲಿತಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿಃ
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋರೇಕತಯಾಽಧಿಗತ್ಯಾ ।
ಇದಂ ನ ಜಾನೇಽಪ್ಯನಿದಂ ನ ಜಾನೇ
ಕಿಂ ವಾ ಕಿಯದ್ವಾ ಸುಖಮಸ್ತ್ಯಪಾರಮ್ ॥ 481॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸುಖಮಸ್ಯ ಪಾರಮ್)
ವಾಚಾ ವಕ್ತುಮಶಕ್ಯಮೇವ ಮನಸಾ ಮನ್ತುಂ ನ ವಾ ಶಕ್ಯತೇ
ಸ್ವಾನನ್ದಾಮೃತಪೂರಪೂರಿತಪರಬ್ರಹ್ಮಾಮ್ಬುಧೇರ್ವೈಭವಮ್ ।
ಅಮ್ಭೋರಾಶಿವಿಶೀರ್ಣವಾರ್ಷಿಕಶಿಲಾಭಾವಂ ಭಜನ್ಮೇ ಮನೋ
ಯಸ್ಯಾಂಶಾಂಶಲವೇ ವಿಲೀನಮಧುನಾಽಽನನ್ದಾತ್ಮನಾ ನಿರ್ವೃತಮ್ ॥ 482॥
ಕ್ವ ಗತಂ ಕೇನ ವಾ ನೀತಂ ಕುತ್ರ ಲೀನಮಿದಂ ಜಗತ್ ।
ಅಧುನೈವ ಮಯಾ ದೃಷ್ಟಂ ನಾಸ್ತಿ ಕಿಂ ಮಹದದ್ಭುತಮ್ ॥ 483॥
ಕಿಂ ಹೇಯಂ ಕಿಮುಪಾದೇಯಂ ಕಿಮನ್ಯತ್ಕಿಂ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಅಖಣ್ಡಾನನ್ದಪೀಯೂಷಪೂರ್ಣೇ ಬ್ರಹ್ಮಮಹಾರ್ಣವೇ ॥ 484॥
ನ ಕಿಞ್ಚಿದತ್ರ ಪಶ್ಯಾಮಿ ನ ಶಋಣೋಮಿ ನ ವೇದ್ಮ್ಯಹಮ್ ।
ಸ್ವಾತ್ಮನೈವ ಸದಾನನ್ದರೂಪೇಣಾಸ್ಮಿ ವಿಲಕ್ಷಣಃ ॥ 485॥
ನಮೋ ನಮಸ್ತೇ ಗುರವೇ ಮಹಾತ್ಮನೇ
ವಿಮುಕ್ತಸಙ್ಗಾಯ ಸದುತ್ತಮಾಯ ।
ನಿತ್ಯಾದ್ವಯಾನನ್ದರಸಸ್ವರೂಪಿಣೇ
ಭೂಮ್ನೇ ಸದಾಽಪಾರದಯಾಮ್ಬುಧಾಮ್ನೇ ॥ 486॥
ಯತ್ಕಟಾಕ್ಷಶಶಿಸಾನ್ದ್ರಚನ್ದ್ರಿಕಾ-
ಪಾತಧೂತಭವತಾಪಜಶ್ರಮಃ ।
ಪ್ರಾಪ್ತವಾನಹಮಖಣ್ಡವೈಭವಾ-
ನನ್ದಮಾತ್ಮಪದಮಕ್ಷಯಂ ಕ್ಷಣಾತ್ ॥ 487॥
ಧನ್ಯೋಽಹಂ ಕೃತಕೃತ್ಯೋಽಹಂ ವಿಮುಕ್ತೋಽಹಂ ಭವಗ್ರಹಾತ್ ।
ನಿತ್ಯಾನನ್ದಸ್ವರೂಪೋಽಹಂ ಪೂರ್ಣೋಽಹಂ ತ್ವದನುಗ್ರಹಾತ್ ॥ 488॥
ಅಸಙ್ಗೋಽಹಮನಙ್ಗೋಽಹಮಲಿಙ್ಗೋಽಹಮಭಙ್ಗುರಃ ।
ಪ್ರಶಾನ್ತೋಽಹಮನನ್ತೋಽಹಮಮಲೋಽಹಂ ಚಿರನ್ತನಃ ॥ 489॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಽಹಮತಾನ್ತೋಽಹಂ)
ಅಕರ್ತಾಹಮಭೋಕ್ತಾಹಮವಿಕಾರೋಽಹಮಕ್ರಿಯಃ ।
ಶುದ್ಧಬೋಧಸ್ವರೂಪೋಽಹಂ ಕೇವಲೋಽಹಂ ಸದಾಶಿವಃ ॥ 490॥
ದ್ರಷ್ಟುಃ ಶ್ರೋತುರ್ವಕ್ತುಃ ಕರ್ತುರ್ಭೋಕ್ತುರ್ವಿಭಿನ್ನ ಏವಾಹಮ್ ।
ನಿತ್ಯನಿರನ್ತರನಿಷ್ಕ್ರಿಯನಿಃಸೀಮಾಸಙ್ಗಪೂರ್ಣಬೋಧಾತ್ಮಾ ॥ 491॥
ನಾಹಮಿದಂ ನಾಹಮದೋಽಪ್ಯುಭಯೋರವಭಾಸಕಂ ಪರಂ ಶುದ್ಧಮ್ ।
ಬಾಹ್ಯಾಭ್ಯನ್ತರಶೂನ್ಯಂ ಪೂರ್ಣಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಿತೀಯಮೇವಾಹಮ್ ॥ 492॥
ನಿರುಪಮಮನಾದಿತತ್ತ್ವಂ ತ್ವಮಹಮಿದಮದ ಇತಿ ಕಲ್ಪನಾದೂರಮ್ ।
ನಿತ್ಯಾನನ್ದೈಕರಸಂ ಸತ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಿತೀಯಮೇವಾಹಮ್ ॥ 493॥
ನಾರಾಯಣೋಽಹಂ ನರಕಾನ್ತಕೋಽಹಂ
ಪುರಾನ್ತಕೋಽಹಂ ಪುರುಷೋಽಹಮೀಶಃ ।
ಅಖಣ್ಡಬೋಧೋಽಹಮಶೇಷಸಾಕ್ಷೀ
ನಿರೀಶ್ವರೋಽಹಂ ನಿರಹಂ ಚ ನಿರ್ಮಮಃ ॥ 494॥
ಸರ್ವೇಷು ಭೂತೇಷ್ವಹಮೇವ ಸಂಸ್ಥಿತೋ
ಜ್ಞಾನಾತ್ಮನಾಽನ್ತರ್ಬಹಿರಾಶ್ರಯಃ ಸನ್ ।
ಭೋಕ್ತಾ ಚ ಭೋಗ್ಯಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಸರ್ವಂ
ಯದ್ಯತ್ಪೃಥಗ್ದೃಷ್ಟಮಿದನ್ತಯಾ ಪುರಾ ॥ 495॥
ಮಯ್ಯಖಣ್ಡಸುಖಾಮ್ಭೋಧೌ ಬಹುಧಾ ವಿಶ್ವವೀಚಯಃ ।
ಉತ್ಪದ್ಯನ್ತೇ ವಿಲೀಯನ್ತೇ ಮಾಯಾಮಾರುತವಿಭ್ರಮಾತ್ ॥ 496॥
ಸ್ಥುಲಾದಿಭಾವಾ ಮಯಿ ಕಲ್ಪಿತಾ ಭ್ರಮಾ-
ದಾರೋಪಿತಾನುಸ್ಫುರಣೇನ ಲೋಕೈಃ ।
ಕಾಲೇ ಯಥಾ ಕಲ್ಪಕವತ್ಸರಾಯ-
ಣರ್ತ್ವಾದಯೋ ನಿಷ್ಕಲನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ ॥ 497॥
ಆರೋಪಿತಂ ನಾಶ್ರಯದೂಷಕಂ ಭವೇತ್
ಕದಾಪಿ ಮೂಢೈರತಿದೋಷದೂಷಿತೈಃ । ಮೂಢೈರ್ಮತಿ
ನಾರ್ದ್ರೀಕರೋತ್ಯೂಷರಭೂಮಿಭಾಗಂ
ಮರೀಚಿಕಾವಾರಿ ಮಹಾಪ್ರವಾಹಃ ॥ 498॥
ಆಕಾಶವಲ್ಲೇಪವಿದೂರಗೋಽಹಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಆಕಾಶವತ್ ಕಲ್ಪವಿ)
ಆದಿತ್ಯವದ್ಭಾಸ್ಯವಿಲಕ್ಷಣೋಽಹಮ್ ।
ಅಹಾರ್ಯವನ್ನಿತ್ಯವಿನಿಶ್ಚಲೋಽಹಂ
ಅಮ್ಭೋಧಿವತ್ಪಾರವಿವರ್ಜಿತೋಽಹಮ್ ॥ 499॥
ನ ಮೇ ದೇಹೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಮೇಘೇನೇವ ವಿಹಾಯಸಃ ।
ಅತಃ ಕುತೋ ಮೇ ತದ್ಧರ್ಮಾ ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಯಃ ॥ 500॥
ಉಪಾಧಿರಾಯಾತಿ ಸ ಏವ ಗಚ್ಛತಿ
ಸ ಏವ ಕರ್ಮಾಣಿ ಕರೋತಿ ಭುಙ್ಕ್ತೇ ।
ಸ ಏವ ಜೀರ್ಯನ್ ಮ್ರಿಯತೇ ಸದಾಹಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಏವ ಜೀವನ್)
ಕುಲಾದ್ರಿವನ್ನಿಶ್ಚಲ ಏವ ಸಂಸ್ಥಿತಃ ॥ 501॥
ನ ಮೇ ಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ನ ಚ ಮೇ ನಿವೃತ್ತಿಃ
ಸದೈಕರೂಪಸ್ಯ ನಿರಂಶಕಸ್ಯ ।
ಏಕಾತ್ಮಕೋ ಯೋ ನಿವಿಡೋ ನಿರನ್ತರೋ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿಬಿಡೋ)
ವ್ಯೋಮೇವ ಪೂರ್ಣಃ ಸ ಕಥಂ ನು ಚೇಷ್ಟತೇ ॥ 502॥
ಪುಣ್ಯಾನಿ ಪಾಪಾನಿ ನಿರಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಯ
ನಿಶ್ಚೇತಸೋ ನಿರ್ವಿಕೃತೇರ್ನಿರಾಕೃತೇಃ ।
ಕುತೋ ಮಮಾಖಣ್ಡಸುಖಾನುಭೂತೇಃ
ಬ್ರೂತೇ ಹ್ಯನನ್ವಾಗತಮಿತ್ಯಪಿ ಶ್ರುತಿಃ ॥ 503॥
ಛಾಯಯಾ ಸ್ಪೃಷ್ಟಮುಷ್ಣಂ ವಾ ಶೀತಂ ವಾ ಸುಷ್ಠು ದುಃಷ್ಠು ವಾ ।
ನ ಸ್ಪೃಶತ್ಯೇವ ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿತ್ಪುರುಷಂ ತದ್ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 504॥
ನ ಸಾಕ್ಷಿಣಂ ಸಾಕ್ಷ್ಯಧರ್ಮಾಃ ಸಂಸ್ಪೃಶನ್ತಿ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ಅವಿಕಾರಮುದಾಸೀನಂ ಗೃಹಧರ್ಮಾಃ ಪ್ರದೀಪವತ್ ।
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಮನೋಧರ್ಮಾ ನೈವಾತ್ಮಾನಂ ಸ್ಪೃಶನ್ತ್ಯಹೋ ॥ 505॥ ಏಕ್ಷ್ತ್ರ
ರವೇರ್ಯಥಾ ಕರ್ಮಣಿ ಸಾಕ್ಷಿಭಾವೋ
ವಹ್ನೇರ್ಯಥಾ ದಾಹನಿಯಾಮಕತ್ವಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಾಽಯಸಿ ದಾಹಕತ್ವಮ್)
ರಜ್ಜೋರ್ಯಥಾಽಽರೋಪಿತವಸ್ತುಸಙ್ಗಃ
ತಥೈವ ಕೂಟಸ್ಥಚಿದಾತ್ಮನೋ ಮೇ ॥ 506॥
ಕರ್ತಾಪಿ ವಾ ಕಾರಯಿತಾಪಿ ನಾಹಂ
ಭೋಕ್ತಾಪಿ ವಾ ಭೋಜಯಿತಾಪಿ ನಾಹಮ್ ।
ದ್ರಷ್ಟಾಪಿ ವಾ ದರ್ಶಯಿತಾಪಿ ನಾಹಂ
ಸೋಽಹಂ ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿರನೀದೃಗಾತ್ಮಾ ॥ 507॥
ಚಲತ್ಯುಪಾಧೌ ಪ್ರತಿಬಿಮ್ಬಲೌಲ್ಯ-
ಮೌಪಾಧಿಕಂ ಮೂಢಧಿಯೋ ನಯನ್ತಿ ।
ಸ್ವಬಿಮ್ಬಭೂತಂ ರವಿವದ್ವಿನಿಷ್ಕ್ರಿಯಂ
ಕರ್ತಾಸ್ಮಿ ಭೋಕ್ತಾಸ್ಮಿ ಹತೋಽಸ್ಮಿ ಹೇತಿ ॥ 508॥
ಜಲೇ ವಾಪಿ ಸ್ಥಲೇ ವಾಪಿ ಲುಠತ್ವೇಷ ಜಡಾತ್ಮಕಃ ।
ನಾಹಂ ವಿಲಿಪ್ಯೇ ತದ್ಧರ್ಮೈರ್ಘಟಧರ್ಮೈರ್ನಭೋ ಯಥಾ ॥ 509॥
ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವಖಲತ್ವಮತ್ತತಾ-
ಜಡತ್ವಬದ್ಧತ್ವವಿಮುಕ್ತತಾದಯಃ ।
ಬುದ್ಧೇರ್ವಿಕಲ್ಪಾ ನ ತು ಸನ್ತಿ ವಸ್ತುತಃ
ಸ್ವಸ್ಮಿನ್ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಕೇವಲೇಽದ್ವಯೇ ॥ 510॥
ಸನ್ತು ವಿಕಾರಾಃ ಪ್ರಕೃತೇರ್ದಶಧಾ ಶತಧಾ ಸಹಸ್ರಧಾ ವಾಪಿ ।
ಕಿಂ ಮೇಽಸಙ್ಗಚಿತಸ್ತೈರ್ನ ಘನಃ ಕ್ವಚಿದಮ್ಬರಂ ಸ್ಪೃಶತಿ ॥ 511॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ತೈಃ ಕಿಂ ಮೇಽಸಙ್ಗಚಿತೇರ್ನ ಹ್ಯಮ್ಬುದಡಮ್ಬರೋಽಮ್ಬರಂ)
ಅವ್ಯಕ್ತಾದಿಸ್ಥೂಲಪರ್ಯನ್ತಮೇತತ್
ವಿಶ್ವಂ ಯತ್ರಾಭಾಸಮಾತ್ರಂ ಪ್ರತೀತಮ್ ।
ವ್ಯೋಮಪ್ರಖ್ಯಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಾದ್ಯನ್ತಹೀನಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವೈತಂ ಯತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ 512॥
ಸರ್ವಾಧಾರಂ ಸರ್ವವಸ್ತುಪ್ರಕಾಶಂ
ಸರ್ವಾಕಾರಂ ಸರ್ವಗಂ ಸರ್ವಶೂನ್ಯಮ್ ।
ನಿತ್ಯಂ ಶುದ್ಧಂ ನಿಶ್ಚಲಂ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ನಿಷ್ಕಲಂ)
ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವೈತಂ ಯತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ 513॥
ಯತ್ಪ್ರತ್ಯಸ್ತಾಶೇಷಮಾಯಾವಿಶೇಷಂ
ಪ್ರತ್ಯಗ್ರೂಪಂ ಪ್ರತ್ಯಯಾಗಮ್ಯಮಾನಮ್ ।
ಸತ್ಯಜ್ಞಾನಾನನ್ತಮಾನನ್ದರೂಪಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವೈತಂ ಯತ್ತದೇವಾಹಮಸ್ಮಿ ॥ 514॥
ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೋಽಸ್ಮ್ಯವಿಕಾರೋಽಸ್ಮಿ
ನಿಷ್ಕಲೋಽಸ್ಮಿ ನಿರಾಕೃತಿಃ ।
ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೋಽಸ್ಮಿ ನಿತ್ಯೋಽಸ್ಮಿ
ನಿರಾಲಮ್ಬೋಽಸ್ಮಿ ನಿರ್ದ್ವಯಃ ॥ 515॥
ಸರ್ವಾತ್ಮಕೋಽಹಂ ಸರ್ವೋಽಹಂ ಸರ್ವಾತೀತೋಽಹಮದ್ವಯಃ ।
ಕೇವಲಾಖಣ್ಡಬೋಧೋಽಹಮಾನನ್ದೋಽಹಂ ನಿರನ್ತರಃ ॥ 516॥
ಸ್ವಾರಾಜ್ಯಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಿಭೂತಿರೇಷಾ
ಭವತ್ಕೃಪಾಶ್ರೀಮಹಿಮಪ್ರಸಾದಾತ್ ।
ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಮಯಾ ಶ್ರೀಗುರವೇ ಮಹಾತ್ಮನೇ
ನಮೋ ನಮಸ್ತೇಽಸ್ತು ಪುನರ್ನಮೋಽಸ್ತು ॥ 517॥
ಮಹಾಸ್ವಪ್ನೇ ಮಾಯಾಕೃತಜನಿಜರಾಮೃತ್ಯುಗಹನೇ
ಭ್ರಮನ್ತಂ ಕ್ಲಿಶ್ಯನ್ತಂ ಬಹುಲತರತಾಪೈರನುದಿನಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ರನುಕಲಮ್)
ಅಹಙ್ಕಾರವ್ಯಾಘ್ರವ್ಯಥಿತಮಿಮಮತ್ಯನ್ತಕೃಪಯಾ
ಪ್ರಬೋಧ್ಯ ಪ್ರಸ್ವಾಪಾತ್ಪರಮವಿತವಾನ್ಮಾಮಸಿ ಗುರೋ ॥ 518॥
ನಮಸ್ತಸ್ಮೈ ಸದೈಕಸ್ಮೈ ಕಸ್ಮೈಚಿನ್ಮಹಸೇ ನಮಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸದೇಕಸ್ಮೈ ನಮಶ್ಚಿನ್ಮಹಸೇ ಮುಹುಃ)
ಯದೇತದ್ವಿಶ್ವರೂಪೇಣ ರಾಜತೇ ಗುರುರಾಜ ತೇ ॥ 519॥
ಇತಿ ನತಮವಲೋಕ್ಯ ಶಿಷ್ಯವರ್ಯಂ
ಸಮಧಿಗತಾತ್ಮಸುಖಂ ಪ್ರಬುದ್ಧತತ್ತ್ವಮ್ ।
ಪ್ರಮುದಿತಹೃದಯಂ ಸ ದೇಶಿಕೇನ್ದ್ರಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಹೃದಯಃ)
ಪುನರಿದಮಾಹ ವಚಃ ಪರಂ ಮಹಾತ್ಮಾ ॥ 520॥
ಬ್ರಹ್ಮಪ್ರತ್ಯಯಸನ್ತತಿರ್ಜಗದತೋ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ತತ್ಸರ್ವತಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸತ್ಸರ್ವತಃ)
ಪಶ್ಯಾಧ್ಯಾತ್ಮದೃಶಾ ಪ್ರಶಾನ್ತಮನಸಾ ಸರ್ವಾಸ್ವವಸ್ಥಾಸ್ವಪಿ ।
ರೂಪಾದನ್ಯದವೇಕ್ಷಿತಂ ಕಿಮಭಿತಶ್ಚಕ್ಷುಷ್ಮತಾಂ ದೃಶ್ಯತೇ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿದ್ಯತೇ)
ತದ್ವದ್ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಸತಃ ಕಿಮಪರಂ ಬುದ್ಧೇರ್ವಿಹಾರಾಸ್ಪದಮ್ ॥ 521॥
ಕಸ್ತಾಂ ಪರಾನನ್ದರಸಾನುಭೂತಿ-
ಮೃತ್ಸೃಜ್ಯ ಶೂನ್ಯೇಷು ರಮೇತ ವಿದ್ವಾನ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಮುತ್ಸೃಜ್ಯ
ಚನ್ದ್ರೇ ಮಹಾಹ್ಲಾದಿನಿ ದೀಪ್ಯಮಾನೇ)
ಚಿತ್ರೇನ್ದುಮಾಲೋಕಯಿತುಂ ಕ ಇಚ್ಛೇತ್ ॥ 522॥
ಅಸತ್ಪದಾರ್ಥಾನುಭವೇನ ಕಿಞ್ಚಿನ್
ನ ಹ್ಯಸ್ತಿ ತೃಪ್ತಿರ್ನ ಚ ದುಃಖಹಾನಿಃ ।
ತದದ್ವಯಾನನ್ದರಸಾನುಭೂತ್ಯಾ
ತೃಪ್ತಃ ಸುಖಂ ತಿಷ್ಠ ಸದಾತ್ಮನಿಷ್ಠಯಾ ॥ 523॥
ಸ್ವಮೇವ ಸರ್ವಥಾ ಪಶ್ಯನ್ಮನ್ಯಮಾನಃ ಸ್ವಮದ್ವಯಮ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸರ್ವತಃ)
ಸ್ವಾನನ್ದಮನುಭುಞ್ಜಾನಃ ಕಾಲಂ ನಯ ಮಹಾಮತೇ ॥ 524॥
ಅಖಣ್ಡಬೋಧಾತ್ಮನಿ ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪೇ
ವಿಕಲ್ಪನಂ ವ್ಯೋಮ್ನಿ ಪುರಪ್ರಕಲ್ಪನಮ್ ।
ತದದ್ವಯಾನನ್ದಮಯಾತ್ಮನಾ ಸದಾ
ಶಾನ್ತಿಂ ಪರಾಮೇತ್ಯ ಭಜಸ್ವ ಮೌನಮ್ ॥ 525॥
ತೂಷ್ಣೀಮವಸ್ಥಾ ಪರಮೋಪಶಾನ್ತಿಃ
ಬುದ್ಧೇರಸತ್ಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಹೇತೋಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ಮಹಾತ್ಮನೋ
ಯತ್ರಾದ್ವಯಾನನ್ದಸುಖಂ ನಿರನ್ತರಮ್ ॥ 526॥
ನಾಸ್ತಿ ನಿರ್ವಾಸನಾನ್ಮೌನಾತ್ಪರಂ ಸುಖಕೃದುತ್ತಮಮ್ ।
ವಿಜ್ಞಾತಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಸ್ಯ ಸ್ವಾನನ್ದರಸಪಾಯಿನಃ ॥ 527॥
ಗಚ್ಛಂಸ್ತಿಷ್ಠನ್ನುಪವಿಶಞ್ಛಯಾನೋ ವಾಽನ್ಯಥಾಪಿ ವಾ ।
ಯಥೇಚ್ಛಯಾ ವಸೇದ್ವಿದ್ವಾನಾತ್ಮಾರಾಮಃ ಸದಾ ಮುನಿಃ ॥ 528॥
ನ ದೇಶಕಾಲಾಸನದಿಗ್ಯಮಾದಿ-
ಲಕ್ಷ್ಯಾದ್ಯಪೇಕ್ಷಾಽಪ್ರತಿಬದ್ಧವೃತ್ತೇಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಪ್ರತಿಬದ್ಧ
ಸಂಸಿದ್ಧತತ್ತ್ವಸ್ಯ ಮಹಾತ್ಮನೋಽಸ್ತಿ)
ಸ್ವವೇದನೇ ಕಾ ನಿಯಮಾದ್ಯವಸ್ಥಾ ॥ 529॥
ಘಟೋಽಯಮಿತಿ ವಿಜ್ಞಾತುಂ ನಿಯಮಃ ಕೋಽನ್ವವೇಕ್ಷತೇ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಪೇಕ್ಷ್ಯತೇ)
ವಿನಾ ಪ್ರಮಾಣಸುಷ್ಠುತ್ವಂ ಯಸ್ಮಿನ್ಸತಿ ಪದಾರ್ಥಧೀಃ ॥ 530॥
ಅಯಮಾತ್ಮಾ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧಃ ಪ್ರಮಾಣೇ ಸತಿ ಭಾಸತೇ ।
ನ ದೇಶಂ ನಾಪಿ ವಾ ಕಾಲಂ ನ ಶುದ್ಧಿಂ ವಾಪ್ಯಪೇಕ್ಷತೇ ॥ 531॥
ದೇವದತ್ತೋಽಹಮಿತ್ಯೇತದ್ವಿಜ್ಞಾನಂ ನಿರಪೇಕ್ಷಕಮ್ ।
ತದ್ವದ್ಬ್ರಹ್ಮವಿದೋಽಪ್ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾಹಮಿತಿ ವೇದನಮ್ ॥ 532॥
ಭಾನುನೇವ ಜಗತ್ಸರ್ವಂ ಭಾಸತೇ ಯಸ್ಯ ತೇಜಸಾ ।
ಅನಾತ್ಮಕಮಸತ್ತುಚ್ಛಂ ಕಿಂ ನು ತಸ್ಯಾವಭಾಸಕಮ್ ॥ 533॥
ವೇದಶಾಸ್ತ್ರಪುರಾಣಾನಿ ಭೂತಾನಿ ಸಕಲಾನ್ಯಪಿ ।
ಯೇನಾರ್ಥವನ್ತಿ ತಂ ಕಿನ್ನು ವಿಜ್ಞಾತಾರಂ ಪ್ರಕಾಶಯೇತ್ ॥ 534॥
ಏಷ ಸ್ವಯಞ್ಜ್ಯೋತಿರನನ್ತಶಕ್ತಿಃ
ಆತ್ಮಾಽಪ್ರಮೇಯಃ ಸಕಲಾನುಭೂತಿಃ ।
ಯಮೇವ ವಿಜ್ಞಾಯ ವಿಮುಕ್ತಬನ್ಧೋ
ಜಯತ್ಯಯಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದುತ್ತಮೋತ್ತಮಃ ॥ 535॥
ನ ಖಿದ್ಯತೇ ನೋ ವಿಷಯೈಃ ಪ್ರಮೋದತೇ
ನ ಸಜ್ಜತೇ ನಾಪಿ ವಿರಜ್ಯತೇ ಚ ।
ಸ್ವಸ್ಮಿನ್ಸದಾ ಕ್ರೀಡತಿ ನನ್ದತಿ ಸ್ವಯಂ
ನಿರನ್ತರಾನನ್ದರಸೇನ ತೃಪ್ತಃ ॥ 536॥
ಕ್ಷುಧಾಂ ದೇಹವ್ಯಥಾಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಬಾಲಃ ಕ್ರೀಡತಿ ವಸ್ತುನಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಸ್ತುನಿ)
ತಥೈವ ವಿದ್ವಾನ್ ರಮತೇ ನಿರ್ಮಮೋ ನಿರಹಂ ಸುಖೀ ॥ 537॥
ಚಿನ್ತಾಶೂನ್ಯಮದೈನ್ಯಭೈಕ್ಷಮಶನಂ ಪಾನಂ ಸರಿದ್ವಾರಿಷು
ಸ್ವಾತನ್ತ್ರ್ಯೇಣ ನಿರಙ್ಕುಶಾ ಸ್ಥಿತಿರಭೀರ್ನಿದ್ರಾ ಶ್ಮಶಾನೇ ವನೇ ।
ವಸ್ತ್ರಂ ಕ್ಷಾಲನಶೋಷಣಾದಿರಹಿತಂ ದಿಗ್ವಾಸ್ತು ಶಯ್ಯಾ ಮಹೀ
ಸಞ್ಚಾರೋ ನಿಗಮಾನ್ತವೀಥಿಷು ವಿದಾಂ ಕ್ರೀಡಾ ಪರೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ॥ 538॥
ವಿಮಾನಮಾಲಮ್ಬ್ಯ ಶರೀರಮೇತದ್
ಭುನಕ್ತ್ಯಶೇಷಾನ್ವಿಷಯಾನುಪಸ್ಥಿತಾನ್ ।
ಪರೇಚ್ಛಯಾ ಬಾಲವದಾತ್ಮವೇತ್ತಾ
ಯೋಽವ್ಯಕ್ತಲಿಙ್ಗೋಽನನುಷಕ್ತಬಾಹ್ಯಃ ॥ 539॥
ದಿಗಮ್ಬರೋ ವಾಪಿ ಚ ಸಾಮ್ಬರೋ ವಾ
ತ್ವಗಮ್ಬರೋ ವಾಪಿ ಚಿದಮ್ಬರಸ್ಥಃ ।
ಉನ್ಮತ್ತವದ್ವಾಪಿ ಚ ಬಾಲವದ್ವಾ
ಪಿಶಾಚವದ್ವಾಪಿ ಚರತ್ಯವನ್ಯಾಮ್ ॥ 540॥
ಕಾಮಾನ್ನಿಷ್ಕಾಮರೂಪೀ ಸಂಶ್ಚರತ್ಯೇಕಚರೋ ಮುನಿಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಾಮಾನ್ನೀ ಕಾಮರೂಪೀ)
ಸ್ವಾತ್ಮನೈವ ಸದಾ ತುಷ್ಟಃ ಸ್ವಯಂ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾ ಸ್ಥಿತಃ ॥ 541॥
ಕ್ವಚಿನ್ಮೂಢೋ ವಿದ್ವಾನ್ ಕ್ವಚಿದಪಿ ಮಹಾರಾಜವಿಭವಃ
ಕ್ವಚಿದ್ಭ್ರಾನ್ತಃ ಸೌಮ್ಯಃ ಕ್ವಚಿದಜಗರಾಚಾರಕಲಿತಃ ।
ಕ್ವಚಿತ್ಪಾತ್ರೀಭೂತಃ ಕ್ವಚಿದವಮತಃ ಕ್ವಾಪ್ಯವಿದಿತಃ
ಚರತ್ಯೇವಂ ಪ್ರಾಜ್ಞಃ ಸತತಪರಮಾನನ್ದಸುಖಿತಃ ॥ 542॥
ನಿರ್ಧನೋಽಪಿ ಸದಾ ತುಷ್ಟೋಽಪ್ಯಸಹಾಯೋ ಮಹಾಬಲಃ ।
ನಿತ್ಯತೃಪ್ತೋಽಪ್ಯಭುಞ್ಜಾನೋಽಪ್ಯಸಮಃ ಸಮದರ್ಶನಃ ॥ 543॥
ಅಪಿ ಕುರ್ವನ್ನಕುರ್ವಾಣಶ್ಚಾಭೋಕ್ತಾ ಫಲಭೋಗ್ಯಪಿ ।
ಶರೀರ್ಯಪ್ಯಶರೀರ್ಯೇಷ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೋಽಪಿ ಸರ್ವಗಃ ॥ 544॥
ಅಶರೀರಂ ಸದಾ ಸನ್ತಮಿಮಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಂ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಪ್ರಿಯಾಪ್ರಿಯೇ ನ ಸ್ಪೃಶತಸ್ತಥೈವ ಚ ಶುಭಾಶುಭೇ ॥ 545॥
ಸ್ಥೂಲಾದಿಸಮ್ಬನ್ಧವತೋಽಭಿಮಾನಿನಃ
ಸುಖಂ ಚ ದುಃಖಂ ಚ ಶುಭಾಶುಭೇ ಚ ।
ವಿಧ್ವಸ್ತಬನ್ಧಸ್ಯ ಸದಾತ್ಮನೋ ಮುನೇಃ
ಕುತಃ ಶುಭಂ ವಾಽಪ್ಯಶುಭಂ ಫಲಂ ವಾ ॥ 546॥
ತಮಸಾ ಗ್ರಸ್ತವದ್ಭಾನಾದಗ್ರಸ್ತೋಽಪಿ ರವಿರ್ಜನೈಃ ।
ಗ್ರಸ್ತ ಇತ್ಯುಚ್ಯತೇ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾಂ ಹ್ಯಜ್ಞಾತ್ವಾ ವಸ್ತುಲಕ್ಷಣಮ್ ॥ 547॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ)
ತದ್ವದ್ದೇಹಾದಿಬನ್ಧೇಭ್ಯೋ ವಿಮುಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಮ್ ।
ಪಶ್ಯನ್ತಿ ದೇಹಿವನ್ಮೂಢಾಃ ಶರೀರಾಭಾಸದರ್ಶನಾತ್ ॥ 548॥
ಅಹಿರ್ನಿರ್ಲ್ವಯನೀಂ ವಾಯಂ ಮುಕ್ತ್ವಾ ದೇಹಂ ತು ತಿಷ್ಠತಿ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಹಿನಿ)
ಇತಸ್ತತಶ್ಚಾಲ್ಯಮಾನೋ ಯತ್ಕಿಞ್ಚಿತ್ಪ್ರಾಣವಾಯುನಾ ॥ 549॥
ಸ್ತ್ರೋತಸಾ ನೀಯತೇ ದಾರು ಯಥಾ ನಿಮ್ನೋನ್ನತಸ್ಥಲಮ್ ।
ದೈವೇನ ನೀಯತೇ ದೇಹೋ ಯಥಾಕಾಲೋಪಭುಕ್ತಿಷು ॥ 550॥
ಪ್ರಾರಬ್ಧಕರ್ಮಪರಿಕಲ್ಪಿತವಾಸನಾಭಿಃ
ಸಂಸಾರಿವಚ್ಚರತಿ ಭುಕ್ತಿಷು ಮುಕ್ತದೇಹಃ ।
ಸಿದ್ಧಃ ಸ್ವಯಂ ವಸತಿ ಸಾಕ್ಷಿವದತ್ರ ತೂಷ್ಣೀಂ
ಚಕ್ರಸ್ಯ ಮೂಲಮಿವ ಕಲ್ಪವಿಕಲ್ಪಶೂನ್ಯಃ ॥ 551॥
ನೈವೇನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ವಿಷಯೇಷು ನಿಯುಙ್ಕ್ತ ಏಷ
ನೈವಾಪಯುಙ್ಕ್ತ ಉಪದರ್ಶನಲಕ್ಷಣಸ್ಥಃ ।
ನೈವ ಕ್ರಿಯಾಫಲಮಪೀಷದವೇಕ್ಷತೇ ಸ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಅಪೀಷದಪೇಕ್ಷತೇ ಸಃ)
ಸ್ವಾನನ್ದಸಾನ್ದ್ರರಸಪಾನಸುಮತ್ತಚಿತ್ತಃ ॥ 552॥
ಲಕ್ಷ್ಯಾಲಕ್ಷ್ಯಗತಿಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಯಸ್ತಿಷ್ಠೇತ್ಕೇವಲಾತ್ಮನಾ ।
ಶಿವ ಏವ ಸ್ವಯಂ ಸಾಕ್ಷಾದಯಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದುತ್ತಮಃ ॥ 553॥
ಜೀವನ್ನೇವ ಸದಾ ಮುಕ್ತಃ ಕೃತಾರ್ಥೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ತಮಃ ।
ಉಪಾಧಿನಾಶಾದ್ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಸನ್ ಬ್ರಹ್ಮಾಪ್ಯೇತಿ ನಿರ್ದ್ವಯಮ್ ॥ 554॥
ಶೈಲೂಷೋ ವೇಷಸದ್ಭಾವಾಭಾವಯೋಶ್ಚ ಯಥಾ ಪುಮಾನ್ ।
ತಥೈವ ಬ್ರಹ್ಮವಿಚ್ಛ್ರೇಷ್ಠಃ ಸದಾ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ನಾಪರಃ ॥ 555॥
ಯತ್ರ ಕ್ವಾಪಿ ವಿಶೀರ್ಣಂ ಸತ್ಪರ್ಣಮಿವ ತರೋರ್ವಪುಃ ಪತತಾತ್ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ವಿಶೀರ್ಣಂ ಪರ್ಣಮಿವ)
ಬ್ರಹ್ಮೀಭೂತಸ್ಯ ಯತೇಃ ಪ್ರಾಗೇವ ತಚ್ಚಿದಗ್ನಿನಾ ದಗ್ಧಮ್ ॥ 556॥
ಸದಾತ್ಮನಿ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ತಿಷ್ಠತೋ ಮುನೇಃ
ಪೂರ್ಣಾಽದ್ವಯಾನನ್ದಮಯಾತ್ಮನಾ ಸದಾ ।
ನ ದೇಶಕಾಲಾದ್ಯುಚಿತಪ್ರತೀಕ್ಷಾ
ತ್ವಙ್ಮಾಂಸವಿಟ್ಪಿಣ್ಡವಿಸರ್ಜನಾಯ ॥ 557॥
ದೇಹಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷೋ ನೋ ಮೋಕ್ಷೋ ನ ದಣ್ಡಸ್ಯ ಕಮಣ್ಡಲೋಃ ।
ಅವಿದ್ಯಾಹೃದಯಗ್ರನ್ಥಿಮೋಕ್ಷೋ ಮೋಕ್ಷೋ ಯತಸ್ತತಃ ॥ 558॥
ಕುಲ್ಯಾಯಾಮಥ ನದ್ಯಾಂ ವಾ ಶಿವಕ್ಷೇತ್ರೇಽಪಿ ಚತ್ವರೇ ।
ಪರ್ಣಂ ಪತತಿ ಚೇತ್ತೇನ ತರೋಃ ಕಿಂ ನು ಶುಭಾಶುಭಮ್ ॥ 559॥
ಪತ್ರಸ್ಯ ಪುಷ್ಪಸ್ಯ ಫಲಸ್ಯ ನಾಶವದ್-
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಪ್ರಾಣಧಿಯಾಂ ವಿನಾಶಃ ।
ನೈವಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಸ್ಯ ಸದಾತ್ಮಕಸ್ಯಾ-
ನನ್ದಾಕೃತೇರ್ವೃಕ್ಷವದಸ್ತಿ ಚೈಷಃ ॥ 560॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ವದಾಸ್ತ ಏಷಃ)
ಪ್ರಜ್ಞಾನಘನ ಇತ್ಯಾತ್ಮಲಕ್ಷಣಂ ಸತ್ಯಸೂಚಕಮ್ ।
ಅನೂದ್ಯೌಪಾಧಿಕಸ್ಯೈವ ಕಥಯನ್ತಿ ವಿನಾಶನಮ್ ॥ 561॥
ಅವಿನಾಶೀ ವಾ ಅರೇಽಯಮಾತ್ಮೇತಿ ಶ್ರುತಿರಾತ್ಮನಃ ।
ಪ್ರಬ್ರವೀತ್ಯವಿನಾಶಿತ್ವಂ ವಿನಶ್ಯತ್ಸು ವಿಕಾರಿಷು ॥ 562॥
ಪಾಷಾಣವೃಕ್ಷತೃಣಧಾನ್ಯಕಡಙ್ಕರಾದ್ಯಾ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಕಟಾಮ್ಬರಾದ್ಯಾ)
ದಗ್ಧಾ ಭವನ್ತಿ ಹಿ ಮೃದೇವ ಯಥಾ ತಥೈವ ।
ದೇಹೇನ್ದ್ರಿಯಾಸುಮನ ಆದಿ ಸಮಸ್ತದೃಶ್ಯಂ
ಜ್ಞಾನಾಗ್ನಿದಗ್ಧಮುಪಯಾತಿ ಪರಾತ್ಮಭಾವಮ್ ॥ 563॥
ವಿಲಕ್ಷಣಂ ಯಥಾ ಧ್ವಾನ್ತಂ ಲೀಯತೇ ಭಾನುತೇಜಸಿ ।
ತಥೈವ ಸಕಲಂ ದೃಶ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಪ್ರವಿಲೀಯತೇ ॥ 564॥
ಘಟೇ ನಷ್ಟೇ ಯಥಾ ವ್ಯೋಮ ವ್ಯೋಮೈವ ಭವತಿ ಸ್ಫುಟಮ್ ।
ತಥೈವೋಪಾಧಿವಿಲಯೇ ಬ್ರಹ್ಮೈವ ಬ್ರಹ್ಮವಿತ್ಸ್ವಯಮ್ ॥ 565॥
ಕ್ಷೀರಂ ಕ್ಷೀರೇ ಯಥಾ ಕ್ಷಿಪ್ತಂ ತೈಲಂ ತೈಲೇ ಜಲಂ ಜಲೇ ।
ಸಂಯುಕ್ತಮೇಕತಾಂ ಯಾತಿ ತಥಾಽಽತ್ಮನ್ಯಾತ್ಮವಿನ್ಮುನಿಃ ॥ 566॥
ಏವಂ ವಿದೇಹಕೈವಲ್ಯಂ ಸನ್ಮಾತ್ರತ್ವಮಖಣ್ಡಿತಮ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಭಾವಂ ಪ್ರಪದ್ಯೈಷ ಯತಿರ್ನಾವರ್ತತೇ ಪುನಃ ॥ 567॥
ಸದಾತ್ಮೈಕತ್ವವಿಜ್ಞಾನದಗ್ಧಾವಿದ್ಯಾದಿವರ್ಷ್ಮಣಃ ।
ಅಮುಷ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತತ್ವಾದ್ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಕುತ ಉದ್ಭವಃ ॥ 568॥
ಮಾಯಾಕ್ಲೃಪ್ತೌ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷೌ ನ ಸ್ತಃ ಸ್ವಾತ್ಮನಿ ವಸ್ತುತಃ ।
ಯಥಾ ರಜ್ಜೌ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ಸರ್ಪಾಭಾಸವಿನಿರ್ಗಮೌ ॥ 569॥
ಆವೃತೇಃ ಸದಸತ್ತ್ವಾಭ್ಯಾಂ ವಕ್ತವ್ಯೇ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಣೇ ।
ನಾವೃತಿರ್ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಕಾಚಿದನ್ಯಾಭಾವಾದನಾವೃತಮ್ ।
ಯದ್ಯಸ್ತ್ಯದ್ವೈತಹಾನಿಃ ಸ್ಯಾದ್ ದ್ವೈತಂ ನೋ ಸಹತೇ ಶ್ರುತಿಃ ॥ 570॥
ಬನ್ಧಞ್ಚ ಮೋಕ್ಷಞ್ಚ ಮೃಷೈವ ಮೂಢಾ
ಬುದ್ಧೇರ್ಗುಣಂ ವಸ್ತುನಿ ಕಲ್ಪಯನ್ತಿ ।
ದೃಗಾವೃತಿಂ ಮೇಘಕೃತಾಂ ಯಥಾ ರವೌ
ಯತೋಽದ್ವಯಾಽಸಙ್ಗಚಿದೇತದಕ್ಷರಮ್ ॥ 571॥ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಚಿದೇಕಮಕ್ಷರಮ್)
ಅಸ್ತೀತಿ ಪ್ರತ್ಯಯೋ ಯಶ್ಚ ಯಶ್ಚ ನಾಸ್ತೀತಿ ವಸ್ತುನಿ ।
ಬುದ್ಧೇರೇವ ಗುಣಾವೇತೌ ನ ತು ನಿತ್ಯಸ್ಯ ವಸ್ತುನಃ ॥ 572॥
ಅತಸ್ತೌ ಮಾಯಯಾ ಕ್ಲೃಪ್ತೌ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷೌ ನ ಚಾತ್ಮನಿ ।
ನಿಷ್ಕಲೇ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯೇ ಶಾನ್ತೇ ನಿರವದ್ಯೇ ನಿರಞ್ಜನೇ ।
ಅದ್ವಿತೀಯೇ ಪರೇ ತತ್ತ್ವೇ ವ್ಯೋಮವತ್ಕಲ್ಪನಾ ಕುತಃ ॥ 573॥
ನ ನಿರೋಧೋ ನ ಚೋತ್ಪತ್ತಿರ್ನ ಬದ್ಧೋ ನ ಚ ಸಾಧಕಃ ।
ನ ಮುಮುಕ್ಷುರ್ನ ವೈ ಮುಕ್ತ ಇತ್ಯೇಷಾ ಪರಮಾರ್ಥತಾ ॥ 574॥
ಸಕಲನಿಗಮಚೂಡಾಸ್ವಾನ್ತಸಿದ್ಧಾನ್ತರೂಪಂ
ಪರಮಿದಮತಿಗುಹ್ಯಂ ದರ್ಶಿತಂ ತೇ ಮಯಾದ್ಯ ।
ಅಪಗತಕಲಿದೋಷಂ ಕಾಮನಿರ್ಮುಕ್ತಬುದ್ಧಿಂ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಬುದ್ಧಿಃ)
ಸ್ವಸುತವದಸಕೃತ್ತ್ವಾಂ ಭಾವಯಿತ್ವಾ ಮುಮುಕ್ಷುಮ್ ॥ 575॥
ಇತಿ ಶ್ರುತ್ವಾ ಗುರೋರ್ವಾಕ್ಯಂ ಪ್ರಶ್ರಯೇಣ ಕೃತಾನತಿಃ ।
ಸ ತೇನ ಸಮನುಜ್ಞಾತೋ ಯಯೌ ನಿರ್ಮುಕ್ತಬನ್ಧನಃ ॥ 576॥
ಗುರುರೇವ ಸದಾನನ್ದಸಿನ್ಧೌ ನಿರ್ಮಗ್ನಮಾನಸಃ । (ಪಾಠಭೇದಃ - ಗುರುರೇಷ)
ಪಾವಯನ್ವಸುಧಾಂ ಸರ್ವಾಂ ವಿಚಚಾರ ನಿರನ್ತರಃ ॥ 577॥
ಇತ್ಯಾಚಾರ್ಯಸ್ಯ ಶಿಷ್ಯಸ್ಯ ಸಂವಾದೇನಾತ್ಮಲಕ್ಷಣಮ್ ।
ನಿರೂಪಿತಂ ಮುಮುಕ್ಷೂಣಾಂ ಸುಖಬೋಧೋಪಪತ್ತಯೇ ॥ 578॥
ಹಿತಮಿದಮುಪದೇಶಮಾದ್ರಿಯನ್ತಾಂ
ವಿಹಿತನಿರಸ್ತಸಮಸ್ತಚಿತ್ತದೋಷಾಃ ।
ಭವಸುಖವಿರತಾಃ ಪ್ರಶಾನ್ತಚಿತ್ತಾಃ (ಪಾಠಭೇದಃ - ಸುಖವಿಮುಖಾಃ)
ಶ್ರುತಿರಸಿಕಾ ಯತಯೋ ಮುಮುಕ್ಷವೋ ಯೇ ॥ 579॥
ಸಂಸಾರಾಧ್ವನಿ ತಾಪಭಾನುಕಿರಣಪ್ರೋದ್ಭೂತದಾಹವ್ಯಥಾ-
ಖಿನ್ನಾನಾಂ ಜಲಕಾಙ್ಕ್ಷಯಾ ಮರುಭುವಿ ಭ್ರಾನ್ತ್ಯಾ ಪರಿಭ್ರಾಮ್ಯತಾಮ್ ।
ಅತ್ಯಾಸನ್ನಸುಧಾಮ್ಬುಧಿಂ ಸುಖಕರಂ ಬ್ರಹ್ಮಾದ್ವಯಂ ದರ್ಶಯ-
ತ್ಯೇಷಾ ಶಙ್ಕರಭಾರತೀ ವಿಜಯತೇ ನಿರ್ವಾಣಸನ್ದಾಯಿನೀ ॥ 580॥
॥ ಇತಿ ಶಙ್ಕರಾಚಾರ್ಯವಿರಚಿತಂ ವಿವೇಕಚೂಡಾಮಣಿಃ ॥
॥ ಓಂ ತತ್ಸತ್ ॥
